Morgunblaðið - 12.08.1917, Qupperneq 3
12. áeiist 278 tbl.
MORGUNBLAÐIÐ
3
10,000.000 ,
stangiraf Sunlight
sápu eru seldar í
hverri viku, og er þa5
hin besta sönuun fyrir
þvi, aö Sunlight sápa
hefir alla þá kosti til
aö bera, sem henni eru
eignaöir, og aö hún
svarar til þelrra eptir-
væntinga, sem menn
hafa gjört sjer um
ágæti hennar
1585 .
Fáninn.
Þingsályktunartiliaga um siglinga-
fánann var til einnar umræðu þ. 7.
þ. m. Framsögumaður sjálfstæðis-
nefndar, Bjarni frá Vogi, mælti á
þessa leið:
»Eg þarf eigi að leiða rök að því
hér, að ísland eigi fullan rétt á því,
að hafa sinn eiginn farfána jafngild-
an farfánum annara ríkja og rétt til
þess, að sigla undir honum hvar
sem er um höf heimsins. Eg þarf
eigi að leiða rök að þessu fyrir þá
sök, að hér er enginn innan vébanda
þingsins, er eigi sé fullkomlega sann-
færður um það áður.
Eg þarf eigi heldur að leiða rök
að því, að réttmætur sé brennandi
áhugi á því, að fá hann þegar, því
að eg veit að hér er enginn sá, að
hann hafi eigi áður fullráðið við sig
að veita þessu máli fast fylgi.
Mér er engin þörf að telja rök
tii þess, að nauðsyn sé á fslenzkum
farfána, því að hún hefir ætíð verið
tík. En nú er lífsnauðsyn að fram
gangi málið. Ber það einkum til
nú, að alt er á hverfanda hveli á
þessum ófriðartímum og veit engi,
hvenær oss verður meinað að sigla
undir þeim fána, sem vér höfum
hingað til haft með samþykki annars
ríkis, þess er fánann á, né heldur
veit nokkur hvenær tekið getur fyrir
alla aðflutninga af þeirri ástæðu.
Nú er svo langt að ná til kon-
ungs, að eigi yrði bætt úr í svip, ef
þetta bæri að höndum, og er því
eigi seinna að vænna að bera fram
þessa alþjóðarkröfu svo að vér náum
fullum létti vorum hér um.
Fullveldisnefndin hefir borið fána-
málið fram með þessum hætti sakir
þess, að hún hafði ástæðu til að
vænta greiðari framkvæmda með því.
Hinsvegar var henni það ljóst, að
pinqvilji er jcijngildur við þessum
hætti sem öðrum. Styrkleik hans
ber eigi að meta eftir því, með
hverjum hættt hann kemur í ljós,
heldur eftir því atkvæðamagni sem
styður málið og atfylgi þings og
sijórnar.
Sá ótti hefir komið fram, að Al-
þingi léti málið úr höndum sér með
þessari tillögu. En hann er þó œeð
öllu ástæðulaus við það niðurlag,
sem er á tillögunni. Því aðeins
heimilar þingið þessa meðferð, að
það telur sig bært um að veita þá
heimild. Hér er því eigi játning
um hið gagnstæða. Og aðferðin,
sem er heimiluð, er flutningur á
málinu frá löggjafarvaldinu til úr-
skurðarvaldsins. Hvorttveggja er ís-
lenzkt og hlýtur þinginu því að vera
jafnheimiit að flytja málið aftur frá
úrskurðarvaldinu til löggjafarvaldsins,
þótt svo ólíklega færi, að til þyrfti
að taka.
Alþingi treystir þvf, að sljórnin
leggi alla alúð við þetta mál og geri
sitt ítrasta til að fram gangi. Veit
eg með vissu að hún hefir þar að
baki fult og óskift fylgi þingsins og
þingmenn standa þar allir sem einn
maður. En þingmenn hafa að bak-
hjalli alla kjósendur landsins, er
standa svo fast að þessari einróma
alþjóðarkröfu, að þeir munu nú eigi
skiljast við málið, fyr en það er leitt
ttl farsællegra lykta.
