Vísir - 15.07.1943, Blaðsíða 2

VISIR
VÍSIR
DAGBLAÐ
tltgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla Hverfisgötu 12
(gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar: 1 660 (fimm línur).
Verð kr. 4,00 á mánuði.
Lausasala 35 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Austrið og vestrið,
Er ísland öðlaðist takmark-
að sjálfstæði 1918, var
jafnframt gefin ævárandi lilut-
leysisyfirlýsing af þjóðarinnar
hálfu. Segja iná að í núverandi
styrjöld hafi verið frá hlutleysi
þessu horfið, er þjóðin bað um
hervernd stórþjóðar, sem vitað
vgr að myndi lenda í hringiðu
styrjaldarinnar, og að hervernd
Islands væri aðeins einn áfangi
á þeirri leið frá hennar liálfu.
Þrátt fyrir þetta hliðarspor
markar lilutleysisyfirlýsingin
afstöðu íslendinga til annara
þjóða, og í rauninni felast í
henni mótmæli gegn ofbeldi og
vopnavaldi. Af því má segja að
aftur leiði það, að íslendingar
vilja vinsamleg skipti ein eiga
við aðrar þjóðir, sem samrím-
ast alþjóðalögum og rétti, sam-
kvæmt fornuin dyggðum og
réttarhugtökum.
I þessu efni hefir ísland enga
sérstöðu gagnvart Norðurlönd-
um. Við þau vill þjóðin góð
skipti hafa, sem hyggjast á
jafnrétti Norðurlandaþjóðanna,
en hvorki þiggja af þeim óverð-
skuldaðar náðargjafir né þola
af þeim óverðuskulduð ofheld-
isverk. Skipti íslendinga við
Norðurlönd eru,— eða réttara
sagt verðá, — tvenns konar.
Annarsvegar efnahagsleg, hins-
vegar menningarleg. Um hin
efnaliagslegu viðskipti er það að
segja að þau hafa að ýmsu leyti
verið okkur hagkvæm. Kaup-
mannahöfn hefir verið einskon-
ar miðstöð utanríksiviðskipta
fyrir Island, og í samræmi við
það hefir eina skipafélag lands-
ins haft þar útibú, en þaðan og
þangað liafa skip okkar siglt.
Það er auðveldara fyrir íslend-
inga að eiga viðskipti við smá-
þjóðir en stórþjóðir, og liggur
það m. a. í því að kaupgeta okk-
ar er svo lítil að við getum ekki
náð verulega hagkvæmum við-
skiptasamningum, að þvi er inn-
flutningsvörur snertir, með því
að framleiðslulöndin selja slik-
ar vörur í stærri slumpum en
svo að við getum við ráðið.
Norðurlandaþjóðirnar geta
liinsvegar oft og einatt sætt
beztu kjörum um vörukaup.
einkum ef þær miða ekki ein-
vörðungu við heimamarkaðinn,
heldur og möguleikana til að
selja vöruna aftur í smáslump-
um til íslands og annara skand-
inaviskra Ianda. I þessu liggur
það að við gelum sætt hag-
kvæmari viðskiptasamningum á
Norðurlöndum, en hjá fram-
leiðendunum sjálfum, og hagn-
ast þó milliliðirnir vafalaust
sæmilega á viðskiptunum, enda
geta þá báðir aðilar vel við un-
að. Verði ekki veruleg breyting
á verzlunarháttum stórþjóð-
anna eftir stríðið, og verði held-
ur ekki stofnaðir innkaupa-
liringar hér um ýmsan aðflutt-
an varning, mun fyrirsjáanlega
sækja í sama far um viðskipti
við Norðurlönd og var fyrir
stríð. Fyrir okkur er slík milli-
liðaverzlun æskileg, þar til við
höfum aflað hentugri markaða,
sem verður vart í næstu fram-
tíð. Það má því gera ráð fyrir
að skipti Islands við Norður-
lönd verði sízt minni eftir stríð-
ið, en þau voru fyrir það, þótt
við hljótum að beina viðskipt-
um okkar annað fyrstu árin,
eða þar til jafnvægi er fengið
á Norðurlöndum eftir ógnir
styrjaldarinnar.
