Morgunblaðið - 12.08.1924, Page 3

MORGUNBLAÐIÐ.
Stofnandi: Vilh. Finsen.
Útgefandi: Fjelag í Reykjavík.
Ritstjdrar: Jön Kjartansson,
Valtýr Stefánsson.
Auglýsingastjöri: E. Hafberg.
Skrifstofa Austurstrœti 5.
Síinar. Ritstjórn nr. 498.
Afgr. og bókhald nr. 500.
Auglýsingaskrifst. nr. 700.
Heimasimar: J. Kj. nr. 742.
V. St. nr. 1220.
E. Hafb. nr. 770.
Askriftagjald innanbæjar og I ná-
grenni kr. 2,00 á mánubi,
innanlands fjær kr. 2,50.
í lausasölu 10 aura eint.
MORGUNBLAÐI&
mest uppi andlegn sambandi milli
ríkjanna, og leggja stund á vís-
indastarfsemi.
ú.jer vonum að þessu máli verði
hreyft á fmidum ráðgjafarnefnd-
arinnar, og vjer vonum að árang-
urinn verði góðúr.
!F IðgfStei
listmálari.
F. 5. sept. 1891. —D. 26. júlí 1924.
Káagjafarnefndm
ng stúdentarnir.
Forrjettindi íslenskra stúdenta
til hiunninda við Hafnarhaskóla
•fjellu niður 1918, þegar sáttmál-
inn var gerður við Dani. peir
anistu mikils við það.
í’járskiftum ríkjanna var þá
lokið á þann hátt, að ríkissjóður
Öana greiddi 2 miljónir króna,
•og sfkyidi af þeim stofna tvó
sjóði, hvorn að upphæð 1 milj.
iróna, „í' því skyni að efla and-
iegt samband milli Danmerkur og
Xsiands, styðja íslenskar vísinda-
rannsókriir og styrkja íslenska
námsmenn' ‘, eins og segir í 14. ___
í’essara sháðaM^ð11*1' ^a^ annar j: 1 dag færa Reykvíkingar Guð-
í ■ S,°5a laeð°r "5 T.horsteinsstm si5„st„ kvo5-
blsnds, vn hinn vj"5- Kaupjmanna-
úafnar háskóla.
Studentarnir mistu hlunnindin,
?n sjóðirnir komu í staðinn. Má
lpr-' w
jur sínar, og minnast um leið
þeirra mörgu ánægjustunda sem
úann veitti þeim, meðan hann
ess ve-na serr-ia 7 i dvaldi meðal þeirra. pví hvar sem
veöna segja, ao studentarmr 'hann for í lífÍTm u j. i
'gi nokkuð af n ±0r 1 llfmu’ hv01’t sem hann
enga rudda braut, þar varð hann
að þræða nýja leið í íslenskri list.
þjóðsögur vorar, þjóðtrú og þjóð-
líf var ónumið land fyrjr mynda-
listina.
Mikinn hluta fullorðinsáranna
dvaldi hann í Danmörku, fyrst
við alment skólanám, síðar á mál-
araskólum. Enginn var þar sem
gat haft leiðandi, þjóðleg áhrif á
hann ot; þó lifði hann þar hvað
best „sínu lífi“ í heimi íslenskra
,þjóðsagna innan um erlenda
menningu.
1 ollu þessu annarlega andrúms-
lofti orti hann oft æfintýri í orð-
um og myndum, æfintýri íslensk
að anda og gerð. pá talaði hin ís-
lenska sál hans, gegn um veislu-
glaum erlendra manna og menn-
ingar.
Margt af því, sem vaknaði og
lifnaði í huga og höndum þessa
listmanns, hvarf með honum í
gröfina. Tími vanst ekki tii að
teikna það og móta, svo varan-
legt væri. pað átti líka svo lítið
skjól innan um þá „gelgjumenn-
ingu,“ sem nú ríkir með þjóð
vorri.
Pegar þjóðlegri menningu vex bergi brotin; faðir hennar var
fiskur um hrygg o0- fleiri laðast f
,að h- \ . r, íaoast einn hmna frægan málara pýslka-
.5 ta* ,slensk„ M65- lands, „ Œ,ðir hennar "
£ Lrzr* f “TlT*- *‘t„m í móðurætt) ei„
o Spor a„s f0t- Imj besta og eftíilegasta listakona
Locatelii-flugið.
Búist er við Locatelli til íslands mjög bráðlega.
Tíðindamaður „Morgunblaðsins“ ) Tíðindamaður „MorgunblaðsinS“
at i i gær tal við 'herra Mares- spurði Mareschalci um hver kost-
w™ •* kva5 bann
þess að hafa alt í lagi, er Locatelli
kemur. Loeatelli bíður nú aðeins
hagstæðs veðurs í Stromness í
Orkneyjum.