Eg vænti þess, að menn sanni
mál mitt með samhljóða atkvæðum
um tillöguna og samþykki hana í
fullu trausti þess, að konungur gefi
nú þegar út á ábyrgð forsætisráð-
herra vors og með undirskrift hans
úrskurð sinn um að gera íslenzka
fánann fullkominn farfána í samræmi
við tillöguna og einróma viljayfir-
lýsing þings og þjóðar.«
Forsætisráðherra: Ráðuneytið veit
hve mikils vert málið er og mun
því leggja alla sina krafta fram til
að koma málinu fram, og það svo
fljótt sem verða má.
Var síðan gengið til atkvæða, og
sögðu allir já að viðhöfðu nafna-
kalli. Ráðherrarnir greiddu ekki
atkvæði.
Útflutningsbann
Bandarlkjanna.
»Vér meigum eigi ganga á rétt
hlutieysingja. <
»New York Americanc segir svo
í ritstjórnargrein hinn u. júlí:
Stjórn vor ætlar nú að leggja bann
við vöruflutningi til Hollands, Sviss,
Danmerkur, Svíþjóðar og Noregs til
þess að koma þessum hlutlausu þjóð-
um í svelti og knýja þær á þann
hátt til þess að hjálpa til að fullkomna
hafnbannið á Þýzkalandi.
Það eru nú eigi nema fáir mán-
uðir síðan að Mr. Lansing mótmælti
að undirlagi Wilsons sliku hafnbanni
á hlutlausum þjóðum og Þýzkalandi,
vegna þess að það kæmi í bág við
alþjóðalög og væri því »óréttlætt og
óverjandi«.
Þetta eru nákvæmlega þau orð,
sem Mr. Lansing viðhafði í hinum
opinbern mótmælum gegn hafnbanni
því er Bretar höfðu lagt á Þýzka-
land og hin hlutlausu Niðurlönd og
Norðurlönd.
Það er óskiljanlegt fyrst hafnbann
lagt á hlutlausar þjóðir var óréttlátt
og óverjandi árin 1915 og 1916,
hvernig það verður réttlátt árið 1917.
Réttur hlutleysingja til þess að eiga
skifti við ófriðarþjóðir, er löghelgað-
ur. Hann er ótvírætt löghelgaður í
Parisarsamþyktinni, í Haagsamþykt-
unum og í Lundúnasamþyktinni.
Honum hefir hvað eftir annað ver-
ið haldið fram af stjórn vorri og
enska stjórnin hélt honum skörulega
fram í stríðinu milli Rússa og Japana.
Þá hafði Landsdowne Iávarður í hót-
unum um það við Rússastjórn, að
Bretar mundu segja henni stríð á
hendur, ef herskip Rússa skiftu sér
nokkuð af brezkum kaupförum, sem
fluttu matvæli og hergögn til Japans.
Rétti hlutleysingja til þess að eiga
frjáls viðskifti við hernaðarþjóðir hefir
ætíð verið haldið fram af Bandarikj-
unum. Til varnar þeim rétti höfð-
um vér í hótunum um ófrið við
Frakka árið 1796 og hófum ófrið
við Breta árið 1812.
Frá því á dögum Washingtons for-
seta og fram að þessum tíma, hefir
engin Bandarikjastjórn efast um þenn-
an rétt. Og siðan Norðurálfustyrj-
öldin hófst og þangað til vér geng-
um sjálfviljugir í ófriðinn, hefir stjórn
vor haldið fram þessum sama rétti.
í samræmi við þessa stefnu höfum
vér svo í rúm tvö ár birgt banda-
menn að öllum nauðsynjum, mat-
vælum, skotfærum, fallbyssum og
flugvélum. Og þegar Miðveldin
kvörtuðu undan þessu, sögðuœ vér
að vér værum fúsir til þess að selja
þeim allar samskonar vörur, ef þau
vildu sækja þær á markað vorn.
En nú virðist svo sem vér ætlum
að ganga i lið með Bretum í því
að neita hlutleysingjum um þann rétt,
er vér sjálfir þóttumst hafa meðan
vér vorum hlutlausir og verzluðum
óhikað við ófriðarþjóðir.
Þetta virðist oss í alla staði slæm
stefna. Hún fer alveg í bág við
stefnu þá, er vér höfum haldið fram
í þessi 140 ár sem vér höfum verið
sjálfstæð þjóð. Og með þvi að taka
upp þessa stefnu, sem vér höfum
Dýr sparnaður.