Um menningarsambandið er
aftur það að segja, að til Norð-
urlanda munum við ávallt
sækja margan fróðleik og nyt-
saman lærdóm, en við eigum
einnig að beina augum okkar
til stórþjóðanna og leitast við
að hagnýla okkur allt það, er
þær hafa að bjóða og verða má
lahdinu og þjóðinni að gagni. A
þetta ekki hvað sizt við um
verklegar framkvæmdir. Bóka-
draumnum og böguglaumnum
verður að breyta í vöku og
starf hér sem annarstaðar, og
með tilliti til þess að við eigum
mikið uppbyggingarstarf fyrir
höndum, sem nágrannaþjóðir
okkar á Norðurlöndum hafa
þegar lokið, er óhjákævmilegt
að við verðum að stiga miklu
stærri skref en þær, ef við vilj-
um á annað borð keppa að því
að standa þeim jafnfætæis.
Um menningarsamband
Norðurlandanna er að öðru
leyti það að segja, að það er
meira í orði en á borði. Nor-
rænir menntamenn jjekkja
sumir hverjir fornbókmenntir
vorar, og leikur jafnvel á þeim
slík ágirnd að þeir vilja eigna
sinni þjóð þær, og ýms afrek
önnur, sem unnin liafa verið af
íslenzkum mönnum. Meðan Is-
lendingar háðu sjálfstæðishar-
áttu sina, nutu þeir lítils stuðn-
ings annara Norðurlandaþjóða,
þótt einstaka menn meðal
þeirra þjóða ættu þar ekki ó-
skipta sök. I því efni eigum við
friðarsamningunum 1918 mest
að þakka, en þeir mótuðust
fyrst og fremst af stórþjóðun-
um og stefnumálum þeirra.
Dönum lék hugur á að fá Suður-
Jótland, en ekki var hægt að
bera sjálfsákvörðunarrétt þjóð-
anna, — sem hampað var svo
mjög í síðasta stríði, -— fyrir
borð á þann hátt, að Suður-
Jótar fengju að ákveða livar
þeim skyldi markaður staður,
en íslendingum um leið synjað
um þann rétt.
íslenzka þjóðin sér ekki á-
stæðu til að vekja upp að nýju
allt það, sem grafið er í
gleymsku, en þjóðin veit vel, að
til þessa hefir hún verið á vest-
ur leið. Hún staðnæmdist ekki
hér á landi einvörðungu, en léit-
aði til Grænlands og Vínlands
hins góða. Vestrið stendur enn-
þá opið fyrir þá þjóð, sem
meinað er um rétt í austri, og
sú völ veldur engri kvöl. Kjósi
Norðurlönd að sýna okkur ó-
vild vegna sálfstæðisbaráttunn-
gr, kjósum við óvildina og
sjálfstæðið, l>ótt ljúfast væri að
njóta velvildar allra þjóða. Því
aðeins getum við notið sjálf-
stæðis að við njótum velvildar
annara þjóða, — og þá er að
leita þangað, sem liana er að fá.
Þetta eru einföld en örugg sann-
indi.
Fram sigrar á
Aknreyri.
Fram keppti í gærkvöldi við
úrvalslið Akureyringa og sigr-
aði þá með sex mörkum gegn
engu.
1 fyrra hálfleik voru liðin
svo jöfn, að ekkert mark var
sett, en í þeim síðari sótti Fram
sig, svo að það vann með mikl-
um yfirburðum.
Tveir leikir hafa áður farið
0
fram milli Fram og Akureyr-
inga. Þeir voru við úrvalslið og
K. A. og lauk báðum með jafn-
tefli. Síðasti leikurinn fer fram
annað kvöld og verður við úr-
valsliðið. Fram kemur heim á
sunnudag.
