Tíminn - 26.05.1964, Blaðsíða 7

Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Tómas Árnason. — Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjómar: Tómas Karlsson. Frétta-
stjóri: Jóaias Kristjánsson. Auglýsingastj,: Sigurjón Davíðsson.
Ritstjórnarskrifstofur í Eddu-húsinu, símar 18300—18305. Skrif-
stofur Bankastr. 7. Afgr.sími 12323. Augl., sími 19523. Aðrar
skrifstofur, sími 18300. Áskriftargjald kr. 90,00 á mán. innan-
lands. — í lausasölu kr. 5,00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h.f.
Mikilvægi uppsagnar-
réttarins
Ritdeila þeirra Sigurðar A. Magnússonar og Bjarna
Benediktssonar forsætisráðherra heldur áfram. I sein-
asta Reykjavíkurbréfi Mbl. segir Bjarni m. a. um mál-
flutning Sigurðar:
„Nú birtir Sigurður A. Magnússon í ræðu sinni álykt-
un Þingvallafundar 1907 um sáttmálagerð við Dani, en
í tilvitnun sinni sleppir hann í miðju kafi án nokkurra
úrfellismerkja þessum orðum:
„En þeim sáttmála má hvor aðili um sig segja upp“.
„Þetta eru þó úrslitaorð'1, segir Bjarni og heldur síðan
áfram:
„Því hefur verið haldið fram, að þótt íslendingar hefðu
ekki einhliða uppsagnarrétt á nokkrum meginatriðum
uppkastsins, þá mundu Danir þó síðar hafa látið undan
kröfum íslendinga um að losna úr sambandinu, ef þeim
hefðu verið fast fram haldið eða íslendingar einhliða
slitið sig lausa í styrjöldinni 1939—1945. Vel má vera,
að svo hefði farið. Ef, ef og hefði, hefði. tJr þvílíkum
getgátum verður aldrei skorið. Á hitt má minna, að uni
það var deilt hart, jafnvel hér á landi, hvort íslendingar
hefðu rétt til að losa sig undan sambandslögunum á
árunum 1940—1943: Niðurstaðan varð sú, að beðið var
þangað til einhliða uppsögn var heimil samkvæmt ákvæð-
um þeirra sjálfra. Og þrátt fyrir það þótt sú aðferð væri
viðhöfð, og lýðveldi ekki stofnað fyrr en 1944 með sam-
þykki yfirgnæfandi meirihluta allrar þjóðarinnar, þá
hlauzt þung þykkja Dana af. *
Við skulum og líta á síðari atburði. Bandaríkjamenn
óskuðu á árinu 1945 eftir herstöðvum hér til 99 ára. Fáir
lögðu þeirri ósk lið. En meirihluti samþykkti að ganga í
Atlantshafsbandalagið, sem með einhliða uppsögn er
hægt að hverfa úr að tuttugu árum liðnum frá því að
það var stofnað. Síðar var á grundvelli þess samnings
gerður varnarsamningur við Bandaríkin, sem íslendingar
geta einnig með einhliða uppsögn og hæfilegum fresti
losað sig við, ef mönnum býður svo við að horfa. Þessi
dæmi sýna glöggt, hvílíkur meginmunur er á að gera
samning, sem gilda á fyrir margar kynslóðir, hvað þá
um alla framtíð, nema gagnaðili fallist eftir eigin geð-
þótt á annað, eða að semja til tiltölulega skamms tíma
og ráða þá sjálfur hvort maður vill vera laus.“
Þetta er hverju orði réttara hjá Bjarna Benedikts-
syni. Það er úrslitaorð, hvort samningur er uppsegjan-
legur eða ekki. Þess vegna er það meira en slæm
gleymska hjá Sigurði A. Magnússyni að fella uppsagnar-
ákvæðið úr ályktun Þingvallafundarins 1907.
En því miður, hefur Bjarni Benediktsson gert sig sek-
an um enn verri gleymsku. í landhelgissamningnum,
sem var gerður við Breta 1961, er ekkert uppsagnar-
ákvæði. Hvað þetta mikilvæga atriði snertir, er hann
versti milliríkjasamningurinn, sem ísland hefur gert. Með
honum fengu Bretar óuppsegjanlegan rétt til að hlutast
til um það, hve víðáttumikil landhelgi Islands skuli vera.
