Tíminn - 28.04.1964, Blaðsíða 3

HEIMA OG HEIMAN
L
Rithöfundurlnn og sagnfræðingurinn brezki, C. Northcote Parkinson
er kunnastur er víða um lönd fyrir bókina „Lögmál Parkinsons", sem
einnig kom út á íslemzku fyrir fáum árum, er við sama heygarðs-
hornlð og heldur áfram að draga dár að nútímatækninni, og þó öllu
fremur þvf, hversu erfiðlega nútmamönnum gengur að nota
tæknina eins og skynsemigæddar verur. Nýlega reit Parkinson rit-
gerð um símann og fólkið í amerfskt blað, og fer hér á eftir útdráttur
úr þelrrl ritgerð.
Drauma okkar um metorð og
völd getum við rakið svo langt
aftur, sem við munum, t. d.
þegar við lásum Þúsund og eina
nótt í fyrsta sinn.Kalífinn klapp
ar saman höndunum og þrælain
ir birtast strax og fleygja sér
við fótskör hans, sem segir
þrumandi röddu! „Færið stór-
vesírinn fyrir mig!“ Og þræl-
amir eru þegar á braut og birt
ast aftur að vörmu spori með
stórvesírinn, sem gengur upp
og niður af mæði-
Þessi dagdraumur rætist nú-
tímamanninum með tilkomu tal
símans: „Gefið mér samband
við stjórnarráðið!" „Náið í tnex
ikanska sendiráðið fyrir mig:“
„Gjörið svo vel að láta mig fá
Kreml með hraði!“ Allar slíkar
óskir uppfylla lafmóðir þrælar
vélamenningarinnar á stundinni
ef þeim býður svo við að horfa.
Sumir gera sér lítið fyrir, lyft.a
heyrnartólinu og segja sitt til
si sóna. „Látið mig fá samband
við Elizabeth Taylor!“ máske
með það eitt fyrir augum að
fá hana til að gerast. styrktarfé-
lagi einhvers góðgerðafyrir-
tækis.
Annars er svo komið, að sí.n
inn er orðinn einhver ímynd
valda og kynlífsmála. Þegar
þessi eða hinn forstjórinn fær
einhverja flugu í kollinn, þegar
andinn kemur vfir hann, eins
og hann orðar það, lyftir han i
tólinu samstundis og gefur fyr
irskipanir, sem einhver ósýni-
leg skjálfandi undirtylla tekur
við og kemur áleiðis. Á hinn
bóginn er svo dýrleg drauma-
dís auglýsingamennskunnar
sem heldur annarri hendi utan
um sig handklæði einu fata, cn
á heyrnartólinu í hinni. Það got
ur verið látið svo heita, að hún
sé að tala við skattaráðgjafann
sinn eða tannlækninn, en það
sem undir býr, er rómantík æv
intýrisins, engu að síður.
Raunar gegnir líku máli með
símann og bíllinn og fleiri nú-
tímatæki. Bíllinn er, fræfti-
lega séð, farartækí, sem færist
úr einum stað í annan, frá A
til B, en hann er meðhöndlaður
í framkvæmdinni sem önnur í-
mynd valda og kynlífsmála. Hið
sama má í rauninni segja urn
lystibúgarðinn og heimasund-
laugina, siglingu kringum hnött
inn og bústað í Florida eða á
Riviera. Þannig er um talsím
ana, sem hverjum manni er í
lófa lagið að hagnýta sér til að
panta í matinn eða hringja í
pipulagningamanninn, en meðal
háttsettra gegnir hann öðru
hlutverki.
Síminn er samt ekki heppi-
legur til að bera virkilegu valdi
vitni. T. a. m- er hann ekki
rétta tólið fyrir aðalskrifstof-
una til að flytja dagskipanir til
útibúanna. Síminn gerir stétt-
armun reyndar áhrifaríkan, en
hann getur ekki flutt þýðingar
mikinn boðskap svo nokkru lagi
sé líkt. Hann er fyrst og fremst
tæki fyrir óttaslegna hávaða-
seggi og þá, sem ekki eru viss
ir í sinni sök. Óhætt er að bóka
það, að sá sem hefur bæði
máttinn og dýrðina, ætti frem-
ur að tjá sig augliti til auglitis
við aðra eða þá senda bréfkorn
þar að lútandi, því að það er
hreinasta neyðarúrræði fyrir
slíka að nota slmann til slíkra
hluta.