Nætnrakstur
Bifröst. Sími 1508.
Nýji stúdentagarðurinn
tekinn til starfa.
Eyggingunni verdur lokid í
sumar og garðurinn allur
opnaður í iiaust.
jgÝI STÚDENTAGARÐURINN er nú að verða
fullgerður. Miðhæðin hefir þegar verið opnuð
stúdentum. Var henni að mestu lokið í apríl í vor og
þeim stúdentum þá gefinn kostur á herbergjum, sem
mest lá á að fá húsnæði. Síðan hefir vinnunni miðað
vel áfram, og er nú sýnilegt að garðurinn verður full-
gerður um mitt sumar og allur tekinn til íbúðar i haust.
Áður eji Nýi Garður verður endanlega opnaður, mun fjár-
söfnunarnefndin skila honum í hendur Stúdentagarðsnefndar,
sem hafði með rekstur gamla Garðs að sýsla, og verður jrá
væntanlega um leið haldin nokkurskonar vígsluathöfn.
Húsnæði fyrir 61.
Á Nýja garði verður húsnæði
fyrir 61 stúdent. Herbergjagjaf-
ir nema alls um 40 herbergj-
um, svo að ennþá eru herbergi
vel þegin — ef til vill betur en
nokkru sinni áður, þvi að nú
ríður á að ljúka lokasprettin-
um í fjársöfnuninni, þannig að
ekki þurfi að taka of mikið fé
til láns. Garði hafa borizt marg-
ar góðar gjafir, auk lierbergja,
þeirra á meðal málverk, eitt
eftir norskan sjóliðsforingja — |
vetrarmynd af Reykjavíkur-
höfn — og tvö frá Zoegabræðr-
um, útlend að uppruna.
Fjárhagurinai.
Rikissjóður lagði Garði upp-
runalega til 150.000 krónur, en
sakir vaxandi dýrtíðar og til-
kostnaðar var það tillag hækk-
að upp í 300.000. Auk þess veit- j
ir ríkissjóður ábyrgð fyrir 150.
000 króna láni. Bæjarsjóðm:
Reykjavíkur hét upphaflega
50.000 króna framlagi, en hækk-
aði það síðan í 100.000 á sama
hátt og rikissjóður. Loks var
til í sjóði húsaleiga gamla Garðs
frá setuliðinu, og hefir um 100. |
000 krónum af henni verið var- i
ið til Nýja Garðs, en afganginn j
á að geyma sjóði og nota til j
viðhalds og rekstrar gamla
stúdentagarðsins, þegar hann
verður afhentur stúdentum aft-
ur.
Loks nema herbergjagjafir
um 400.000 krónum, og hefir
það orðið drýgsti tekjuliðurinn.
Byggingarkostnaður.
1 upphafi var gert ráð fyrir 1
að garðurinn myndi kosta inn-
an við eina milljón króna. En
i lok fyrra árs þótti sýnt, að
kostnaðurinn myndi að minnsta :
kosti komast upp í 1.250Í)00
krónur. Nú horfir svo, áð j
líklegast er að kostnaðurinn fari
nærri einni og hálfri milljón. J
í byggingarkostnaði er aðeins
reiknað sjálft verð liússins, en
engir innanstokksmunir. Eins
og stendur er þvi ekki liægt að
afla innanstokksmuna, enda
myndi jiað bæði verða dýrt og |
lélegt, sem fengist, og tæplega j
til frambúðar. Nauðsynlegustu
húsgögn í lierhergin myndu með
núverandi verðlagi kosta allt að
100.000 krónum. Það mun þvi
verða horfið að þvi ráði fyrst
um sinn að láta livern garðbúa !
leggja sér til húsgögn. Hins- !
vegar. verður aflað húsgagna í !
matsal og samkomusal. Nokkuð
verður ef til vill hægt að nota
af húsgögnum gamla stúdenta-
garðsins, en þau liafa ldotið mis-
jafna meðferð, og er margt
þeirra illa leikið.
