Tíminn - 24.05.1962, Blaðsíða 14

Fyrrí hluti: Undanhald, eftir
Arthur Bryant. Heimildir eru
STRIÐSDAGBÆKUR
ALANBROOKE
leika hans, en hafði heyrt það úr
mörgum áttum, að farin væru að
sjást ellimerki á honum, s.s. minnk
andi þrek og jafnvel kjarkleysi.
Mér höfðu verið veittar rangar
upplýsingar og auðvitað var það
fáránlegt af mér að taka svo mikið
mark á óstaðfestum orðrómi. En
til allrar hamingju uppgötvaði ég
mistök mín í tíma og færði mér
fullkomlega í nyt hæfileika hans
og frábæra getu, það sem eftir var
stríðsins.
5. ágúst. 250 mílur. lVz klukku
stundar flug. Var vakinn klukkan
4,45 f.m. og borðaði morgunverð,
en hélt síðan af stað með forsætis
ráðherranum og lækni hans til
Heliopolis-flugvallarins. Þar fórum
við upp í flugvél, sem flutti okkur
til Burg el Arab-flugvallarins (tutt
ugu mílur fyrir vestan Alexand-
ríu). Þar tóku Auchinleck, Tedder
og Cunningham (Arthur Cunning-
ham flugmarskálkur) á móti okk-
ur. Auchinleck tók forsætisráðherr
ann í biðreið sína, og ég ók með
þeim Tedder og Cuningham. Svo
var haldið beint til E1 Alamein,
þar sem við hittum • yfirforingja
áströlsku og s-afrí:sku herdeilda
Því næst ókum við áfram til
aðalstöðva áttunda hersins, þar
sem Auchinleck gaf okkur léttan
morgunverð og þar hittum við
einnig Gott, Briggs yfirforingja 5.
indversku herdeildarinnar og Ing
lis, sem var yfirforingi ný-sjá-
lenzku herdeildarinnar, þar eð
Freyberg var enn særður. Að lokn
um morgunverði hélt forsætisráð-
herrann heimleiðis .... Eg
snæddi hádegisverð með Briggs í
aðalstöðvum 5. indversku herdeild
arinnar. Það var hann, sem stjórn
aði stórfylkinu, er braut sér leið
út úr Benghazi ....
Þaðan ók ég suður til deildar-
stöðva Gotts og átti nytsamlegar
viðræður við hann. Það er enginn
vafi á því, að hann hefði mjög gott
af hvíld heima og ég held, að hann
væri þess nú ekki reiðubúinn strax
að taka að sér stjórn áttunda hers-
ins. Hann þarfnaðist meiri reynslu.
Hins vegar veit ég ekki, hvaða
skoðanir forsætisráðherrann mynd-
aði sér um hann, eða með hve
miklum ákafa hann myndi tefla
honum fram gegn Monty.
Eg ók því næst aftur til ^ðal-
stöðva áttunda hersins, þar sem
ég drakk te með Auchinleck. Þetta
hefur verið allra skemmtilegasti
dagur.
Fór frá Auchinleck um klukkan
5 e.m. og ók aftur til Burg el Arab,
en þaðan fór ég með flugvél til
Heliopolis.
Viðræður mínar við Gott höfðu
staðfest grunsemdir mínar. En það
var ekki fyrr en við vorum setztir
að tedrykkju og höfðum rætt um
öll hugsanleg málefni önnur, sem
hann vék talinu að því, er honum
lá samt þyngst á hjarta. Hann
sagði: „Eg held að það sem við
þörfnumst fyrst og fremst hér úti,
sé nýtt blóð. Við þurfum að fá
einhvern, með nýjar hugmyndir og
óbifanlega trú á þeim.“ Eg þekkti
Gott nógu vel til þess að vita, að
hann myndi ekki haga orðum sín-
um á þessa leið, nema því aöeins
að hann væri þreyttur og hefði
misst, a.m.k. um stundarsakir eitt
hvað af orku sinni og hugrekki.
Þetta styrkti þá skoðun xpína, að
hann væri sennilega ekki maður
til að stjórna áttunda hernum í
árásarstríði, eða breyta gangi þess.
Það myndi reynast mjög erfitt að
sannfæra þá Winston og Smuts um
það, að Gott væri orðinn þreyttur.