Landhelgissamningurinn, sem Danir gerðu við Breta fyr-
ir hönd íslands 1901, var að því leyti skárri, að hann
var uppsegjanlegur og því voru útfærslurnar á fiskveiði-
landhelgi íslands 1952 og 1958 mögulegar.
Landhelgissamningurinn frá 1961 er eini óuppsegjan-
legi samningurinn, sem ísland hefur gert. Vonandi verða
slíkir samningar ekki fleiri. Fyrir því er hins vegar eng-
in trygging meðan mennirnir, sem gerðu landhelgissamn-
inginn 1961, fara með völd á íslandi.
T í M I N N, þriðjudagur 26. maí 1964. —x
WiKliam V. Shannon:
Verður Johnson frjálslyndur
eftir að hafa náð kosningu?
Þessari spurningu veifa nú margir Bandaríkjamenn fyrir sér.
LYNDON B. JOHNSON
UM SEINTTSTU —>rU
sex mánuðir liðnir s ða Joh ,
son var iorseti <joA.
Blöðin vestra skirifá talsvert
mikið um hann í ti'lefni af því
og kemur yfirleitt saman um,
að honum hafi farnazt vel og
tekizt að afla sér trausts til
hægri og vinstri. Enn gætir
þó efa hjá ýmsum frjálslynd
um miinnum um það, hvort
Johnson muni ireynast eins
vinstri sinnaður í framtíðinni
ef hann verður kjörinn for-
seti í haust, og hann hefur
verið fyrstu sex mánuðina.
Fleiri viirðast þó teflja, að að-
stæðurnar muni knýja hann
til þess, og hann verði líka
minna háður íhaldssömu fylgi
sem forseti en hann var sem
öldungadeildarþingm. áður
fyrir Texas. Þekktur amer-
ískur blaðamaður ræðir þétta
atriði í eftirfarandi grein.
RONNIE DUGGER, hinn bar
áttuglaði ritstjóri vikublaðsins
Texas Observer, hefir um langt
skeið verið merkisberi í bar
átunni fyrir frjálslyndi í Texas
Hann varpaði fyrir skömmu
fram nokkrum skorinorðum
spurningum um framtiðar-fyr-
irætlanir Johnsons forseta, ef
hann dveldi í Hvita húsinu á-
fram.
Dugger dregur ekki í efa
það samhljóða álit frjálslyndra
manna, að Johnson hafi verið
góður forseti fyrstu fimm mán-
uðina. En hann heldur því
fram, að Johnson kunni að
reynast fremur íhaldssamur for
seti og lítt gefinn fyrir breyt-
ingar, þegar búið sé að kjósa
hann aftur til embættis í nóvem
bermánuði næstkomandi.
DUGGER hefir meðal annars
skrifaði í grein fyrir skömrnu: _
„ . . .Við eigum nokkuð á
hættu með alla forseta og oft-
ast er meira og minna um á-
gizkun að ræða hvað framtíð-
ina snertir, en ég veldi ekki
Johnson sem forsetaefni, ef ég
ætti frjálst val. Mér virðist
hann fyrst og fremst^ vera
stjórnandi þess, sem ríkjandi
er, og muni halda áfram að
vera það. Eg held að hann
verði ekki herskár í stríðinu
gegn fátæktinni eða fyrir þeim
friði, sem hann predikar um.
Eg held að hann sé ekki leið-
togi sem geti gefið þjóðinni
hugsjónir.“
Dugger óttast það, sem fjöld
inn allur af íbúum Suðurríkj-
anna og allir íhaldsmenn yfir-
leitt búast við og treysta á.
PRESTON SMITH, hinn í-
haldssami vararíkisstjóri-Demo
krata í Texas, sagði fyrir
skömmu
„..Johnson forseti varð til að
byrja með að fylgja skoðunum
Kerinedys. ., en á því leikur
enginn vafi, að hann er mikl-
um mun íhaidssamari en Kenne
dy var. Lyndon B. Johnson er
athafnamaður, sem veit hvað
það er, að vinna hörðum hönd
um fyrir dollarnum sínum . .
