Tíminn - 01.02.1964, Blaðsíða 14

ÞRIÐJA RIKID
WILLIAM L. SHIRER
stríði á hendur okkur fyrir litlar
sakir ...
Þama var ekki eitt einasta orð
um Frakkland.
Sex mínútum eftir 12 á hádegi
áva^paði Chamberlain neðri cnál-
stofu þingsins í London og skýrði
þar frá því, að Bretland ætti nú í
styrjöld við Þýzkaland. Þrátt fyrir
það, að Hitler hefði bannað, að
viðlagðri dauðarefsingu, að menn
hlustuðu á erlendar útvarpsstöðv-
ar, heyrðum við í Berlín orð for-
sætisráðherrans, ains og þau voru
höfð eftir honum í BBC. Okkur,
sem höfðum l.orft á hann hætta
stjórnmálaferlí sínum í Godesberg
og Munehen, tit þess að friða Hitl'-
er, fundust orð hans hvöss og á-
kveðin.
Þetta er sorgardagur fyrir okk-
ur öll, og engan þó eins og sjálfan
mig. Allt, sem ég hef unnið fyrir,
allt, sem ég hef trúað á, á opin-
berum vettvangi, hefur nú hrunið
í rúst. Aðeins eitt er fyrir mig að
gera: það er, að beita þeim styrk
og því valdi, sem ég hef til þess
að koma fram sigri þess málstaðar, |
sem ég hef lagt svo mikið í söl-1
urnar fyrir. . . . Ég treysti því, að
ég fái að lifa það að sjá daginn,|
þegar Hitlersstefnan hefur verið
eyðilögð og frelsaðri Evrópu kom-
ið á aftur.
En Chamberlain átti ekki eftir
að lifa þann dag. Hann dó, niður-
brotinn maður — þótt hann væri
enn einn í ríkisstjórninni — 9.
nóvember 1940. í ljósi alls þess,
HT~I I IIII—HIIBMIIIIW
sem skrifað hefur verið um.hann
á þessum síðum, virðist #ðeins
viðeigandi að vitna í það, sem
Churehill sagði' um hann, en
Chamberlain hafði útilokað hann
frá utanríkismálum brezku þjóðar-
inn#r í svo langan tíma, en nú tók
hann við af honum sem forsætis-
ráðherra 10. maí 1940. í minning-
arræðu um hann í neðri málstof-
unni 12. nóvember 1940 sagði
Churchill:
. . . Það féll í hlut Neville
Chambérlain.s á einni stærstu
stundinni í sögu heimsins, að at-
burðirnir brutu í bága við það, sem
hann hafði hugsað sér; hann varð
að þola vonbrigði, og það að vera
blekktur og svikinn af harðsvír-
uðum manni. En hverjar voru von-
irnar, sem brugðust? Hverjar voru
óskirnar, sem hann hafði látið
rugla sig svo? Á hvað hafði hann
trúað? Allar þessar tilfinningar
í hafa án efa verið einhvei'jar þær
beztu og ágætustu í mannshjart-
anu :— ástin á friðinum, baráttan
fyrir friði, löngunin eftir frið,
leitin að friði, jafnvel á hörmung-
artímum og vissulega á meðan al-
menningur sýndi hina mestu fyrir-
litningu.
Þegar Hitler hafði mistekizt að
halda Bretlandi og Frakklandi fyr-
ir utan styrjöldina, beindi hann at-
hyglinni síðdegis 3. september að
bermálunum Hann gaf út algjör-
lega leynilegar fyrirskipanir nr. 2,
varðandi framgang styrjaldarinn-
ar. Þrátt fyrir ensk-frönsku yfir-
lýsingarnar, stóð þar, „að mark-
mið Þjóðverja með styrjöldinni
héldu áfram að vera hin sömu og
áður, þ.e. að vinna skjótan sigur
yfir Póllandi . . , í vestri á að láta
óvinunum eftir að hefja árásir.