Sjálfur hafði ég sterkan grun um
það, að Montgomery væri miklu
betur þeim vanda vaxinn. Þessi
skoðun mín var samt ekki nógu
rökstudd til þess að ég krefðist
þess skilyrðislaust að Monty yrði
falin stjórn áttunda hersins. Það
er ekki auðvelt að gera upp á milli
tveggja frábærra h'ershöfðingja.
6. ágúst. Cairó. Einn erfiðasti
dagur í lífi mínu, þegar ég þurfti
að taka mikilvægar ákvarðanir er
snertu stríðið og mína eigin fram-
tíð. Meðan ég var að klæða mig og
var því sem næst allsnakinn, rudd
ist forsætisráðherrann allt í einu
inn í herbergið mitt. Hann var að
sjá hinn hróðugasti og tilkynnti
mér, að nú hefði hann tekið endan
legar á'kvarðanir í þeim málum,
sem voru aSkallandi. Það fór um
mig hálfgerður hrollur og ég hugs-
aði til þess með kvíðafullri eftir-
væntingu hverjar þessar ákvarðan
ir myndu vera.
Tíu mínútum síðar kom hann
aftur þjótandi inn í herbergið til
mín og bauð mér að borða með
sér morgunverð. En þar sem ég
var nú rétt að ljúka við að borða
morgunverð minn, þá bað hann
mig að koma til svefnherbergis
síns strax og ég hefði lokið snæð-
ingi .... Þegar ég kom þangað
lét hann mig setjast á legubekk,
en gekk sjálfur aftur og fram um
gólfið. Fyrst og fremst kvaðst
hann hafa ákveðið að tvískipta
mið-austurlenzku herstjórninni og
láta Skurðinn vera eins konar
markalínu á milli — annars veg-
ar hin nálægari Austurlönd og
hins ve,gar Mið-Austurlönd, eða
nánar tiltekið Sýrland, Palestína,
Persía og íraq. Eg maldaði í mó-
inn og sagði að Skurðurinn væri
ómöguleg markalína. Hann svaraði
því naumast, en kvaðst hafa í
hyggju að víkja Auchinleck úr
starfi sínu, þar eð hann hefði ekki
66
traust á honum lengúr. Jafnframt
kvaðst hann vilja að ég tæki að
mér herstjórn nálægari Austur-
landa með Montgomery fyrir yfir-
mann áttunda hersins. Hann
kvaðst ekki krefjast svars nú þeg-
ar, heldur gæti ég hugsað mig bet
ur um fyrst, ef ég vildi það. Eg
sagði honum án umhugsunar, að
ég væri alveg viss um að það væri
ekki heppileg uppástunga . . . .
Annað atriði, sem ég minntist
ekki á, var það, að nú finn ég
loksins, eftir níu mánaða náið sam
starf við forsætisráðherrann, að ég
get haft takmörkuð áhrif á sumar
ákvarðanir hans og að hann er nú
loksins farinn að taka tillit til ráð
legginga minna. Eg finn því, að
með því að taka boðinu, svo freist-
andi sem það er, þá væri ég að
gera það, sem sízt myndi hafa
nokkur jákvæð áhrif á gang stríðs-
ins. Loks mátti ég ekki til þess
hugsa, ef Auchinleck færi að halda
að ég hefði komið hingað í þeim
tilgangi að troða mér í það sæti
er honum bar með réttu.
Eg gat ekki sagt Winston hinar
raunverulegu ástæður .... Hvort
sem ég hafði nokkur áhrif á hann
eða ekki, þá vissi ég nú a.m.k.
hvaða hættum bar að vara sig á.
Eg hafði uppgötvað hvaða hættur
stöfuðu helzt af bráðlyndi hans og
tilfinningaofsa. Eg var nú farinn
að venjast því hvernig hann tók
skyndilegar ákvarðanir, eins og
vegna einhvers hugboðs, án nokk-
urra rökfastra rannsókna á við-
fangsefninu. Eg hafði eftir margar
misheppnanir uppgötvað beztu að-
ferðina til þess að nálgast hann.
Eg vissi að það myndi taka hvern
annan mann a.m.k. sex mánuði að
öðlast jafn mikla þekkingu og ég
hafði, um hann og hans aðferðir
og hætti. Og á þeim sex mánuðum
gat margt skeð.
Mér dettur ekki í hug að halda
því fram, að ég hafi haft neina
raunverulega stjórn á honum. Eg
hefi aldrei þekkt neinn mann, sem
hafði það. En hann var farinn að
56
— Hver er þar? öskraði hann
að óvætt þessari.