Eg hygg að við munum kynnast
hinum raunverulega Johnson
þegar hann heldur stefnuskrár-
ræðu sína 1965.“
Þetta kann að vera óska-
draumur hjá Smith, en hið
mikla, meinta frjálslyndi John-
sons gétur alveg eins verið
blekking. Báðir flokkar eru
samsteypur ýmissa hagsmuna
hópa og hverjum hópi hættir
til að sjá í nýjum forseta holdj
klædda ímynd sinna óska og
vona, einkum fyrstu mánuðina
sem hann situr að völdum.
DUGGER byggir svartsýni
sína um framtíðarstefnu John-
sons sem forseta á pólitiskri
sögu hans í Texas:
„ . . .Við, sem höfum reynsl
una af áhrifum Johnsons á
stjórnmálin í Texas, hljótum að
efast um frjálslyndi hans í
ljósi þeirrar reynslu. Suma okk
ar hefir því grunað, að frjáls-
lyndisþoturnar í honum fyrstu
mánuðina kunni að reynast að
mestu narr eitt, þegar til kast-
anna kemur ' . . .Hann hefir
ekki treyst einlægum demó-
krötum, sem hafa verið að
koma fram með frjálslyndar
fyrirætlanir í Texas. Hann hef-
ir sniðgengið hina frjálslyndu,
verkalýðssamtökin, mennta-
mennina og málsvara minni-
hlutanna, sem teldust sjálfkjörn
ir leiðtogar samtaka demókrata
í öðrum iðnaðarfylkjum. Frjáls
lyndi hefir aukizt áberandi
fylgi í stórborgum Texas síðan
árið 1956 og til þess að vega
gegn þeirri aukningu hefir
Johnson myndað samtök demó
krata í sveitum og smábæjum
og íhaldssamra demókrata í
stórborgum. Hann hefir hik-
laust tekið höndum saman við
íhaldssömustu Suður-fylkja-
demókratana, þegar honum
hentaði.“
ÞETTA er hárrétt upprifjun
á stjórnmálaferli Johnsons í
heimafylki hans, en ýmis atriði
kunna að milda þann dóm, sem
í þessu felst. Johnson er að
eðlisfari og sannfæringu hag-
sýnn stjórnmálamaður, en eng
inn krossferðariddari. Hann
var staðráðinn í að hljóta sæti
í öldungadeildinni. Honum
tókst ekki að ná kjöri sem
frjálslyndur frambjóðandi í
skjóli Roosevelt-stjórnarinnar
árið 1941, en hlaut kosningu
með stuðningi aðsjálla og
íhaldssamra kjósenda árið 1948
Hann hallaði sér að miðjunni,
—- eða raunar til hægri við
hana, — af því að þar lá valdið
og meiri hlutinn.
Johnson er ekki þess háttar
maður, sem fórnar vinnings-
líkum í dag fyrir vonina um
að geta að tíu árum liðnum
unnið hreinan sigur fyrir frjáls
lyndið og sjálían sig um leið
Og vilji maður vera heiðarlegur
og sanngjarn gagnvart honum
hlýtur maður að viðurkenna,
að flestir aðrir stjórnmála-
menn eru heldur ekki af því
sauðahúsi.
ENGU AÐ síður verður að
játa, að ferill Johnsons í stjórn
málum heimafylkis hans undan
gengin tuttugu ár hlýtur að
benda til tækifærisstefnu og
vera lítið aðlaðandi í augum
frjálslyndra manna. Eða með
orðum Duggers, sem að vísu
eru dálítið kuldaleg:
„ . . .Þegar allt kemur til
alls hefir Johnson stundað hrað
an, ófyririeitinn og stundum dá
lítið ljótan leik og skotizt sitt
á hvað yfir ýmis mörk meðan
á honum stóð. Hugsjónastefna
hans hefir virzt bera keim af
stökum hringiðum hér og hvar
•meðfram meginstraumi ævi-
ferilsins.“
Pólitískar staðreyndir skipa
svo fyrir, að Johnson skuli
þetta kosningaár koma fram
sem merkisberi verkalýðssam-
taka, svertingja og öreiga.
Hann getur enga von gert sér
um sigur nema honum takist að
hljóta fylgi þessara hópa. Það
er því ómögulegt að leggja á-
kveðinn dóm á, hve djúpstætt
Framhaid 6 13. slðu
z