Vísir - 18.07.1950, Blaðsíða 5

ÞriÖjudaginn 18. júlí 1950
V I S 1 R
99
mm
rar
öruggasta flatalœgi Mreta
Þjóðverjar hö£ðn nákvæmar
upplýsingar um varnii*
floíalægisins.
Hvernig fór Giinther Prien, kafbátsforinginn þýzki,
að því að laumast inn á herskipalægið enska, sem aliir
héldu að væri fullkomlega öruggt? Og hvernig komst
hann undan, þegar hann var búinn að sökkva einu af
orustuskipum Breta? Hvar er hann niðurkominn nú?
Menn geta. fengið svar við þessum spurningum í grein-
inni, er hér fer á eftir, sem er eftir ameríska blaða-
manninn Burke Williamson.
Áðfaranótt 13. októbérs
1939 skauzt Giinther Prien á
kafbáti sínum inn á Scapa-
flóa og sökkti orustuskipinu
Royal Oak með tundur-
skeytum. Nokkrum stundum
síðar var hann kominn til
Þýzkalands og ók sem sigúr-
végari eftir aðalgötu Berhn-
ar. Hann varð þannig fyrsía
hetja Þriðja ríkisins og varð
meira að segja vinsæll í Bret-
landi að sumu leyti, því að
menn dáðu hugrekki hans.
Churchill fór líka lofsam-
legum orðum um afrek hans,
en samt er fátt vitað um,
hvernig Prien fór að þessu
og hvað' varð af honum
síðar.
Það hefði verið ómögulegt
að komast inn á Scapaflóa
án þess að þekkja vel til allra
staðlrátta þar. Hvernig vissi
Prien, að veila væri á v.örn-
unum? Og hvernig komst
hann undan eftir að háfa
skotið sex tundurskeytum að
Royal Oak? Mér hefir yerið
gefinn kostur á að atliuga
skjöl, sem þetta varða —
meðal annai’s „log“ U-47
þessa umgetnu nólt ■— og
með samtölum við menn úr
þýzka flotanum hefir mér
fekizt að gera mér nokkra
gi-ein fyrir atburðum þcss-
um.
Prien
fer á sjóinn.
Giinther Prien var af-
kvæmi kreppunnar. Hann
fæddist í Leipzig ■ og missti
ungur föður sinn, en móðir
hans, allslaus eftir hrunið i
Þýzkalandi, reyndi að, vinna
fyrir börnunum, sem lærðu
snemma að bjarga sér. Þeg-
ar Gúnther var 15 ára —
árið 1923 — lagðí hann land
undir fót og innrilaðist i
þriggja mánaða námskeið í
sjómannaskóla í Finken-
warder. Að því loknu gerðist
hann káetudrcngur á gömlu
seglskipi — Hamburg. Varð
ferðíilag þess ævintýralcgt,
því að eldur kom upp í þvi
við Ameríkustrendur og loks
var brézkt flutningaskiþ,
sem var á leið til Glasgow.
Árásin á
Scapaflóa athuguð.
En það var ekki fyrr cn i
október, sem stjarna Priens
bækkaði eins og eldflaug,
Dönitz flotaforingi, yfirmað-
ur kafbátanna þýzku, valdi
hann til hættulegustu farar,
sem liann gat hugsað sér —
að brjótast inn á flotalægi
Breta á Scapaflóa í Orkn-
eyjum.
Dönitz gerði boð.eftir hon-
brotnaði þ.iö í spón við Ir-
land. Þcgar heim koin sótti
Prien um stýrimannsskír-
teini.
Árið 1932 var Prien búinn
að brjótast all-langt upp cftir
mannvix’ðingastiganum í
kaupskipaflotanum þýzka.
Hann var búinn að fá sldp-
stjóx-nai’éttindi. en krepþan
var i almætti sínu og loks
varð hann að segja sig lil
sveitar. En eins og svo marg-
ir aðrir taldi hann, að naz-
istaflokkurinn mundi kunna
ráð við öllu og gekk í hann
1932.
Ávann sér
fljótlega traust.
