Alþýðublaðið - 04.01.1946, Side 4

4
AM»rPUBLAÐIÐ
Eöstudagur, 4. jauúar 1946,
i fUfrijðnblaðtð
1 ÍTtgefandi: AlþýSuflokkariHÐ
' Ritstjóri: Stefán Fétur»*on,
Bítnar:
Ritstjóm: »S*1 og 4502
Afgreiðsla: 450« eg «5««
Aðsetar
i Alþýðabúsinn rið Hverf-
isgöta
Verð í laasasölu: 49 aurar
Alþýðaprentsmiðjan.
.Hlutverk Framsóknar'
Blað eramsóknar-
FLOKKSTNS TÍMINN,
gerði Íbæjarstjórnarikosniíngarn-
ar í Reykjavíik að .umtalsefni í
ritSitjórnarigrein síðaistliðinn laug
axdag og fór iþar miör'gum dig-
urbarikaiegum og toroslegum
orðum um það hikitverik, sem
Framsóknarflokfeurinn toefði að
rækja í jþeim.
„ÍÞað verður toiliutverk Fram- ■
sóknarmianna í þessum toæjar- |
stjórnankosiningium”, segir tolað i
ið, „að vinma að iþví, að mörg
umtoótamiál1 toæjarbúa, sem eru
stöðvuð af kláfeusfeap núvex-
endi bæja'rsitjórnainflokka, eign
ist óháða miálsvara í bæjarstjórn
inni.“ Qg svo lýsir það með
mörgum yfirlætisifullum orðurn ,
iþeim miikla ótta, sem öllum
öðrum. flokikum standi ,af vænt-
anlegu framtooði Framsókinar-
flokksins í Reykjaví'k!
❖
Hver skyldi geta varizt brosi,
þegar bann sér sliik mannalæti .
í tolaði þess flokks, sem við síð-
ustu bæ j arst jórnarikosninigar
var gersamlega þurrkaður út úr
toæjarstjórn Reykjavíikur, og
allir vita, að er srvo rúinn öllu
fyligi í toæmum, að framiboS. af
hains hálfu við þær toæjarstjórn
aínko.sningar, sem nú fara í
toönd, iverður yfir.leitt ekki tek-
ið alvarlega af neinum? Það má
sannarlega segja um slikt grobb
Framsóknarblaðsins, að það
standi í öfugu toluttfailli við igetu
teysi þess qg Fra msókn arf 1 okks
ins yfirleitt til þess, að hafa
mokíkur áhrif á úrslit þeirra
kosninga hér í Reykjavik, sem
fram undan eru eða á skipun
toæjarstjórnarinnar að þeim
loknumi.
*
„Umtoótamál toæjarlbúa" þyk
ist Friamsóknarflokkurinn vera
’kalliaður til að flytja i toæjar-
stjórn Reyikjavíkiur! Jú, sá
væri nú líklegur til Iþess! En
Tíminn teilur þessi umtoótamál
upp, eins og voldiugur tflokkur
Framsióknarmanna væri þegar
komimn í toæjarstjórn: bætta
fisíksö'Iu, ódýrari matsölu, þrif-
legri gatnagerð og yfirleitt allt,
sem toonum dettuir tí toug ■ann-
að en — þriflegri mjólk! A fhana
minmist bann ekki, enda mun
hann telj,a toað hyggilegra fyr-
ir Fr amsókn arf lofcki nn, að
sem minnst sé talað um mjólk-
ina í samtoandi við toæjarstjórn-
arikosningarnar Oig hið raikla
„tolutverk Framsóknarfllofcks-
ins“, sem lliann er að tooða í
þeim.
‘En ætli það væri ekki nær
tfyrir Framsóknartflokkinn að
sýna tfyrst þrifnað sinn oig um-
bótahuig í jþví að toæta mjólik-
ina, sem seld er í foæinn, og
meðtferð to'enmar, á'ður e.n hamn
toýður Reykvíkingum upp á að
taka að sér forustu í öðrum
„umfo'ótamálum toæjarb'úa“?
Ekki myndi það, að minnsta
kosti, koima ineinum á óv,airt,
þótft kjóisendur toöfu.ðstaðarins
Leigjandi skrifar um
Húsaleigulögin og kröf~
una um afnám peirra.
ÍMORGUNBLAÐINU þann
17. okt. s.l. birtist fundar-
ályktun ein í 7 tölusettum lið-
um og nokkrum ótölusettum
liðum að auki. Ályktun þessi er
undirrituð af þeim Gunnari
Þorsteinssyni lögfræðingi og
Sveini Sæmundssyni löggæzlu-
manni. Það gegnir furðu, að
leigjendur skuli ekki hafa tekið
þessa ályktun til athugunar i
blöðum, en það getur verið fyr-
ir þeim, eins og mér, að þeir
hafi verið að bíða eftir því, að
,aðrir” gerðu það. Sumir hafa
iiika, ef til vill, óttazt otfsóknir
eða ófrið af hendi húseigenda,
ef þeir hreyfðu penna sér til
varnar á móti ofriki þeirra.