Sumir hafa fyrir satt, að John
son Bandaríkjaforseti sé forfali
inn símanotandi, grípi til síma
tólsins af álíka vana og herc-
höfðingi seilist eftir landabréf-
inu, gömul kona teygir sig j
prjónana sína eða karlinn eftir
tóbakspungnum. Hvernig má
það ske, að þjóðhöfðingi geri.-t
óforbetranlegur símaþræll. Það
er út af fyrir sig, að þetta verk
færi hafi eitthvað það við sig,
sem þeir falla fyrir, sem munar
í metorð og völd. En það er
hins vegar erfitt að botna í
því, hvers vegna þetta tæki gec
ur dregið þá á tálar sem þegar
eru komnir á valdatindinn. Þjóð
höfðingi á að gefa fordæmi en
ekki berast með straumnum eðn
sigla í kjölfarið á öllum fjöldan
um. Hvorki tízka né glaucnur nú
tímans ætti að geta gert hann
meiri í annarra augum en har.n
raunverulega er. Hvers vegna
smitast þá meiri háttar menn
af slíku sem þessu?
Segja verður sem er, að slm-
inn hefur bæði sína kosti og
galla. Hann er til ómetanlegs
gagns, ef koma þarf skilaboðum
(og ef æskilegt þyfcir), þegar
mikið liggur við. Það er í lór'a
lagið fyrir alla þá, secn hærra
eru settir, að hringja af, þegar
þeir eru búnir að gefa sínar
fyrirskipanir, og með því koma
í veg fyrir rökræður eða mót-
bárur af hálfu þess, sem er
lægra settur. Og ekki er allt
heilagur sannleikur, sem sím-
inn verður að bera á milli
manna. „Forstjórinn er ekki
viðlátinn á skrifstofunni og við
vitum ekki, hvenær hann kem-
ur aftur", verður einkaritarinn
að hafa sig í að ljúga. Og slíku
getur gesturinn auðvitað ekki
svarað öðrum orðum en þess-
um: „Þvættingur! Eg sá hann
ganga inn á skrifstofuna rétt
áðan!“ En það er eins og að
stökkva vatni á gæs, og stúlk-
an á skiptiborðinu anzar: „Það
var svei mér leiðinlegt!“ og
síðan ekki söguna meir og sam
bandið rofnar.
Sannleikurinn er sá, að sím-
inn er nytsamlegastur meðal
lág- og miSlstétta og milli
fólks af líkum stigum. Eins og
á milli jafningja, einkum og
sér í lagi, getur verið jafngott,
að ekki berist víðar eitt og
annað, sem sagt er og menn
kæra sig ekki um að sjá eftir
sér haft í blöðunum, t. a. m.
„Heldurðu að Dithering yrft'i
heppilegur sendiherra í
Snafu?" spyr annar, og þá
verður nokkur þögn, en síðan
„Ojá, hann er af fínu fólki
kominn." Hliðstætt þessu, ef
rætt er um viðskipti, mundi
vera. „No-ja, það er gamalt og
gróið fyrirtæki." En svona i
víst bara að vera undir fjög
ur augu.
Enda þótt við setjum svo,
að hægt sé að réttlæta stöð-
uga notkun símans, þegar til-
teknar greinir fyrirtækja eiga
í hlut, megum við ekki gleymn
að gá að því, hve langur tími
fer í hvert símtal. Stuttu sím-
tölin eru aðallega stutt fyrir-
mæli eða frásagnir, og er orða
lagið líkast því sem borga
þurfi fyrir tivert augnablik, er
símtalið stendur — og það þarf
svo sem, þegar allt kemur til
alls. Langa símtalið fjallar
kannske um sama efni og það
stutta, en bara vafið inn í fyr
irferðarmiklar umbúðir, því að
ekki er öllu fólki gefið að tjá
sig á sama stutta og laggóða
háttinn, sumu er fyrirmunað
að hafa annan en þennan lang-
hundahátt ,á tali sínu. Nokkur
huggun mætti verða af að trúa
því, að rabbtalið í símanum
væri eins áhrifamikið og stutt
orða talið. En því er alls ekki
að heilsa, þvl að allar umbúðir
og aukaatriði draga úr kjarna
og áhrifamætti þess, sem segja
á, geta meira að segja ruglað
svo reitum, að allt renni út i
sandinn. Reynslan sýnir, að
stutt samtal er líklegra til að
Þessi mynd á að sýna það sem
saginfræðingurinn segir í grein
sinni, að sfmlnn sé hálmstrá ótta-
slegins og villuráfandi fólks, og
má víst glöggt á þessum herrum
sjá, hvaða sótt þeir ganga með.
koma aðalhugmyndinni
skila.
til
Sagan segir, að Eisenhower
hershöfðingi hafi símað svo-
hljóðandi skipun til Montgom-
ery lávarðar. „Amiens í kvöld/
— svo stutt og laggott var þaö,
að tæpast var hægt að segja
það betur. Jafnvel Julius Sesar
þurfti þrjú orð fremur en tvö
til að segja í sem stytztu máli
frá herför sinni forðum. Það
mun láta nærri fyrir okkur að
draga þá ályktun, að áhrif sím-
tals séu í öfugu hlutfalli við
lengd tímans, sem eytt er í það
Ef' talin væru viðtalsbil sím-
notenda, gætu einhverjir kom
izt á þá .skoðun, að mjög mörg
símtöl einstakra notenda bæru
því vitni, að þeir færu eftir
hinni gullnu reglu okkar ar.n
að vera stuttorðir í hvert sinn.