— Guðmundur, var svarað veik
um rómi.
— Guð almáttugur.
Guðmundur kipptist við,
sleppti skíðunum, lét ærnar
eiga sig og hljóp þangað sem
þústin var. Han trúði varla sín-
um eigin augum. Var hann farinn
að sjá ofsjónir og heyra það, sem
venjulega eyru greindu ekki.
Hann þóttist þekkja málróminn.
Þennan málróm gat enginn ann-
ar átt en fröken Sigþrúður.
Þarna húkti hún líka. Guðmundur
breiddi út faðminn og dró hana
til sín.
— Sigþrúður, Sigþrúður mí'n.
Hvað kemur til að þú ert hér?
— Má ég ekki koma, svaraði
hún ofurlágt.
— Vertu velkomin. Gleðilegt ár
Og nú komum við heim.
— Já nú komum við heim,
sagði hún enn jafnlágt og áður
og hjúfraði sig að alsnjóuðum
barmi hans.
Guðmundur reif sig úr yfirhöfn
inni og breiddi yfir hana. Svo hóf
hann hana á arma sína og stefndi
heim. Hann var karlmenni að
burðum. Byrðin var ekki mikil
fyrir hann, en hann vissi, að hann
varð að fara varlega með þessa
byrði eins og á stóð hjá hinni
ungu konu. Hann fann kaldar.
vanga hennar hvíla við kinn sína,
og handleggirnir, sem vöfðu sig
um háls hans, voru einnig kaldir.
Nú byrjaði hún að titra.
— Komdu höndunum ofan á
bakið á mér, svo að þér hitni.
sagði hann.
Hún reyndi það, en tókst það ekki
Og áfram mjökuðust þau.
Nú komu hundarnir í Hvammi
æðandi og geltandi. Og í sömu
svipan kvað við hávært mannamál
og köll. Maður kom út úr sortan
um. Honum mun ekki hafa litizt
á ferlíkið, sem kom og spurði með
hræðsluhreim í rómnum, hver þar
væri. Guðmundur sagði til sín.
— Ertu með Sigþrúði? sagði
maðurinn, og áður en Guðmundur
gæti svarað
— Er hún dáin?
— Nei, sagði Guðmundur. —
Og þegiðu svo.
— Eg verð að láta hina vita að
hún sé fundin, sagði maðurinn
og tók nú til að kalla.
Guðmundur skeytti því engu,
en hraðaði för sinni sem mest
hann mátti. Hann heyrði að leitar
mennirnir nálguðust úr ýmsum
áttum. Sýslumaður kom fyrstur,
en þá var Guðmundur rétt við
bæjarvegginn Hann bar Sigþrúði
í bæinn og til baðstofu. Þar tóku
konur við henni með frú Ragn-
heiði í fararbroddi, og var Sig-
þrúður afklædd og drifin ofan í
volgt rúm,
Guðmundur lét móttökurnar
eiga sig. Hann kallaði á fjármann
inn, þann sem hirti ærnar og bað
hann að hjálpa sér heim með ærn
ar tvær, sem hann yfirgaf uppi
í hvamminum. Þeir gengu upp í
hvamminn að leita hinna ánna.
Þeir fundu þær, en þær höfðu
tvístrazt við komu hundanna, sem
létu mikið. Er þeir höfðu komið
ántim saman og voru á leiðinni
heim gaf fjármaðurinn skýrslu
um Sigþrúði. Bar bóndann í Dæld
fyrir. Sigþrúður hafði alit í einu
tekið það í sig að fara í Hvamm.
Dugðu þar engin andmæli Þar
sem bóndinn var hjá fénu, fór
húsfreyja á leið með henni. Er
húsfreyja sá hve blindan var mik
il, reyndi hún með öllu móti að
fá Sigþrúði til þess að snúa við.
En mætti afdráttarlausri neitun.
Sneri þá húsfreyja heim. Bóndi
var enn hjá fénu. Fór þá hús-
freyja að kalla við fjárhúsin.
Bóndi kom þá von bráðar með
féð. Er hann hafði hýst það, hóf
hann leitina. Slóðin hvarf fljótt,
og um stund vissi bóndi ógerla,
hvar hann var. Þá grillti hann
Ijósið í Hvammi og náði bænum.