Þessi samþykkt er frá fundi
húseigenda í Reykjavík þann
15. október s.l. og er hún svo
fjarri allri sanngirni, að ekki
má láta henni ómótmælt leng-
ur. Eg mun þó ekki setja nafn
mitt undir þessa grein, þvi það
gæti orðið til þess, eins og nú
er háttað með húsnæði, að ég
fengi ekki húsfrið og fengi
hvergi leigt húsnæði fyrir að-
gerðir húseigendafélagsins.
1. í fyrsta lið segir, að húsa-
leigulögin hafi i upphafi verið
sett sem ófriðarráðstöfun. Þar
með er gefið í skyn, að þau eigi
ekki lengur rétt á sér, þar sem
ófriðurinn sé nú úti, enda er
þess krafizt í upphafi þessarar
ályktunar, að híisaleigulögin
séu „tafarlaust“ úr gildi numin.
Húsaleigulögin eru auðvitað
fyrst og fremst sett sem ráð-
stöfun gegn af leiðingum ófriðar-
ns, og þessir háu herrar munu
geta verið mér sammála um það,
þótt ég sé aðeins fátækur al-
þýðumaður og leigjandi, að
ekki eru allar afleiðingar af
striðinu horfnar enn, eða áhrif
þess á atvinnu og fjármál ís-
lendinga. Eg álít því, að nógur
tími verði til að tala um afnám
húsaleigulaganna eftir svo sem
fimm ár i fyrsta lagi.
2. í öðrum lið segir, að lög-
in hafi ekki náð þeim tilgangi,
að bæta úr húsnæðisvandræð-
unum.
Þetta ,er að því leyti rétt, að
ekki hefur verið til nægilegt
húsnæði handa þeim mikla
fjölda manna, sem hefur flutt
í bæinn á stríðsárunum; en það
er ekki húsaleigulögunum að
kenna, eða framkvæmd þeirra.
Nú vil ég spyrja: Hvernig hefði
ástandið verið í húsnæðismál-
unum, ef húsaleigulögin hefðu
ekki verið sett? Eg fullyrði, að
það hefði verið blátt áfram
skelfilegt. Þá hefði húsaleigu-
okrið komizt í algleyming, og
toúsieiigendur toefðu. hirt í siinu
vasa mest öll laun alls vinnandi
fólks hér í bæ, sem ekki átti
sjálft hús eða íbúð.
3. f þriðja lið þessarar fá-
ránlegu ályktunar segir, að lög-
in hafi „beint og óbeint stuðl-
að að húsnæðisskorti“ í Reykja-
vík.
Það má auðvitað allt af
segja, að hvitt sé svart og gagn
stætt. Hitt er annað mál, hvort
heilvita fólk trúir slíku, ef það
er óblindað af eiginhagsmuna-
girnd. Það fólk hefði sennilega
skýrt þúsundum, sem hefði ver-
ið borið út á götuna, ef lögin
hefðu ekki gilt; flest af því
hefði þá orðið húsnæðislaust og
komið utanbæjarfólk í staðinn;
en vegna laganna hefur þetta
fólk nú húsnæði.
4. Það er líklega rétt hjá
þeim í fjórða lið, að „viðskipta-
leg siðspilling“ hafi átt sér
stað í sambandi við húsnæðis-
málin; en hún stafar alls ekki af
lögunum, heldur er hún til þrátt
fyrir þau; og tæpast hefði hún
orðið minni ,ef lögin hefðu ekki
verið til.
Ráðið til að luppræta þessa
spillingu, er ekki það, að af-
nema lögin, heldur þarf að full-
komna þau, svo að erfiðara verði
að fara i kringum þau. Einnig
þarf að herða sum ákvæði lag-
anna og þyngja refsingu fyrir
brot á þeim. Eg hygg, að hægt
væri að safna mörgum ófögrum
sögum um framkomu sumra
leigusala við leigjendur, sem
hafa verið í húsnæðisvandræð-
um, og vel getur verið, að það
verði gert á sínum tíma. Senni-
lega hefðu slíkar sögur ekki
verið færri eða fegurri, ef engin
húsaleigulög hefðu verndað
leigjendur fyrir fégræðgi og
kúgun þess konar leigusala.
5. Það er rétt, að það er dýr-
ara að búa í húsi, sem er byggt
í dýrtíð, en i því, sem er byggt
á ódýrum tíma. Mun ályktunin
eiga við það, ,er hún talar um
„gífurlegt ósamræmi í kjörum
leigutaka,“ í fimmta lið.