Þrátt fyrir dýrtið og ýmsa örðug-
leika, hugsa þó menn fyrirkomandi
tíma, enda mun ekki af veita. Fram-
farahugsjónir dugandi manna vinna
hugi þeirra, sem hafa ráð á veltufé
landsins, svo að lán eru veitt og
ýms fyrirtæki styrkt af opinberu fé,
sem álitið er að gagnleg og arðber-
andi séu, annað hvort til lands eða
sjávar.
Hér á Suðurlandsundirlendinu,
(Arnessýslu og Rangárvallasýslu) er
nú talað um og unnið að sumum þeim
mannvirkjum, sem stærst eru og
húist er við að komist i framkvæmd
á næstu árum. Nú i undanfarin ár
hefir verið unnið að mælingum, sem
lotið hafa að: vega- og járnbrauta-
lagningu, áveitu yfir Skeið og Flóa
og loks eru þær miklu fossa og afl-
stöðvamælingar, sem sagt er að Norð-
menn láti framkvæma hér, og senni-
lega stefna að ákveðnu marki.
Alt þetta er rætt um, og er það
gott og blessað að reynt sé að auka
framleiðsluna í landinu og bæta sam-
göngurnar. Gott er lika, að sem
flestir festi sér í huga, að enn þá
njótum vér ekki nema litils af öll-
um þeim gæðum, sem landið getur
oss i té látið.
Mér detta i hug orð, sem gæt-
inn og reyndur bóndi í Rangárvalla-
sýslu, sagði við mig fyrir nokkrum
árum, og sagðist vilja gera að »motto«
sínu, bæði i sveitamálum og lands-
málum, en þau voru þessi: »að láta
ekkert, en .fá sem mest«. Svo þarf
það að vera með alla kosti landsins;
það þarf að nota kosti þess og gæði
— en láta ekkert af þeim, hvorki til
útlendra manna eða félaga; ekki
heldur i eyðileggingu þá, sem hér er
landlæg og rótföst af gömlu aðgerða-
leysi og blindum vana.
Framfaramennirnir þurfa að hafa
hugföst gömlu orðin: »ekki er minni
vandi að gæta fengis fjár en afla
þess« — en oft gleymist umhirða
og viðhald á hlutum. Állir ættu þó
að vita að ekki er nóg að vinna
verk og láta það svo afskiftalaust.
Náttúruöflin gera bæði að skemma
og bæta, eftir því þarf að líta og
beina áhrifum þeirra í rétta átt. I
byrjun eru flestar skemdir litlar —
en geta orðið lítt bætanlegar, ef ekki
er viðgert í tlma.
Þegar um ræktun og aukna fram-
leiðslu er að ræða í þessum tveim
sýslum, þá verður að taka til athug-
unar þær skemdir, sem vofa yfir
þessum héruðum, bæði af vatnagangi
og sandfoki.
Stórkostlegri eru skemdirnar í
Rangárvallasýslu. I Landmannahreppi
U beirri sýslu er t. d. 20 býli ann-
aðhvort alveg I auðn, eða bæir hafa
verið fluttir af sandfoki. Auk þess
margar fleiri jarðir í mikilli hættu.
Likt má segja um Rangárvelli ofan
verða. Það er ömurleg og ieiðinleg
sjón að sjá þessi uppblásnu svæði
og gamlar rústir af merkum stór-
býlum og skinin og hálffúin manna-
bein úr uppblásnum grafreitum. Það
er þreytandi fyrir þá, sem þar búa,
að sjá á hverju ári takast skák af
graslendisblettunum sem eru i kring
um bæina þeirra og sjá sandkafið
koma nær og nær bústöðum þeirra.
Skemdirnar eru svo stórkostlegar
víða i Rangárvallasýslu, að margir
halda að ekkert sé hægt að ráða við
þær. Einn bóndinn á Rangárvöllum
sagði við mig um daginn, að hann
áliti þýðingarlaust að reyna að gera
nokkuð til varnar sandfokinu þar,
því að það mundi enginn mannleg-
ur máttur megna að sporna við
þeim ósköpum, sem þar gengju á f