Alþýðublaðið - 19.06.1944, Blaðsíða 3

3
Mánuémgur 19. júní 1944.
Þegar lýðveldið var sfofnað:
17 ULLTRÚAR FIMM ERLENDRA RÍKJA fluttu hinu
■*- nýstofnaða íslenzka lýðveldi kveðjur og árnaðaróskir
af Lögbergi á laugardaginn að þingfundi loknum. Voru það
Uouis G. Dreyfus sendiherra, sem viðstaddur var hátíða-
höldin sem sérstakur fulltrúi Roosevelts Bandaríkjaforseta,
Gerald Shephard sendiherra, sem var sérstakur fulltrúi
Georgs Bretakonungs, August Esmardh sendiherra, sérstak-
ur fulltrúi norsku stjórnarinnár, Otto Jo'hansson sendifull-
trúi, sérstakur fulltrúi sænsku stjórnarinnar, og Henri
Voillery, ful'ltrúi .frönsku Þjóðfrelsisnefndarinnar. Mæltu
tveir þessara fulltrúa á íslenzka tungu, fulltrúar norsku og
sænsku stjórnarinnar; en öllum var þeim tekið með dynj-
andi lófáklappi mannfjöldans.
Síðar úm dagiim flutti dr. Itichard Beck prófessor þingi og
þjóð kveðju frá Vestur-íslendingum, en honum var boðið hing-
að af ríkisstjórninni til að vera viðstaddur hátíðahöldin fyrir
þcirra hönd. Var honum og ræðu hans tekið með miklum fögn-
uði af áheyrendum.
íu hinu nýja
lýðveldi
Fulltrúar hinna erlendu ríkja á Lögbergi, taldir frá vinstri
konungs, Esmarch, fulltrúi norsku stjórnarinnar, Johansson,
ery, fulltrúi frönsku þjóðfrelsisnefndarinnar,
Dreyfus, fulltrúi Bandarikjaforsetans, sést ekki á
til hægri: Shepherd, fulltrúi Breta-
fulltrúi sænsku stjórnarinnar, Voill-
sendiherra sovétstjómgrinnar. —■
myndinni, en hann sat við hlið brezka fulltrúans.
og Krassilnikov,
Kveðj'ur eða óivörp hinna er-
lendu fulltrúa fara hér á eftir
orðréttar; en ræða dr. Richards
Beck mun verða birt í næsfa
hlaði.
LOIIIS y. B/ic|iuir iitii-
Irúi Bandaríkjafor-
seta:
HERRA FORSETI, dömur og
herrar! Það er mér bæði
mikil ánægja og sérstakur heið-
ur, að ávarpa yður, herra for-
seti, sem sérstakur fulltrúi for-
seta Bandaríkjanna, við þessa
einstöku og sögulegu athöfn —
embættistöku fyrsta forseta
hins íslenzka lýðveldis, en hon-
um á ég að færa hjartanlegar
persónulegar kveðjur og heilla-
óskir Roosevelts forseta. Mér er
það einnig heiður að bjóða ís-
lenzka lýðveldið, yngsta lýð-
veldi heimsins, velkomið í flokk
frjálsra þjóða. Mér er ánægja
að því að hafa fundið, hver
hlýja og vinátta ríkir hér, og
mér er heiður að því, að hafa
kynnzt þeim háu hugsjónum,
ættjarðarást, lýðræði og góð-
vilja, sem með íslenzku þjóð-
inni ríkir.
Það er á merkum tímamót-
um að ég flyt yður þessi boð.
Hftair undarlegu atburðir, sem
að hetjusögu íslands standa,
hafa ráðið því, að enn hefir
ógurlegt heimsstríð gefið áköf-
um sjálfstæðisóskum íslend-
inga byr. Lönd þau, er forfeður
yðar yfirgáfu og þér hafið
mest samskipti við að fornu, eru
nú undir hæli kúgarans, sem
opinskátt játar, að hann prédiki
andkristnar kenningar, sem þér
hafið, ásamt öðrum Norður-
landáþjóðum, barizt gegn 1 900
ár. En það er eigi til að rjúfa
efnisleg tengsl við Danmörku
«ða Noreg-, að þér hafið lýst yfir
sjálfstæði yðar í eitt skipti fyrir
m. Þar er fremur um að ræða
lokaþáttinn í aldagamalli þrá eft
ir fullu sjálfsforræði. Land yðar
var numið framgjörnum mönn-
um, er leituðu í vesturátt að
fullkomnu frelsi og sjálfstæði.
