Vísir - 14.07.1945, Blaðsíða 4

4
VlSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÍTTGÁFAN VISIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 16 6 0 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Norræn samvinna.
JJorræn samvinna er tvíþætt. Annars veg-
ar veit hún að samskiptum norrænna
þ.jóða sín í milli, en liins vegar sameiginlegri
afstöðu þeirra út á við. Nokkur kurr mun nú
vera milli norrænna þjóða á meginlandinu
vegna misjafnrar afstöðu þcirra á ófriðar-
árunum, en gera verður ráð fyrir að hann
hjaðni er frá líður, þannig að vinsamleg
viðskipti eigi sér stað í framtíðinni. Hitt má
aftur telja augljóst að draumar um sameig-
inlegt varnarhandalag þeirra þjóða kom-
ast ekki í framkvæmd, einfaldlega af land-
fræðilegum ástæðum. Um toll- og fram-
leiðslu bandalag verður vart að ræða fyrsta
kastið, en líklegt er þó að þjóðirnar geli
samið sín á milli um sameiginleg hagsmuna-
mál gagnvart öðrum þjóðum, en skilyrði
þess er að sjálfsögðu að samkeppni sú verði
ekki endurvakin, sem í algleymingi var á
árunum fyrir stríð, og þá ekki sízt milíi
Norðmanna og íslendinga á fiskmarkaðin-
um víða um heim.
Allt öðru máli gegnir um sameiginlega af-
stöðu norrænu þjóðanna í alþjóða samvinnu.
t>ar henda allar líkur til að þær geti staðið
saman, flestar eða allar. Er Norðmenn tóku
einir sæti á ráðstefnunni í San-Francisko
fögnuðu þeir innilega dönsku fulltrúunum,
sem þar fengu sæti, sumpart vegna fengins
frelsis dönsku þjóðarinnar, en einnig af
himí, að Norðmenn gerðu sér vonir um góða
samvinnu við Dani. Utanríkisráðherra Dana,
Christmas MöIIer, sem er nú einhver mesti
áhrifamaður í stjórnmálum þar í landi, átli
iiýlega viðtal við hlaðamann frá Vísi, og bar
aiorræna samvinnu nokkuð á góma. Ráð-
herrann lýsti yfir því að liann teldi að Norð-
urlönd ættu að hafa mjög nána samvinnu,
«n liann áliti liins vegar, að sterk norræn
■samvinna gæti aðeins þrifist innan alþjóða-
bxmdglagsins, og ekki utan þess. Hér er um
mjög athyglisverða yfirlýsingu ábyrgs stjórn-
málamanns að ræða, sem ástæða er til að
geía gaum sérstaklega. Smáþjóðunum hent-
ar ekki og helst ekki uppi að skera sig út úr
-alþjóðasamvinnu. Þær geta engin samtök
mvndað, sem standa þar utan við. Stórþjóð-
irnar hafa gefið þeim kost á samvinnu, en
í því felst yfirlýsing um að vilji þeirra og
tillögur verði metnar eftir gildi þeirra, en
■ekki höfðatölunni, sem stendur þar á hak
við.
Norrænu þjóðirnar eru lýðræðisþjóðir.
(ifgastefnur hafa þar aldrei náð sér veru-
lega niðri, þótt þær hafi gert nokkurn hávaða.
J’að verður því auðvelt fyrir þær að skipa
■sér í flokk stórþjóðanna til liægri eða vinstri.
Þetta verða þær að gera. Einangrun þjóða
er úr sögunni og hennar mun ekki gæla með-
an nútíma menning er við lýði. íslendingar
hal'a fyrir sitt leyti þegar skipað sér í sveit
með engilsaxnesku þjóðunum og þar munu
þeir standa á liverju sem gengur. Aðrar nor-
.rænar þjóðir vilja gera liið sama, en liitt er
vafasamara hvort þær verða ekki að burð-
ast undir þungu fargi á næstu árum, gegn
vilja sínum. Þær hafa harist fyrir lj'ðræðis-
hugsjón sinni á undanförnum árum og munu
gera það en-þrótti fámennra þjóða má of-
hjóða.