'J
Byggingin.
Sigurður Guðmundsson arki-
tekt liefir teiknað liúsið. Hann
teiknaði einnig gamla stúdenta-
garðinn. Nýja byggingin er að
sumu leyti fallegri en hin gamla
og veldur þvi einkum að glugg-
ar eru mun stærri og svipmeiri.
Hinsvegar hefir arkitektinn ekki
liaft eins mikið svigrúm um
nýja húsið. Á þvi er ekki tum,
og það er ekki byggt i tveim
álmum, eins og gamla húsið.
Húsið er svipfallegt og fellur vel
inn í umhverfið. Það er einni
hæð hærra en gamli Garður.
„Hítardalur“.
Magnús Torfason hefir gefið
herbergi, er nefna skal „Hítar-
dal“ í minningu sér Jóns í Hít-
dal. Forréttur er ætlaður efni-
legum norrænustúdent.
Kvennaherbergi.
Tvö næstsiðustu herh., sem
gefin hafa verið, eru sérstaklega
ætluð kvenstúden tum. Hið fyrra
gaf Sören Kampmann lyfsali í
Hafnarfirði en hið síðara Kven-
stúdentafélag íslands. Þar með
er auðvitað ekki sagt, að að-
eins tvær stúlkur hljóti garð-
vist, þvi að auðvitað eiga þær
jafnan rétt á hinum herbergj-
unum og piltar, en það væri ekki
úr vegi að óska þess að fleiri
herbergi væri sérstaklega ætluð
kvenstúdentum. Vonandi berast
garðinum margar herbergis-
gafir ennþá og þá væntanlega
einnig þriðja og jafnvel fjórða
„dyngjan“.
Byggingamefnd Stúdenta-
garðsins hefir unnið sitt verk
af miklum dugnaði, og mun
henni verða þakkað frábærlega
vel unnið og fómfúst starf, þeg-
ar garðurinn verður afhentur
stúdentum til afnota nú á þessu
sumri.
Félag ísl. hljóðfæra-
leikara dæmt í Félags-
dómi fyrir verkfall
á Hótel Borg.
Félagsdómur dæmdi Félag
ísl. hljóðfæraleikara í gær í sekt
og skaðabætur fvrir ólögmætt
verkfall á Hótel Borg. Byggist
dómurinn á niðurlagsákvæðum
samþykktar félagsins 26. mai í
vor, þar sem félagið bannaði
meðlimum sínum að spila á lió-
telinu, nema jafnmargir menn
væru hafðir í hljóinsveitinni og
áður unnu þar og að fyrrver-
andi hljóðfæraleikarar skyldu
liafa forgang. Þetta áleit Félags-
dómur ólögmætt verkfall, án
undangenginnar leynilegrar at-
kvæðagreiðslu og lögboðinnar
tilkjmningar. Skaðabætur verða
ákveðnar síðar en félagið á auk
sektar að greiða 250 króna
málskostnað. Sigurjón A. Ólafs-
son greiddi sératkvæði og lagði
til að félagið yrði sýknað.
___d
Scrutator:
\Vi

'HJ
Fjórtándi júlí.
í gær dönsuðu Frakkar aftur á
götunum fjórtánda júlí, Bastillu-
daginn, eins og siður var í Frakk-
landi, meðan landið var frjálst. En
dansinn var stiginn í Alsír — ekki
í París. Hér í bænum minntust
margir öndvegislands frelsisins i
gær. Sendimaður Stríðandi Frakka
og frú Voillery tóku á móti gest-
um, og ríkisútvarpið hafði mynd-
arlega dagskrá. Aðalerindi kvölds-
ins flutti Þórarinn Björnsson,
frönskukennari Menntaskólans á
Akureyri. Það var djarflegt og
svipmikið erindi, flutt af krafti og
einurð. Lýsti Þórarinn frönsku
þjóðinni, gáfum hennar, marglyndi,
hugsjónaauð og þrætugirni, dró
ekkert undan af ókostum, en lýsti
einnig hinum mörgu kostum þess-
arar merkisþjóðar. Erindið var stór-
fróðlegt. Þar birtist fjöldi skarp-
legra athugana og skýringa, sem
sjaldan heyrast, og sumar þeirra
er mér ekki grunlaust um, að Þór-
arinn hafi úr eigin brjósti. 1 er-
indinu kom fram einlæg vinátta. og
aðdáun, samfara ákveðinni gagn-
rýni þess manns, sem glöggt skyn
ber á efni sitt, enda þekki eg fáa
menn fróðari en Þórarin um
Frakkland, menningu þess, sál og
tungu.