. . . Leyfðar eru aðgerðir gegn
Bretum á sjó.“ Luftwaffe átti jafn-
vel ekki að gera árásir á brezka
sjóherinn, nema Bretar hæfu svip
aðar aðgerðir gegn þýzkurn skipum
— og þá aðeins „ef útlitið fyrir
sigri er sérstaklega gott“. Gefin
var út skipun um, að öll iðnaðar-
i'ramleiðsla Þýzkalands skyldi nú
„miðast við styrjöl'd.“
Klukkan 9 um kvöldið fóru þeir
Hitler og Ribbentrop frá Berlín,
sinn í hvorri lestinni, og héldu til
aðalbækistöðvanna á austurvíg-
stöðvunum. En það gerðu þeir þó
ekki fyrr en þeir höfðu gert
tvennt annað á stjórnmálasviðinu.
Bretland og Frakkland voru nú
komin í stríð við Þýzkaland, en
eftir voru tvö lönd. stórveldi í
Evrópu, sem höfðu^ gert Hitler
mögulegt að láta sér svo mikið sem
detta í hug þetta áhættuspil: ítalía,
bandamaðurinn, sem hafði svikizt
undan merkjum á síðustu stundu,
og Sovétríkin, sem höfðu gert jrað,
sem til þurfti til þess að honum
þætti fært að leggja út í það fjár-
hættuspil, sem styrjöldin var, og
þó treysti nazista-einræðisherrann
þeim ekki fullkomlega.
Rétt áður en Hitler fór frá höf-
uðborginni, sendi hann af stað enn
eitt bréf til Mussolinis. Það var
sent í skeyti til Rómar kl. 8:51
i um kvöldið, níu mínútum áður en
i hin sérstaka lest foringjans lagði
| af stað út af járnbrautarstöðinni.
I Þó að þetta bréf væri ekki alveg
laust við blekkingu eða fullkom-
lega hreinskilið gefur það eflaust
| beztu myndina, sem nokkurn tíma
verður fengin af hugsanagangi
Adol'fs Hitlers, þegar hann lagði
af stað í fyrsta sinn frá höfuðborg
Þriðja ríkisins til þess að taka við
hl'utverki sínu sem æðsta yfir-
manns herjanna. Bréfið er eitt af
þeim skjölum, sem fundust eftir
stríðið,
DUCE:
Fyrst af öilu verð ég að þakka
yður fyrir síðustu tilraun yðar til
milligöngu. Ég hefði verið fús að
ganga að þessu, en aðeins með því
skilyrði, að einhver möguleiki
hgfði fundizt, sem gæfi mér vissa
tryggingu fyrir því, að ráðstefnan
hefði borið einhvern árangur, því
þýzku herirnir hafa í tvo daga ver-
ið á óvenjulega hraðri framsókn í
Póllandi. Það hefði verið ómögu-
legt að láta fara svo, að blóðinu,
sem úthellt hefur verið, hefði ver-
ið úthellt til einskis vegna dipló-
matiskra klækjabragða.
Samt sem áður trúi ég því, að
hægt hefði verið að finna ein-
hverja leið, ef England hefði ekki
verið ákveðið í því frá byrjun að
til styrjaldar skyldi koma, hvernig
sem allt snerist. Ég lét ekki undan
hótunum Englands, vegna þess,
Duce, að cg trúi því ekki lengur,
að friðurinn hefði getað haldizt í
meira en sex mánuði, eða eigum
við að segja eitt ár. Undir þess-
um kringumstæðum leit ég svo á,
að þessi tími væri heppilegri til
þess að láta afstöðu mína koma
fram, þrátt fyrir allt og allt.
.... Pólski herinn mun bíða
ósigur mjög fljótlega. Ég verð að
27S
| segja, að ég efast um,' að hægt
hefði verið að vinna þennan skjóta
sigur eftir eitt eða tvö ár. England
1 og Frakkland hefðu haldið áfram
| að hervæða bandamenn sína þar
til hinir öruggu, tæknilegu yfir-
burðir þýzka Wehrmacht, hefðu
ekki lengur verið jafn augljósir
og nú er Mér er ljóst, Duce, að
baráttan, sem ég hey nú, er barátta
upp á líf og dauða . . . En mér er
[ einnig ljóst að ekki er hægt að
komast hjá slíkri baráttu að lok-
um, og að stund mótspyriiannar
verður að velja með ískaldri ró,
svo að líkindin fyrir sigri séu sem
i mest. Og, Duce, ég trúi fullkom-
lega á þennan sigur.