Þá sýndi Prien raunar, að
talsvert var í hann spunnið,
þvi að’ hann gekk i sjálfboða-
vinnuílokk til Jxess að hafa
i sig og á. Varð hann bráð-
lega gei’ður að aðstoðar-
manni formgja flokksins, en
á sarna ári sehdi þýzki flot-
inn út ávarp til manna mcð
skipstjóraréttiudi. — Pi’ien
gi’CÍp tækifæ.rið, en varð að
sætta sig við að verða for-
ingjaefni. Hann var sendur
á námskeið lyrir kafbáta-
þjónustu og að ári liðnu var
hann orðinn aðstoðarforingi
á kafbát. Haustið 1938 var
bonum falin stjórn kafbáts
og Jxykir það raunai’ sönnun
Jxess, að’ bann var talinn dug-
andi, því að flotinn le.it riaz-
ista vfirleitt óhýi’u auga og
vai’ðist ásókn þeirra enn
meira en herinn.
Svo skall stvrjöldin á c _
var Prien þá í löngum leið-
ángi-i með kafbát siiin á
Atlanlsbafj. Hann f.ékk.ekki
sérslakt skeyti um upphaf
styrjaldarinnar, heyrði. að-
eins nm hana í fréttaútvarpi.
En liann vissi þegar, hvar
hann langaði helzt til að
leggja til atlögu við Brela.
Fvrsta skipið, sem I ‘rien
sökkti, hefði hann átt að
láta afskiptlaust. Það var
gi’ískt, greinilega hlutlausrar
þjóðai’ og auk þess á leið til
þýzkrar hafnar. Næsía skip
áð Prien var gæddur binum
nauðsynlegu kostum —
hann var xnjög gætinn að
jafnaði, en gat verið fífl-
djai’fur, ef þess gerðist þörf.
Prien kannaði nú sjókort-
in í tvo daga, cn hanu tók
ákvörðun sína Jxegar. Hann
Iangaði til að sökkva brezku
onistuskipi og bann íil-
kynnti Dönitz, að liann væri
i’ciðubúinn. Honiun var Jxá
sagt að búa kafbát sinn til
farar í Kiel og bíða síðan
seinuátu fyjármaela.
Þ. 8. október 1939, klukk-
um siinnudagsmorgun einn í an tíu árdegis á fögrum
októbeiv Hann* var að skoða
haustmorgni, lét U-47 í haf
uppdrátt af Orkneyjum, þeg- og sigldi út á Norðursjó. En
ar Pi’ien konx í skrjfstofu i hvei’s vegna var Dönitz sann-
lxans. Dönitz benti honum á fæi’ður um, að liægt mundi
þær sjö leiðii’, serii lágu inn'að komast inn á þetta flota-
á Scapa, áætlaðar vai’nir lægi Bi’eta? „Eg tel, að hægt
Bi-eta og staðinn, þar sem
þýzkum kafbáti var gx-andað
við tilraun til að komast inn
á flotalægið i fyrri heims-
ófriðnum. Hann kvaðst líta
svo á, að ehibeittur lcafbáts-
foi’ingi ætti að geta kornizt
þangað, þi’átt fyrir mikla og
hættulega strauma.
„Hýérnig lízt yður á þetta,
Prien?“ spui’ði hann. „Þér
sé að komast inn á það
ofansjávar við háflæði,“
slu-ifaði Pi-ien lijá sér eftir
Dönitz. En hvernig gat
flotafoi’inginn vitað þetta?
Hann hafði fengið upplýs-
ingar um veilu, sem var á
öryggisú tbúnaði flo takegis-
ins.
Ursmiðurinn
í Kirkwall.
Til þess - að komast til
botns í þessu verðum við ,að
skuliið ekki svara strax, * athuga. sögu, sem oft hefir
heldur athiiga málið gaum- verið- | flota þjóðverja í
gælilega íi’á ölhun liliðum SOglina ull1 úrsmiðinn i Kirk-
og segja mér álit yðar mn walI Við vCrður að Tara
hádegi a þi’iðjudag. Hann alla leið aftur til ársins 1923
vii ti Prien fyiii séi. „Eg og þá kcniur við sögu Alfred
vona, að þér slciljið það, að
þér ráðið alveg, hvaða á-
kvörðun þér taldð. Ef þér
litið svo á, að þetta sé ekki
hægt, þá segið mér það og
munið, að enginn skuggi
mun falla á yður, Jiótt þér
lítið svo á.“
Prien
lætur úr höfn.