VISIR
Laugardaginn 14. júlí 1945
Aukinn vélakostur myndi
lækka verðlag í landinu.
Viðtal við Jóhannes Bjarnason vélaverkíræðing.
N
ýlega er kominn hingað
til landsins frá Ameríku
Jóhannes Bjarnason véla-
verkfræðingur. Tíðinda-
maður Vísis hitti Jóhannes
að máli og spurði hann um
erindi hans og störf vestra.
IJvað voruð þér lengi
vestra í þetta sinn?
— Eg var um 7 mánaða
tíma í Bandaríkjunum og
Canada. Eg fór á vegum
hlutafélagsins Orku, til að
kaupa fyrir það vélar og afla
þvj sambanda í vélum.
Ilvað getið þér sagt mér
um starf Orku?
— Orka er nýtt félag,
stofnað siðastltið sumar.
Starf þess er að útvega og
selja allt, sem nefnast vélar
á hvaða sviði sem er: hygg-
ingarvélar, vegagerðarvélar,
landhúnaðarvélar, raf-
magnsvélar o. s. frv. Einnig
inunum við taka að okkur
að undirbúa ýmsar verkl(s>;-
ar framlcvæmdir.
Er ekki ennþá nýjunga að
vænla á sviði vélanna að
vestan?
— Jú, enn eru margar vél-
ar, sem teljast mega nýjung-
ar fyrir okkur íslendinga.
Margar liafa komið liingað
síðustu árin, sem létt hafa
störfin á mörgum sviðum at-
vinnulífsins. En það má með
sanni segja, að við íslend-
ingar stöndum enn aðeins á
þröskuldi vélamenningar-
innar. Mikið mætti lækka
verðlagið i landinu, ef aukin
væri vélanotkunin í hinutn
ýmsuni atvinnugreinum, svo
sem vega- og gatnagerðum,
hyggingariðnaði og landbún-r
aði.
Viljið þér nefna einhverj-
'ar sérstakar vélar í þessu
sambandi?
Það yrði of langt mál að
telja upp allan þann fjölda
véla, sem liér koma til
gréina, en eg vil aðeins
minnast á nokkrar. Til dæm-
is vélar til að malbika og vél-
ar til að steypa götur og vegi,
sem auka afköstin gifurlega,
jafnframt því sem gölur og
vegir verða vandaðri og end-
ingarbetri. I byggingariðn-
aðinum eru nú steypuliræri-
vélar orðnar vel þekktar og
eru þær mikil bót frá því,
scm áður var. En i borgum
og stærri þorpum væri liægt
að lækka mikið bygginga-
kostnað með því að hafa eina
miðstöð þar sem steypan er
blönduð og síðan ekið á
byggingarstaðinn í bifreið-
um, sem hafa úthúnað til að
fullhræra og blanda vatninu
á leiðinni á áfangastaðinn.
Sparar þetta bæði fyrirliöfn
og minna byggingareíni fer
tíl spillis en ella. Einnig er
ýmsra nýrra byggingarefna
að vænta. Má þar meðal
annars nefna alúmínium. Á
stríðsárunum hefir fram-
leiðsla á alúminíum aukizt
gífurlega og framleiðslu-
verðið því lækkað stórum.
Alúmíníum framleiðendur
ætla sér að keppa við járn
og ýms önnur efni notuð í
byggingariðnaði. Er þegar
mikið farið að nota það í
glugga og gluggaumbúnaði,
hurðir og hurðaumhúnaði
og mun bráðlega verða not-
að á þök og veggi i stað báru-
járnsins. Eru jafnvel heilhús
byggð í þúsundatali úr þessu
efni. IJefir það mikla þýð-
ingu, vegna þess hvað það er
endingargott. Fyrir stríð var
töluvert farið að nota alúm.
íníum til húsgagnagerðar og
má búast við mikilli aukn-
ingu á því syiði.
Á sviði landhúnaðarins er
ekki sízt stórfelldra breyt-
inga að vænla. Má þar með-
al annars nefna stórvirkar
skurðgröfur, sem grafa
marga kílómetra af opnum
skurðum eða ræsum á sólar-
hring, og væri fullkomin á-
stæða til að gera tilraun með
þær hér.