Næst komu aðvörunarorð til
Mussol'ipis,
— Þér voruð svo vingjarnlegur
að fullvissa mig um það fyrir
nokkru, að þér hélduð, að þér
gætuð veitt hjálp á nokkrum svið-
um. Ég geng að þessu, fyrir
fram, með kærum þökkum. Ég trúi
því einnig, jafnvel þótt við höld-
um nú eftir aðskildum leiðum, að
örlögin muni tengja okkur saman.
Ef Vesturveldin eiga eftir að
leggja Þýzkaland Þjóðernissósíal-
ismans í rúst, myndu erfiðir dagar
bíða Fasista-Ítal'íu. Mér var per-
sónulega alltaf ljóst, að framtíð
stjórna okkar var samtengd, og ég
veit, að þér, Duee, exuð Sömu
skoðunar.
7^1
i heildsölu- ' ' m
Verð 125’til 225 r_
TlHtma < Jpfl otái
WM
unni tækist að afsanna framburð
Bill Crays, var Livvy sannfærð um j
að þeir teldu sig hafa sökudólginn1
í hendi.
Maggie hlaut að hafa heyrt þau
koma, því að hún beið þeirra í >
dyrunum. Hún var ekki hávaxin,
en þreknari en hinir meðlimir fjöl-
skyldunnar. Ljósbrúnt hárið var
lítið eitt úfið, og tortryggnis-
glampi í augum.
KANNSKI BJÓST HÚN EKKI
VIÐ AÐ SJÁ MIG KOMA LÍKA,1
hugsaði Livvy. KANNSKI HEFUR
HÚN IIALDIÐ AÐ ÉG YRÐI
HANDTEKIN! Hún fór aftur að
skjálfa, hún óttaðist hvert nýtt
andartak, óttaðist að þau mundu
áfell'ast hana, dæma hana!
Simon, Adrienne, Keith — ef
hann var þá á annað borð fær um
að hugsa skýrt — mundu sjálfsagt
taka það reglulega nærri sér, ef
hún hefði verið ákærð. En Mag-,
gie? Livvy óttaðist, að með Maggie
leyndist hatur til hennar, vegna
þess að hún hafði á óbeinan hátt
verið völd að slysi Keiths:
— Komið þið inn, sagði Maggie,
þegar þau stigu út úr bifreiðinni.
Maturinn er tilbúinn. Hún leit í
áttina til bróður síns, hvar hann
sat á sínum vanastað. — Við lát-
um hann sitja hér áfram — það er
skynsamlegast.
Skynsamlegast, hugsaði Livvy,
ef ske kynni að hann væri enn
skýr í hugsun og skildi allt, sem
þau segðu? Læknarnir höfðu verið
á þeirri skoðun, að hann yrði að
hafa frið og næði. Þess vegna vissi
hann sjálfsagt ekki, hvað hafði
gerzt í dag. Kannski vissi hann
ekki einu sinni, að Clive var dá-
inn?
Þegar þau gengu að dyrunum,
leit Livvy um öxl og hún sá að
hann fylgdi þeim með augunum
og hún brosti og veifaði til hans.
Og eins og ósjálfrátt snerist hún
á hæli og hugðist ganga til hans.
En Maggie stöðvaði hana og
sagði hvasst:
— Láttu hann vera í friði, Liv-
vy. Ég vil ekki að hann skil'ji, að
nokkuð sérstakt sé um að vera,
þótt þið komið núna.
Adrienne hefði undir venjuleg-
um kringumstæðum setið við
teikniborðið sitt á Berenger-verk-
smiðjunni, Símon hefði setið í for-
stjórasætinu og stjórnað . . . hann
var ekki lengur litli bróðir, sem
engu fékk ráðið, heldur nýi^ for-
stjórinn. Nýr heimur hafði opnazt
fyrir henni og Simon . . .
2. KAFLl
Maggie hafði dúkað borðið við
gluggann, sem sneri út í garðinn.
Rósailmur barst að vitum þeírra,
hengiviður breiddi úr sér upp með
húsinu og niður í átt að víkinni, J
þar sem tveir svanir syntu tignar-
iega á siéttum vatnsfletinum.
— Jæja, hvað gerðist? spurði
Maggie, þegar þau voru saman
komin í dagstofunni.
— Morð að yfirlögðu ráði fram-
ið af óþekktum manni!
— Það var ejjia mðurstaðan,
sem hugsanleg var, sagði Simon, l
eins og hann endurtæki lexíu. 1
— Þið voruð svo lengi burtu,
að ég var orðin kvíðafull.