Það er eðlilegt, að leigan sé
hærri í nýjum og dýrum hús-
um en í gömlum húsum, sem
hafa ef til vill kostað tífallt
lægri upphæð en nýju húsin.
Hvaða réttlæti væri t. d. í þvi,
að maður, sem byggði hús fyrir
30 þús. kr. fyrir strið, mætti
leigja það jafndýrt eins og jafn
stórt hús, sem byggt er nú, og
kostar 300 þús. krónur eða
meira? Frá hvaða hlið, sem það
er rétt skoðað, þá mundi afnám
húsaleigulaganna nú skapa óvið-
ráðanlegt öngþveiti í húsnæðis-
málum bæjarins, ef ekki ann-
að verra; og fáir mundu græða
á því að mun, nema eigendur
gamalla húsa, sem litlu hefur
verið til kostað, og yrði það þó
aðeins í bili, af ástæðum, sem ég
kem að síðar. Eigendur nýrra
húsa mundu lítið græða, af því
að leigan er þar svo há, að fáir
geta greitt mikið hærra; og
margir geta það ekki til lengd-
ar, þótt þeir geri það ennþá.
6. I sjötta liðnum segir, að
húsaleigulögin séu „einu nú-
gildandi kúgunar- og ofríkislög
hér á landi.“
Eg get nú frætt þessa menn
á því, þó ég sé ekki lögfræðing-
ur, að húsaleigulögin eru mjög
hliðstæð íbúðarlögunum, um
leigujarðir í sveit, sem búin eru
að gilda í 10 eða 12 ár og eng-
inn jarðeigandi eða bóndi hefur
kveinað yfir. Það er sennilega
svo með öll lög, að allt af eru
til einbverjir menn, sem finnst
þau vera „kúgunar- og ofríkis-
lög.“ Til þess eru lög yfirleitt
sett, að þau verndi almenning
fyrir þeim, sem ekki vilja þola
lög þjóðfélagsins. Þetta hljóta
lögfræðingurinn og löggæzlu-
maðurinn, sem undirskrifuðu á-
lyktunina, að vita.
7. Þó kastar nú fyrst tólfun-
unum i sjöunda liði þessarar
furðulegu ályktunar. Þar segir,
að það sé „sameiginlegt áhuga-
og hagsmunamál leigutaka og
leigusala, að lögin verði þegar í
stað úr gildi numin.“
„Já, „hagsmunamál“ leigu-
taka ,leyfa þessir herrar sér að
segja. Það litur ekki út fyrir, að
þeir álíti okkur leigutaka vera
hágáfaða, ef þeir halda, að við
sjáum ekki í gegnum svona
orðavef. Það mætti hugsa, að
þeir álíti okkur leigjendur vera
alveg hugsunarlausa hálfvita, ef
þeir halda, að við gleypum við
svona röksemdafærslu. Ætli það
væri mikið „hagsmunamál leigu
tafca“, eins og nú standa sakir,
ef leigusali gæti, að ósekju,
heimtað hvaða okurleigu fyrir
húsnæði, sem honum dytti í I^ig
á hverjum tima, og kastað svo
leigjandanum út á gotuna, jafn-
vel um hávetur, ef hann gæti
ekki greitt hverja okurleigu,
sem okursala dytti í hug að
heimta?
Fyrr má nú rota en dauð-
rota, að kalla slíkt „hagsmuna-
mál leigutaka.“ Það er einmitt
fyrir þessu — og þvílíku, sem
húsaleigulögin vernda leigjend-
ur nú.
Þá segir þessi einstæða fund-
o
T 1 L
tiggar ieiðk
arályktun, að húsaleigulögia
séu í „fullkomnu ósamræmi
við réttarmeðvitund almenn-
ings og í fyllsta ósamræmi við
lýðræðishugsjóh frjálsrar og
fullvalda þjóðar.“ Ekki eru nú
stóryrðin ,en allt má skilja, seg-
ir máltækið. En væri nú ekkí
réttara að hafa það „réttarmeð-
vitund“ sumra leigusala í stað
„réttarmeðvitund almennings"?
Eg er nú ekki viss um, að hinn
raunverulegi „almenningur“
vildi samþykkja það, að húsa-
leigulögin stríddu á móti rétt-
armeðvitund hans. Væri það t.
d. rétt, að leyfa tiltölulega fá-
mennum hópi manna að raka
saman fé á eymd og vandræð-
um hins húsnæðislausa fjölda?
Nei, og aftur nei. Mér finnst
þessi ummæli ályktunarinnar
benda á, að þessi fámenni leigu-
salahópur, sem að henni stóð, á-
Frh. á 6. síðu.
teldiu Ihionium ó kjördeigi sœm-
ra, að hugsa ium það „hlut-
verk,“ en ium hitt, sem Tíminm
er raú að fimbultfiaimlba <um.