Eru þetta ekki sörau skurð
gröfur og notaðar hafa ver-
ið hér síðastliðin sumur?
— Nei. Enn liafa varla
nokkrar reglulegar skurð-
gröfur verið notaðar hér á
landi. Það, sem mest er not-
að hér, eru seinvirkar vél-
skóflur, sem svq hafa verið
nefndar á islenzku skurð-
görfur, en eiga ekkert skylt
við liinar eiginlegu skurð-
gröfur. Margar aðrar stór-
virkar landbúnaðarvélar
maetti nefna, en eg liefi
nokkrum sinnum áður rælt
og ritað um þær, svo eg vil
visa til þess. Þá vil eg minn-
ast á sjálfvirka liitastilla.
Eru það tæki sem komið gela
i veg fjæir óþarfa ej7ðslu
hilaveituvatnssins og sparað
húseigendum mikið fé og
orðið þess valdandi að hita-
veituvatnið nýtist betur.
Hitastillarnir tempra sjálf-
krafa rennslið í hiisinu eft-
ir því hitastigi sem óskað
er, þannig að tryggt er að
liitinn í vatninu nýtist til
fulls áður en það rennur i
burtu.
Þá má geta þess að við er-
um umboðsmenn liins vel-
]>ekkla sænskal jarðborunar-
félags, Svenska Diamant-
bergborrnings Aktieholagct.
Þeir liafa staðið fyrir jarð-
borunum víða um heim.
Gelum við hæði úlvegað
vélar frá þeim og einnjg
fengið þá til að bora fyrir
þá er þess óska.
Þá rná líka geta þess að
fyrir nokkuru komu til
landsins 10 amerískar
mjaltavélar. Eru allir mjög
ánægðir með þær, sem þær
hafaj fengið og er mjög mik-
il eftirspurn eftir þeim.
Uppsetning er engin,
hvorki pípulagningar né
annað, og vélarnar tilbúnar
til notkunar eins og þær
koma frá verksmiðjunni. Er
hæði einfalt að stjórna þeim
og þrífa þær. Mjólkar einn
maður 20 kýr á klukku-
tíma með þeim. Bæta þær
mikið úr fólkseklunni í sveit-
unum.
. .Hingað iil hafa fundizt 15
grafir hjá Gardermoen í
Noregi, og hafa fjölda líka
verið grafin upp.
Margt bendir saml til, að
enn fleiri muni vera til, og
heldur norski heimaherinn
áfram leitinni að þeim.
óvild. íslendingar, sem frá Danmörku hafa
komið, en þó sérstaklega blaðanienn, sem
utan fóru með Esju, telja, að gremju og kuljla
liafi gætt í garð fslendinga meðal ýmsri
í Danmörku, væntanlega vegna sambandsslit-
anna. Ivemur þettá í sjálfu sér ekki á óvart,
að öðru leyti en því, að Vitað var að gremjan
myndi aðallega koma fram hjá þeim, sem nefnd-
ir hafa verið „Stór-Danir'* hér á landi, en það
eru þeir menn, sem stirðnað liafa i stórvelda-
daumum danskra miðalda og sem telja, að liöfða-
tala Dana gefi þeim rétt til að ráða yfir fá-
höfðaðri þjóðum, þótt þjóðirnar eigi ekkert sam-
eiginlegt í nútíðinni.
Funder. Málflutningsmaður við ,,yfirréttinn“
danska, að nafni Sv. Aage F.under, rit-
aði grein í „Frit Danmark“ 15. júní sl., er hann
nefnir „ísland sveik okkur“, en þar virðist hann
„gefa tóninn an“, og er þá ekki að undra þótt
svalann andi í okkar garð. Um grein þessa er
i skemmsu máli það að segja, að ólögfræðilegri
greinarstúf mun vart geta. Gengið er út frá stað-
lausum fullyrðingum, án þess að skirskotað sé
til málsskjala, en því næst er leikið á lægstu
nótur mannlegra tilfinninga og spilað á fáfengi-
Iegan þjóðarmetnað, með viðeigandi tilvitnun-
uin i dönsk ætljarðarljóð. Jafnframl lætur lög-
fræðingur þessi sér sæma, að bera fram per-
sónulegar ákúrur í garð núverandi forseta
íslands, enda er málflutningurinn yfirleitt ó-
sæmandi fyrir löglærðan mann. Það eitt út af
fyrir sig, að greinin ber vott um ofnæma og
særða tilfinningasemi, nægir til að sanna, að
liún er ólögfræðileg og algerlega óhugsuð. Sóma-
sandegir málflutningasmenn hugsa og rökstyðja
málið, en láta yfirleitt ekki tilfinningasemi vaða
með sig í gönur, þegar í upphafi málflutnings.