— Þeir höfðu kallað svo mörg
vitni, og dómaranum fannst eink-
ar ánægjulegt að heyra sjálfan
sig reifa málið, auk þess voru
kviðdómendur lengi að komast að
niðurstöðu.
— Það þýðir, að þeir hafa ekki
verið á einu máli. Maggie hrukkaði
ennið.
— Heldurðu að þeir hafi hug-
leitt þann möguleika, að um sjálfs-
morð væri að ræða.
I SKUGCA ÓTTANS
KATHRINE TROY
— Við vitum öll, að Clive var
ekki sú manngerð, sem fremur
sjálfsmorð.
— En hvers vegna þurftu kvið-
dómendur þá svona l'angan tíma?
Áður en nokkur svaraði sagði
Livvy hátt og greinilega:
— Maggie,‘má ég fara fram og
þvo mér um hendurnar?
— Að sjálfsögðu.
Hún varð að komast burt úr
stofunni, meðan hin segðu Maggie
frá.þessu öllu. Hún kærði sig ekki
um að hlusta á það! Hún gekk
upp stigann og inn í grænmálað
baðherbergið. Hún læsti dyrunum
á eftir sér, og loksins varð henni
hughægra, loksins fékk hún að
vera ein og í friði.
* Livvy stóð grafkyrr örskamma
stund. Hún hafði tekið af sér litla,
svarta hattinn og kastaníubrúnt
hárið bylgjaðist niður á axlir.
Hún renndi greiðunni gegnum
hárið og hlustaði eftir röddunum
að neðan. Nú mundu þau skýra
Maggie frá hverju minnsta smá-
atriði, sem komið hafði fram við
réttarhöldin, nú gátu þau verið
ófeimin, vegna þess að hún var
ekki viðstödd.
Hún stóð við gluggann og horfði
móti gróðurklæddum fjöllum í
norðri. Hún minntist þess, hve hún
hafði hrifizt af náttúrufegurðinni
þegar hún kom hingað fyrst. Þá
hafði hún hugsað: HÉR GET ÉG
ORÐIÐ HAMINGJUSÖM!
Það var furðulegt, hvernig lífið
feykti mannfólkinu hingað og þang
að, eins og það væri ekki annað en
örlítið rykkorn.
Nú. voru átján mánuðir síðan
hún hafði farið frá London, og þá
hataði hún borgina, vegna allra
endurminninganna um Rorke, og
hún hafði verið ákveðin að gleyma
honum. Og hún hafði verið hálfu
ákveðnari í að byggja upp traust
og farsælt hjónaband með Clive.
En á því ömurlega tímabili, sem
hún hafði verið eiginkona Clives,
— þegar hún hafði breytzt svo
mjög og þroskazt frá því að vera
fávís og fljótfær, ung stúlka í
fullþroska konu, — hafði einnig
hatur hennar á Rorke dvínað og
hún hafði skilið hann. Nú var allt
um seinan, hún hafði misst hann
fyrir fulit og allt. En hún skildi,
hversu blind í sinni sök hún hafði
verið, hrokafull og hleypidóma-
gjörn.
Hún braut saman handklæðið
og lagði það frá sér. Síðan púðraði
hún sig og stóð enn um hríð og
reyndi að jafna sig. Martröðinni
var lokið, hvað hana snerti, þegar
dómsniðurstaðan var kveðin upp.
En nú vissi hún, að það versta
var eftir, og hún mundi ekki fá
frið, fyrr en morðingi Clives væri
fundinn.
Hvers vegna hafði Rorke skotið
upp kollinum í dag? Hvaða ástæð-
ur lágu til þess, að hann ferðaðist
yfir hálfan höttinn til að standa
fyrir utan dómssal í litlu þorpi,
þar sern fyrrverandi unnusta hans
var yfirheyrð varðandi morð á eig- .
inmanni hennar? Hver vissi hvers
vegna Rorke hafði verið þarna?
Hver vissi nokkuð um hann á ann-
TÍMANN
vantar fullorðinn mann eða barn til að bera blaðið
út í ESKIHLÍÐ
Jpplýsingar í skrifstofunni, Bankastræti 7.
Sími 12323
P <P
.iwmm
TÍMINN, laugardaginn I. febrúar 1964 •—
14