Sigþrúður var ókomin. Myrkrið
var að detta á og blindan óskap-
leg. Þegar þar við bættist, að
villan hafði tafið bóndann, var
útlitið allt annað en glæsilegt.
Bónda hafði í villu sinni borið
að ánni fyrir neðan túnið, taldi
hann, að slóð Sigþrúðar hefði leg
ið þangað. Þag reyndist röng álykt
un. Sigþrúður hafði því sem næst
stefnt rétt, aðeins orðið lítið eitt
fyrir ofan bæinn og lent í hvamm
inum. Þar hafði hún stungizt fram
af lágu barði og fundig talsvert
til. Ætlað að hvíla sig, en kóln-
að upp og ef til vill orðið þar
úti, ef Guðmund hefði ekki bor-
ið að. Dældarbóndinn stefndi
leitarhóp Hvammsverja í öfuiga
átt, með því að halda því fram,
að slóð hennar hefði legið til ár-
inar. Sýslumaður stýrði leitar-
flokknum. Hann einn var á skíð
um, fór hratt yfir, þótt dimmt
væri. Hann var lengst burtu allra
leitarmanna, er kallið tilkynnti j
fund Sigþrúðar. Og samt náðij
hann nafna sínum fyrstur allra. j
Þeir félagar komu ánum heim |
og hýstu þær. Þar með var ferð
Guðmundar lokið. Sýslumaður
lét reiða bóndann í Dæld heim.
En hvernig leið í Hvammi? Frú
Ragnheiði varð hverft við, er
hún frétti hvarf fröken Sigþrúð-
ar. Henni kom Árný í hug. Veðr
BJARNI ÚR FIRÐI:
Stúdentinn
i Hvammi
ið var ekki ólíkt deginum, sem
Árný villtist. En nú heyrðist
enginn veðurgnýr. Áin var allögð
og engir hamrar að ánni nálægt
Hvammi. Og þótt frú Ragnheið
ur væri ákaflega hrædd, þá und
irbjó hún komu Sigþrúðar sem
bezt. Rúm hennar var hitað upp
og glóðarker borið ínn í herberg
ið hennar. Þannig kom fröken Sig
þrúður að öllu svo vel búnu sem
föng voru á.
Frú Ragnheiður sat við hvílu
hennar lengi nætur. í fyrstu var
svefn ungu konunnar óreglulegur
Svo vær og eðlilegur. Frú Ragn-
heiður var staðin upp og ætlaði
að yfirgefa herbergið. Þá vakn-
aði unga konan. Og er hún
hreyfði sig, kenndi hún sárinda.
Stund meðg'öngutimans var fulln
uð. Jóðsóttin sagði til sín. Með
morgunsárinu fæddist sveinbarn.
Óskadraumur sýslumanns hafði
rætzt.
IX
Sárafáir vissu með neinni vissu
hver væri faðir hins nýfædda
sveins. Og spár um barnsföðurinn
færðust í aukana við barnsburð
inn. Engir urðu til þess að spyrja
sýislumannshjónin um faðterni
barnsins. Það var sem allir fyndu
það á sér, að til þeirra bæri ekki
ag beina þeirri spurningu. Frö-
ken Sigþrúður varðist allra
frétta. Og engan grunaði að Guð
mundur Björnsson vissi þar meira
en allur almenningur. Og í sam
tali við hann gaf hann stutt svör
sem enginn græddi á. Sumir
nefndu sýslumann, en fleiri gátu
sér til næturgesta staðarins. En
heimilisfólk, sem bezt þekkti til,
dró það í efa, svo grandvör var
framkoma ungmeyjarinnar. Og
er gestir voru ölvaðir, lét frú
Ragnheiður hinar eldri og reynd
ustu vinnukonur sínar hjálpa þeim
í rúmið og oftast tvær samtímis.
Nú biðu menn þess með óþreyju,
að drengurinn yrði skírður. Þá
hlaut móðirin ag gefa upp föður
inn. Slikt var talið sjálfsagt um
hverja ógifta móður. Hvort það
voru lög eða landsvenja, þá tíðk
aðist það, að við skírnina segði
móðirin prestinum í áheyrn allra
viðstaddra, hver faðirinn væri.
Nú liðu svo vikurnar hver af
annarri, að ekki var prestur
kvaddur að Hvammi til þess að
skíra sveininn. Lögðu menn það
misjafnlega út, því að þá þótti
það lítt samboðið kristnum
14
T I M I N N, fimtudagurinn 24. maí 1962,