Stjórnmálamenn gera slíkt hið sama, hafi þeir
um vandasöm málefni að fjalla og séu ekki
staddir á kosningafundum, en Overretssagförer
Funder sneiðir með prýði hjá fordæmi slíkra
aðila, til þess eins að vekja gremju i garð ís-
| lcndinga. Af slíkum fslandshöturuin stafar eng-
j in blessun, frekar en Danahöturunx hér á landi.
Slikar tilfinningar heyra fortiðinni til, en stjórn-
[ málamenn og velmenntir lögfræðingar munu
leysa sambandsmálið á þeim grundvelli, sem
þegar hefir verið lagður, með fullum skilningi
og vinsemd. Samvinna mun takast með þessum
þjóðum, sjái þær sér hag í sliku, en að sjálf-
sqgð.u verður þar ekki um neina fórn að ræða
af liálfu hvorugs aðilans. Menn, sem Funder
yfirréttarmálflutningsinaður gera sér tæplega
ljóst, hvers.kyns starfseini þeir hafa með hönd-
um, og að þeir skaða jafnt þjóð síua scm ís-
lendinga með barnalegum skrifum.
Foringjar í herforingja-
ráði Breta Iiéltlu Eisenhow-
er hershöfðingja kveðjusam.
sæti í gærkveldi.
Bróðurlcg Hér skal ekki út í það farið, ao
þögn. rekja grein lögfræðingsins lið fyrir
lið og hrekja hana jafnframt. Til þess
þyrfti að birta orðsendingar og skjöl, sem milli
ríkisstjórna beggja landanna hafa farið og yrði
það of langt mál. Á sínum tíma mun allt þetla
liggja fyrir á réttum stað og lögfræðiskýringar
Funders eða tilfinningasemi, munu þá koma að
litlu haldi. íslenzk blöð elta vonandi ekki ólar
við fjandsamleg skfif, sem birtast kunna í dönsk-
um blöðum vegna sambandsslitanna. Þau munu
frekar kjósa bróðurleg orð í garð Dana, en svo.
er lika til vinsandegt fyrirbrigði, sem mætti
nefna bróðurlega þögn, og hæfir hún þvi best,
sem hættulegast er sambúð þjóðanna, en óábyrg-
ir menn leggja af mörkum.
Samninga- Eftir kosningar í Danmörku, scm
nefnd. væntanlega fara fram i haust, hefj-
ast vafalaust sainningaundeitanir
milli 'íslendinga og Dana um ýms mál, sem ekki
hafa .orðið leyst vegna hernáms Danmerkur.
Þarf strax að gera ráðstafanir til að tilnefna
menn af íslendinga hálfu, sem samningana ættu
að hafa með höndum, en val manna í nefndina
verður að miðast við margskonar vcrkel'ni, sem
leysa þarf. Þar mega engir öfgamenn eiga sæti,
heldur þeir einir, sem sökum þekkingar og
mannvits eru vel til þess fallnir að leysa málin
á heppilegasta hátt fyrir þjóðirnar báðar, en
halda þó með festu á kröfum íslendinga, er
sanngjarnar gela talist. Frá liðinni tíð hafa nú-
tima Islendingar ekkert að erfa og Danir held-
ur ekki, cn eiga hins vegar að minnast góðra
samskipta núlifandi kynslóða. Ástæðulaust er
að ræða þetta mál frekar. Það getur ýft upp
grónar úndir beggja þjóðanna, en fær engu uin
þokað frá því, sem oðið er.