Reyikvíkinigar Iþökkja Fram-
sóknartflokkinn og iþað, sem að
þeim snýr og hefur snúið úr
þeirri átt.
Æ J ARlST J ÓRNARKOSN -
INGARNAR eru nú að
verða aðalumræðuefnið í rit-
stjórnarigremium Iblaðanna. Vísir
skrifar ium þær i igær á þann
hátt, að töiluiverð óiánæigja virð-
jist vera í röðium Sjálfstæðis-
manna með lista flokksins, sem
nú hefur verið fram lagður, og
ýmsar efaisemdir um, að um
fullkomin foeilindi sé að >ræða í
miálflutiningi tflokiksms. Vísir
skrifar:
„Fram'boðslisti Sjálfstæðisflokks-
ins við bæjarstiórnarkosninigarnar
er nú fram kominn. Samkvæmt
tiikynningu kjörnefndar toefur 'hún
einskorðað val sitt við jþá, sem
flest fengu aíkvæðiri í prófkosn-
ingunni. Silikt er í sjáltfu sér ekki
nema eðiilegt, ef ekki eru n-einir
sérstakir annmarkar á slíku vali.
En listinn virðist staðtfesta það,
sem margir halda fram, að a£
hendi vissra félaga hafi verið
foieitt óróðri í prótfkosningunni á
bak við tjöldin. Er slíkt illa farið,
en um það skal ekki rætt að svo
stöddu. Enn fremur er það óheppi-
legt, að niðurstöðum kosningar-
innar hefur verið haldið strang-
lega leyndum og synjað um allar
upplýsingar í því sambandi, að
öðru leyti en því, að nefndin segir,
að hinir 10 fyrstu menn listans séu
þeir, sem flest fengu atkvæðin.“
Það Ieynir sér eklki, að Visir
er allt a.nnað en ó'næigður með
ÍL'iS'ta iSjóIifstæðisflokksiinis. En í
ótframfoaldi af þessum ummæl-
um lætur hann einniig í Ijós ail-
varlegan uigg í samtoandi við
stofnu og tfyrirætlanir hinn,a
ráðandi mamna á floikknum í
samfoandi við toæjarstjiórnar-
ikosniin'garnar. Vísir sogir:
„Hverjum kjósanda í bænum er
Ijóat og öllum frambjóðendum ætti
að vera það ljöst, að Sjáltfstæðis-
flokkurinn getur því aðeins unnið
þessar kosningar, að hann sé í
hreinni og harðsnúinni mótstöðu
við kommúnista og afneiti öllum
þeirra kennisetningum, öllu þeirra
atliætfi og öllu' þeirra ráðatoruggi.
Þetta blað hefur um langan tíma
barizt á móti samvinnu og samn-
ingum við kommúnista, hvort serrs
er í bæjar- eða 'landsmálum. Nú
dylst engum, að .sigur Sjólfstæðis-
öokksins í þessum kosningum er-
undir því kominn, að kjósendurn-
ir trúi því, að 'hann reynist þessarl
stefnu trúr í bæjarmálunum.
Þess vegna verður það að komai
fram nú þegar skýrt og undan-
dráttarlaust frá frambjóðendum
flokksins hér, að ekki verði um.
að ræða neina samvinnu viS
kommúnista í bæjarmálunum.
Kjósendurnir eiga rétt á að fá ó-
tvíræða staðfestingu á slíku, endia
geta úrslit kosninganna verið und-
ir því komin, að engin loðmælgi
sé við foötfð, er vakið igetur tor-
tryggni í þessu sambandi.
Þótt þetta blað telji illa farið,
að undir kommiúnista hefur veri®
hlaðið á ýmsan hátt af lítilli fram-
sýni í stjórnarsamvinnunni, er munt
hefna sín í vaxandi upplausn, þá
væri það þó að bæta gráu ofan á
svart, ef stjórn höfuðborgarinnar
væri látin falla íþeim í hendur. A5
það verður hindrað, verður ekki að
þakka þieim, sem lofsyngja sam-
vinnu við komimúnista, heldur
hinum, sem ekkert vilja saman við
þá isælda og vita, að öll viðleitni
kommúnista beinist að því að gera
hið borgaralega þjóðfélag gjald-
þrota og einstaklinga þess að á-
nauðugum vinnúþrælum. Ef þeir
koma niokkurn tíma ár sinni fyrir
borð ihér í höfuðstaðnum, þá fá
ekki margir um frjólst höfuð að
strjúka í landinu."
Þiað er eins oig að Vísir trúi
ekiki allt of miikið á heilindm í
ládeiiu Monguntolaðsinis á Ikomm
únista jþessa daigana, og óttist,
að foiún mumi taka skjóta'n emdi
og víkja fyrir allt öðnum tón a@
kosninigunum loknum!