í dag hefir takmarki þ»irra loks
verið náð. Það ec engin furða
þótt aðrir, sem báru sömu ósk í
brjósti, hafi öldum síðar einnig
leitað vestur á bógimn.
Fyrir meir en þúsund árum
var stjórn valin að Þingvjföllum,
þar sem vér stöndum nú, og
þing stofnað með löggjatfar- og
dómsvaldi. Alþfngi, «lzt« þing
heimsins, er almennt talið mesta
framlag íslendinga til þróunar
fulltrúaþinga og þjóðmálastofn-
ana. Loginn, sem hér var tendr-
aður, læstist um öll lönd, þau
er frjálsir menn byggja. Mann-
kynið mun aldrei gleyma þeirri
skuld, er það á íslandi að gjalda.
Hér rifjast upp saga íslands.
Fyrir hugskotssjónum mínum
sé ég hetjur líða um langar
aldir, allt frá Njáli á Bergþórs-
hvoli, Þorvaldi Koðránssyni
hinum víðförla, sem tók kristni
og boðaði hana á Alþingi 964,
til Jóns Sigurðssonar, en minn-
ingu hans heiðruðum við í dag.
Jóni Sigurðssyni var það ljóst,
hvernig sjálfstæðisþráin birtist
eins og rauður þráður í sögu
íslands. Honum auðnaðist að
lifa það, að stjórnarskráin var
gefin 1874, en þótt hún væri
gölluð, var hún spor í þá átt, er
hugur íslendinga stefndi og
leiddi til sjálfstæðis íslands
undir eigin fána 1918.
I dag eru Bandaríkin og ís-
land samhuga um að varð^pifa
það, sem þeim er báðum svo
kært, mannréttindin, sem
tryggja hverjum og einum þann
rétt, sem honum var af guði
gefinn. Samvinnan er beinn á-
rangur þeirrar ábyrgðar, er
stjórn Bandaríkjanna tókst á
hendur 7. júlí 1941 að ósk ís-
lenzku stjórnarinnar. Að mínu
áliti hafði þetta skref mikla
þýðingu, og má á það líta sem
hyrningarsteininn undir hinu
góða sambandi hinna tveggja
frjálsu og óháðu þjóða vorra.
Það hefir fært þjóðir vorar
saman og hefir gert Bandaríkja-
þegnum, sem trúa á lýðræði,
einstaklingsfrelsi, virkan al-
mennan kjörrétt og heiðarleik
. í embættisfærslu, að vinna í
vinsamlegu sambandi við sina
íslenzku meðbræður, sem að-
hyllast sömu skoðanir og hug-
sjónir.
Það er einlæg von mín, að
eftir stríðið geti enn framazt
menningar- og viðskiptasam-
band milli landa vorra. Þetta er
kærasta áhugamál mitt, því að
ég er þess fullviss, að náið
samband af þessu tagi muni
verða til að auka á réttlátan og
varanlegan frið um 'heim allan.
Þeir synir íslands, sem flutzt
hafa til Bandaríkjanna, hafa
gert sitt til að auka skilning vor
á milli, enda hafa þeir verið
fljótir að samlagast menningar-
umhverfi síns nýja lands, sakir
svipaðra siða og hugsjóna. Vin-
arböndin, sem hnýtt hafa verið
af hálfu margra Ameríkumanna
á íslandi og íslenzkra náms-
manna, sem leitað hafa fræðslu
í mínu landi, munu auka á
hinn gamla samhug þjóðanna,
sem ég er sannfærður um að
framvegis mun haldast.
Þér, herra forseti, og þú, ís-
lenzka þjóð, standið nú á mót-
um mikilla tíma, sem færa
munu ný vandamál í skauti
sér. Megi yður hlotnast sú á-
ræðni, sá kjarkur og sömu
dyggðir, er fyrstu norrænu
mennirnir sýndu, sem hér námu
land. Þeir sigldu úfinn sjó
áttavitalausir á opnum skipum
og höfðu stjörnur að leiðar-
vísi og karlmennsku í ’hug.
Með því 'hugrekki og þeirri
hreysti, er þeir sýndu, mun þér
leiðin fær til mikillar fram-
tíðar.