Þeir lcvöddust með handa-
bandi og Prien tók með sér
kort og allar nauðsynlegar
nokkur Wehring, sem hafði
verið sögð en sjaldan rétt —
fyrri heimsstyrjöldinni. —
Hann tók enn laun í flotan-
urn, en var þó ekki í hon-
um lengur.
Þannig vildi nefnilega til,
að árið 1923 var Canaris
i'lotaforingi, scm nefndur
hefer verið faðir flotanjósna
Þjóðverja, að byggja upp
nýtt njósnarakerfi. A striðs-
árunum hafði Canaris fengið
mikið álit á Wehring, sem
upplýsingar. En hvers vegna ; hafði verið cinn af yngstu
valdi Dönitz Gunther Pi’ien? skipstjórum Þjóðverja í or-
Sennilega af því, að hann sá, ustunni við Jótland. Hann
Skipin t. v. á myndinni eru hindranirnar á Holm-sundi,
sem U-47 varð að faxa fram hjá. Eftir áiás Priens var
hlaðinn grjóígarður sá, sem er t. h. við skipin.
fékk mi Wehring til.að takæ
upp nýja atviimu — gerasf
sölumaður fyrir þýzka úra-
verksmiðju . Ferðaðist iWe-
hring til margra landa sem
sölumaður og hafi hann.
skyggnzt eitthvað uin, þegar
liersldp voru nærri, bar ekkí
á Jiyí og það vakti ekkerf
uriital.
Hann heldur til
Orkneyja.
Næst skaut Wehring upp f
Sviss, þar sem bann varð
lærlingur í úraverksmiðju
cinni. Hann stundaði námið
af kappi og útskrifaðist með’
ágætum vitnisburði. Áríð
1927 fluttist hann til Eng-
lands og liafði í liöndum'
vegabréf, gert af mikillr
snilli af sérfræðingmn Can-
aris og hét nú Albert örtel.
En liann hafði enn ást á
sjónum, því að hann settist
að í Kh-kwall á Orkneyjum,
ekki langt frá flotalægimr
Scapa-flóa. Hann vann þarr
hjá ýmsum úrsmiðum og
opnaði loks verkstæði sjálf-
ur, þegar hann var búinn að
safna sér fé til þess. Kunnir
grannar hans vel við lianni
og brostu að því, að hanm
Svisslendingurinn, sem var
upprunninn langt frá sjó,
skyldi liíifa svo mikið yndi af
sjónum sem raun bar vitni.
Hann vildi jafnvel ekki heim-
sækja ættingja sína í Sviss,
en hinsvcgar kornu margir
þeirra í liehnsókn til bans og
sumir settust jafnvel að þar.
Árið 1932 varð Albert
örtel brezkur Jiegn. Uefðu
póstþjónariiii’ í Kirkwall ekki
vitað, að hann væri mjög
hændur að ljölskyldu simn',
het'ðu þeir senftilega furðað
sig á því, livað hann fékk
mikið af bréfuni. En engan
gi’unaði neitt, því að í mörg-
um sendingum til hans var
ljúffengt svissneskt súkku-
laði, sem hann gaf börnum
nágranna sinna.
Einkennilegar
bréfaskriftir.
Éinu sinni á máuuði bverj-
um skrií'aði örtel öldruðuin-
föður sínuni í Sviss. En bréi'-
in voru ekki cins og venju-
lega milii sonar og föður,
| þvi að þau fjölluðu um faJl-
byssustæði, kafbálavarnir og
þar fram e.l'tir götunum. En
faðirinn var raunar-Canaris
flotaforingi og fjölskylda
Iians hafði stækkað óðfluga:
síðustu árin.
Þegar styrjöldin brauzt ú
hegðaði Albert Öríel sér eins
og aðrir þjóðhollir Bretar,
kéypti skuldabréf ríkissjóðs
(o. s. frv. En bann fylgdisf:
, vel með öllum herskipaferð-
| um og aðrir Svisslendiugar'á
'eyjunum vóni homun hjálp-
iegir við það. Hann komst;
m. a. að þvi, að öryggisnét
hafði ekki verið strengt yfir
j Kirk-sund. því að talið vár;