En sá grunur mundi samt
áreiðanlega læðast að sumum,
að ástæðuna fyrir þessum mikla
símtalafjölda einstakra manna
væri að finna í því, að þeir
hreint og beint nenntu ekki að
skrifa sendibréf nema nauð-
ræki þá til. En eitt atriði gæti
komið til álíta, semsé þótt ann-
ar aðilinn I símanum lyki erind
inu í fáum orðum og hringdi
svo af, hvernig væri hæfni híns
til að nema meininguna úr
þeim fáu orðum? Það gæti
kostað aðra hringingu og frek
ari fyrirspurnir. Svo við minn
umst aftur á dæmið, sem nefnt
var hér að ofan, ef Montgom-
ery lávarður hefði nú orðið að
hringja aftur í Eisenhower t.il
að fá vissu sína fyrir því, að
hann hafi ekki sagt Arras í
staðinn fyrir Amiens, og hvort
þetta ætti ekki að vera í næstu
viku eða jafnvel þarnæstu. Slík
ar málalengingar gætu auðvitað
gert málið enn flóknara, unz al-’t
væri komið í hönk og bendu
Síminn er, með öðrum orðum, .
vandmeðfarið tól, og eiginlega
bezt að forðast hann nema í
brýnustu nauðsyn.
Meira a8 segja \ Reykjavík er ekki óalgengt a8 sjá sjón sem þessa á ýmsum skrifstofum, ekki sizt opinberum, allt starfsfólkiS svo önnum
kafið við að liggja i símanum, að enginn hefur tíma til að gera nokkurn skapaðan hlut.
Tvísöngsmenn
„Brigzl Magnúsar Jónssonar
til Framsóknarmanna í útvarps
umræðunum, að þeir hefðu
tvær skoðanir í hveirju máli,
kom úr hörðustu átt. Flokkur
Magnúsar hefur sem sé frá
fyrstu tíð verið frægur fytrir
,tvísöng‘ sinn í ýmsum mikils-
verðum málum. Morgunblaðið
hefur iöngum verið tvíraddað.
En ein rödd. og ekki sú sama, i
Vísi og ísafold. Vísisröddin
fyriir Reykjavík. ísafoldarrödd.
in fyrir sveitirnar. í Sjálfstæð-
isflokknuni var lengi talað um
svonefnda ,bændadeild,‘ sem
var í framboði í sveitunum og
1 hélt ræður, en varð að gleyma
yfirlýsingum sínum, þegar á
reyndi, t.d. í kjördæmamálinu.
Nú er enginn Sjálfstæðis-
bóndi á Alþingi, því Bjartmar
cr hættur búskap og séra
Gunnar í Glaumbæ verður að
teljast til embættismanna.
Hins vegar fær Magnús Jóns-
son eflaust mikla fræðslu um
búskap, þegar bændur eru bún-
ir að fylla út eyðublöðin, sem
Búnaðarbankinn hefur verið
að senda þeim undanfarið.“
Sári bletturinn
„Erfitt er að skilja, hvern-
ig þeir Magnús Jónsson og
Davíð Ólafsson treystu sér til
að tala um landhelgissamning-
inn frá 1961, eins og þeir gerðu
í áminnztum umræðum. Hvern
ig gat það verið til hagsbóta
fyrir íslendinga, að skuldbinda
sig til að bera frekari útfærslu
landhelginnar undir Breta og
leggja liana undir úrskurð al-
þjóðadómstólsins? f alvöru
hljóta greindari menn að við-
urkenna, að betra væri að
vera laus við þessa umsömdu
skuldbindingu. Ekki vildu
menn leggja 12 mílurnar und-
ir úrskurð dómstólsins á sín-
um tíma. Um útfærsluna 1951
gegndi öðru máli, því að hún
var byggð á úrskurði, sem al-
þjóðadómstóllinn hafði sjálf-
ur fellt í deilu Norðmanna og
Breta .Þriggja ára veiðileyfið
fyrir brezka togara hefði átt
að vera næg tilslökun við Breta
í þessu máli. sem allir viður-
kenndu, þeirra á meðal núver-
andi forsætisráðherra, að væri
þegar. að fullu unnið. Hitt er
svo annað mál, að auðvitað
finnur Sjálfstæðisflokkurinn
alltaf til óþæginda út af þess
um misheppnuðu samningum
og forsvarsmenn hans eru ekki
í rónni nema að afsaka sig
frammi fyrir kjósendum hve-
nær sem tilefni gefst.“
(Úr Degi).
Vantar
sveitapláss
á góðu heimili'f.yrir 9 ára
dreng og 11 ára telpu.
Meðgjöf, ef óskað er.
Upplýsingar í síma 21320 á
daginn, 21827 eftir kl. 18.
T í M I N N, þriðjudagur 28. apríl 1964. —
3