Skotakappleikir.
Fyrir réttum 15 árum voru skozk-
ir stúdentar hér á ferð óg kepptu í
knattspyrnu við, Reykjavíkurfélög-
in. Leikar fóru svo, að Skotar sigr-
uðu KR með 2:1, Val 6:1, Fram
5:1, en Víkingur gerði jafntefli,
2:2, og náði bezta árangri, því að
landsliðin töpuðu bæði, B-lið með
5:0 og A-liðið með 3:1. í tilefni
af leikjunum skrifaði „Senex“ í
Vísi grein undir fyrirsögninni „The
agile, canny Scot, and the child-
like, simple Icelander" (Skotinn
hraðskeytti og brögðótti og íslend-
ingurinn barnalegi og hrekklausi).
Lofar hann Skota fyrir tækni þeirra
og fyrirhafnalausan leik og finnur
það íslendingum til foráttu, hversu
illa þeir kunni að varast leikbrögð
Skotanna. Um kappleikina ritaði
Lárus Sigurbjörnsson ágætar grein-
ar i Visi, og munu þær hafa verið
fyrstu itarlegu lýsingar knatt-
spyrnuleikja hér á landi frá því er
Árreboe Clausen skrifaði knatt-
spyrnugreinarnar í Vísi 10 árum
áður. — í landsliðunum voru þessir
helztir: B-lið: Tómas Pétursson
fulltrúi, Jónas Thoroddsen bæjar-
fógeti og Alfreð Gíslason, lögreglu-
stjóri (Víkingur), Pétur Sigurðsson
háskólaritari (Fram), Kristján
Gestsson fulltrúi, Sigurður Jafets-
son og Þorsteinn Jónsson (KR).
A-lið: Þórir Kjartansson lögfr.,
markvörður (Vík.), Þorsteinn
(,,Mosi“) Einarsson, Gísli Guðs-
mundsson og Hans Kragh (KR),
hið fræga „tríó“, og Pétur Krist-
insson lögregluþjónn og Örn Matt-
híasson gjaldkeri (Valur), auk
margra annara ágætra marina.
Landslið.
Það er ekki því að heilsa, að ís-
lenzkir knattspyrnumenn eigi kost
á að mynda Jandslið gegn útlend-
ingum núna. En það bannar manni
enginn að „stilla upp“ að gamni
sínu. Hérna er til gamans landsliðið
mitt: Markvörður Hermann (Val-
ur), bakverðir Haukur Antonsson
(Fram) og Sigurður Ólafsson (Val-
ur), framverðir Geir Guðmundsson
(Valur) Brandur (Vík.) og Högni
Ágústsson (Fram) , framherjar
Ellert (Valur) Snorri Jónsson
(Valur), Júlíus Magnússon (ÍRA),
Jón („á ellefu“) (KR) og Ólafur
B. Jónsson (KR). — Eg skal taka
það fram, að eg hef valið alla úr
Islandsmótinu, nema Brand.
Eftir hrossasýningnna.
„Góða frú Bleik, hvar hafið þér
fengið þetta inndœla kaffisett?“
hneggjaði frú Skjóna í klúbbnum,
þar sem þær voru að prjóna. „Sú
þykir mér klár,“ frísaði ungfrú
Toppa, sú pipraða, hryssingslega.