Sheplierd, fulllrúl
Brelakonungs:
HERRA FORSETI! Um leið
og ég legg fram embæfbt-
isskjöl mtái is'ern sérstakur am-
bassador Hans Hátignar Bxetia-
konungs hjá yður, herra ,for-
setj, við Iþenrwm sögulegfa við-
burð, er ilýKveldi er endúrreist
á íslandi og þér kjörinn fyrsti
forseti þesis lýðveldis, finn 'ég
mjög' til hins mikla heiðurs, er
konungurinn hefir gert mér
með því að skipa mig til þ&giSfe
embættis, og Uil þeirrar ábyrgð-
ar, er Iþví fylgir.
Mésr er Mið af bonungi mín-
um að færa yður, herra forseiti
persónulega, og þjóð þeirri,
sem yður h®Sf verið falið að
ráða fyrir, innileg boð um virð- ’
ingu og vináttu, og mér er falið
að bera fram ósk konungs um,
að hið góða samkomulag, sem
jafnan hefir ríkt milli íslands
og brezka þjóðasambandsins
megi haldast og styrkjast. Það
er mér einnig heiður að geta
fullvissað yður, herra forseti,
um að Hans Hátign 'hefir ríkan
áhuga fyrir lýðveldinu, sem
stofnað er í dag, og það er von
hans að það megi halda áfram
að blessast og blómgast.
Ég leyfi mér að nota þetta
tækifæri til að færa persónu-
legar kveðjur til yðar, herra
forseti, og til íslenzku þjóðar-
innar, sem sýnt hefir mér slíka
vinsemd og alúð. Ég ber til
hennar djúpan vinarhug og
hlýjasta þakklæti. Ég treysti
því, að rætast megi allar vonir
og óskir velunnara hins endur-
fædda lýðveldis um heim allan,
svo að leiða megi til varanlegra _
heilla öllum þegnum þess.
Esmarch, lulltrúi
Borsku síjérnarÍBin-
ar:
HERRA FORSETl ÍSLANDS,
herra fortsætisnáðherra og
náðberrar, herra alþingismenn:
mér hefir verið sýndur siá sómi,
að vera skipaður sérstakur og
persónu'legur fulltrúi Hans Há-
tignar Konungs Noregs með
umboði til þdss að bera tfram í
dag við þetta tækiifæri og á þess
urn öxlagariíiku tímiaimótum í
sögu íslands, hjartanliegustu
kveðjur Konungsins /og nors’ku
rfíkisstjórnarinnar og beztu ósk
ir þeirra um tfarisæla framtíð
íslands og áslenzku þjóðarinn-
ar.
Johansiou, fulltrúl
sænsku sljérnarinn-
ar:
HERRA imSETI ÍSLAfíDS,
herra i®|«ætisráðherra og
aðrir ráðherrar í ríkisstjórn ís-
lands, foifeéti sameinaðs
Flh. á 4. síðu.
Heiiéiiciitefli M%\\m kon-
ii0s fii Islesnku þ]é$^rinnar.
RíkisstlórniBi svaraHi því þegar m@S þakk-
arskeyti frá PiBigveSii.
KLUKKAN 17.15 á laugardaginn gekk forsætisráðherra,
Björn Þórðarson, fram á ræðupallinn á völlunum neð-
an við Almannagjá og kvaðst hafa orðsendingu að færa.
Ríkisstjórninni hefði borizt skeyti frá Hans Hátign Kristjáni
X. Danakonnngi, og hefði konungur í orðsendingu sinni
íátið í Ijós beztu árnaða^óskir sínar um framtíð íslenzku
þjóðarinnar og vonir um að tengsl þau, (bönd þau) er tengja
ísland öðrum Norðurlöndum mættu styrkjast.
Mannfjeldinn tók boðskapnum með miklum fögnuði.
Ríkisstjórnin sendi samdægurs frá ÞingvötSIum eftir-
farandi kveðju til Kristjáns konungs:
„Ríkisstjórnin færir Hans Hátign Kristjáni X. hjartan-
legar þakkir fyrir þser heHlaóskir til íslenzlcu þjóðarinnar,
sem bárust 17. júní. Forsætisráðherra las kveðjuna þegar
í stað í heyranda hljóði að Þingvöllum fyrir miklum mann-
fjölda, sem fagnaði boðskapnum með innilegn þaÍMæti.
Þegar fospætisr^í&Jutrra bar fram óskir um heill og feleesun
fyrir konung, drottningu og fjölskyldu konungs, tók mann-
fjöldinn undir með mijkRim fögnuði.“