„Eg hélt að hvert einasta hross
hefði frétt um sýninguna í Þjórsár-
túni. Það hefir bara ekki runnið af
honum Roða, síðan hann fékk silf-
urbikarinn og byrjaði að súpa
hregg“, bætti ekkjufrúf Blesa við og
hringaði makkann. „Hún móðir hans
ætlaði að fara að taka í taumana, en
hann laust hana bara kinnhest j
upplýsti Grána gamla hneyksluð,
kláraði úr kaffibollanum, velti sér
og rásaði burt.
BcBjar
fréítír
Næturlæknir.
Slysavarðstofan, sími 5030.
Næturvörður.
Ingólfs apótek.
Ævitillög.
í frásögn af Skógræktarfélagi
Austurlands í blaðinu í gær, var sagt,.
að félaginu hefði borizt 5000 kr.
að gjöf, en þetta voru ævitillög
91 Austfirðings hér í bænum.
Gjafir til heilsuhælissjóðs
Náttúrulækningafélags Islands.
Stefán J. Björnsson 40 kr. Pét-
ur M. Sigurðsson 25 kr. Haraldur
Sveinbjörnsson 100 kr. J. A. 10 kr.
N. N. 50 kr. Rannveig Einarsdótt-
ir 50 kr. Ingibjörg Þorkelsdóttir
50 kr. Sólm. Einarsson 10 kr. Leó-
poldína Bjarnadóttir 5 kr. Helga
Jónsdóttir 5 kr. Þórunn Sigur-
bergsdóttir 5 kr. Jórunn Valdimars-
dóttir 5 kr. Sigúrjón Guðmunds-
son 10 kr. Steinunn Magnúsdóttir
5 kr. Kristín Ketilsdóttir 10 kr.
Elinborg Kristjánsdóttir 10 kr.
Þórborg Anna Þorkelsdóttir 10 kr.
Sigrún og Edda Skúlad. 10 kr.
Þóranna Tómasdóttir 5 kr. Jóhanna
Gísladóttir 10 kr. Sigurjón Jónsson
10 kr. N.N. 100 kr. Kærar þakkir
f. h. N.L.F.Í. Matthildur Björns-
dóttir.
Yfir 4 milljónir
höfðu veirð greiddar upp í út-
svör þessa árs, áður en útsvars-
skráin orn út. Nemur þetta um ein-
um fimmta hluta allra útsvara árs-
ins og úísvaranna í fyrra.
Útvarpið í kvöld.
Kl. 20.20 Útvarpshljómsveitin:
Kalífinn frá Bagdad eftir Wald-
teufel. Ástarkveðja eftir Elgar.
20.50 Mimlisverð tíðindi (Axel
Thorsteinsson). 21.10 Hljómplöt-
ur: „Feneyjar og Napoli“, tónverk
eftir Liszt. 21.30 „Landið okkar“.
' Spúrningar óg svor (Pálmi Hann-
esson rektor).
Ameríska útvarpið.
í dag: 16.00 Negrasálmar, Dor-
othy Maynor o. fl. Erindi um list-
ir í Aineríku. — Á morgun: 16.00
Sjötta symfónían eftir Tjaikovski,
Fíladelfíuhljómsv., undir stjórn
Stokovskis.
Nokkur
til sölu á Baldursgötu 24
(bakhúsið).
Atvinna
Ráðningarstofa landbún-
aðarins, Lækjarg. 14 B, er
enn opin daglega kl. 9—12
og 1—7. Margar beiðnir fyr-
irliggandi um kaupamenn
og kaupakonur. Einnig nokk-
nrar ráðskonustöður. Komið
og spyrjist fyrir. Nú er hver
síðastur.
FRAKKA- og
DRAGTA-EFNI,
köflótt og yrjótt,
nýkomin..
H. Toft
Skólavörðustíg 5 Sími 1035
Stúlka
eða kona óskast. — Uppl. i
síma 5864.
/