Tb. Marescalchi kom á togara
frá Englandi til Hafnarfjarðar í
fyrradag og brá sjer samstundis
hingað til bæjarins, Mares-
chalci, sem er lautinant
ítalska flotanum, sagði, að
fiugið frá Písa í Ítalíu til Mar-
seille í Erakklandi um Rotterdam
í Hollandi til Hull í Englandi og
þaðan til Orkneyja, hefði gengið
vel. Fimm menn eru í vjelinni,
Locatelli og þrír undirforingjar
úi' ítaldka flugliðinu og Mares-
calchi, sem flaug með frá ftalíu
til Hull og flýgur hjeðan með
þeim til Ameríku.
ítölsku stjórnina gera það, en
órjett, að ítalskt-ameríkanskt blað
í New York gerði það. Fyrst í gær
fjekk Locatelli veðurskeyti hjeð-
an, en samf kvað Mareschalchi
möguleika a, að hann færi frá
Stromness í dag, ef veðurhorfur
yrð'i góðar. Sennilegast fljúga
þeir til Hornafjarðar og verður
Pórhallur Daníelsson Ikaupmaður í
Höfn umboðsmaður þeirra þar. ____
Mareschalchi virtist hafa huga á,
að fara hjeðan um líkt leyti og
amerísku flugmennirnir.
Hr. Mareschalchi er jafnvígur á
ítölsku og frönsku en hefir ekki
lært ensku að ráði. Verður gata
'hans vafalaust greidd eftir föng-
um hjer og þeirra fjelaga hans,
er þeir koma.
®igi nokkuð af þessum sjóðum.
ý'teð rjettu eiga þeir að fá að
^jóta þeirra, öðrum fremur.
Háskóli vor er ennþá lítill, 0g
var hjer, eða leið hans lá um af-
skekta fjalladali, eða þá hann
dvaldi innanum stórborgaglaum,
þá stráði hann um sig lífsgleði á
Aíann getur Mðar hendnr-
hlýtur þess aar‘ StÚdenta Sjálfur leitaði hann hjeðan ekki
111 erlendTa "" ^ ,6Íta alls ^ir löngu kalinn í brjósti
hám >ar 0„ , . ° a’ °g stunda mót sól og sumri, en auðnaðist
ilentri’ , f Þ lr mnnu 8'era Það ekki að sækja þangað þann lífs-
hoM *?Þá’ ÞVÍ ‘eflanst verður
hokkuð langt að Mða; þar m ■
S„„r 8e*"r f'iiioæs*
Hafnarháskóli befír um }
Verið athvarf íslenskra stú-
nta. Nú þegar -stúdentarnir hafa
þrótt, sem ætlað var, og Ikemur nú
heim til hinnar hinstu hvíldar.
Tvímælalaust var Guðmundur
emhver sá eðlisgáfaðasti listamað-
ur, sem þjóð vor hefir eignast á
verið athvarf T, ? nr’ sem >íóð v<
S. Nú þegar stúdettarJr vaf'' SÍðarÍ tímum’ þó ei^ síe >að ^iS
Umnrndm, OaeCrfafa|a5 vSxt™ — Um. ligg„r
'*ttar þeim Ó5»m, aem stunda IbtaveAum. I.iet-
ám við Hafnarháskóla, og er
Pað illa farið,
Haskolanamið er dýrt, um
sporin, er hann steig þegar
hann „lifði sínu eigin lífi.“ Lista-
maðurinn Guðmundur Thorsteins-
son, sem dó ungur að árum,
átti sjer andans auðlegð úr forn-
um fræðum. Hann var vordraum-
ur þjóðlegrar íslenskrar listar.
Eftirkomendurnir ráða þann
draum betur en vjer gerum nú,
þegar þjóðlegur andi hefir náð
tökum á listum vorum meira, en
nú tíðkast.
í dag fylgja Reýkvíkingar hon-
um til grafar, og minnast með
þakklæti stundanna er hann lifði
fyrir þá, og ljek við hvern sinn
fingur; minnast þess um leið, að
þar kyntust þeir manni, sem bar
það með rjettu, að heita hvers
manns hugljúfi.
Allir sakna þeir hans, og því
sárari er söknuður þeirra, sem þeir
yektu hann betur,
----a ari, SVO HO
þorra stúdenta er ókleift
jp stnuda það, nema þeir fái ríf
gáfa 'hans var svo fjölhæf, að
hann átti sífelt örðugt með að
marka sjer ákveðið svið. Varð
honum það til farartálma á lista-
°°0—2500 krðnur á ári, SV0 að!brautinni
?ann málaði, teiknaði, söng o
alr ö
á fiðlu, sem sögur fara af frá
Norðurlöndum; seytján ára að
aldri fjekk hún fyrstu verðlaun
við „conservatoríið1 ‘ í París og
hóf svo sigurför sína um öli
helstu lönd Evrópu. 1897 kvong-
aðist hún hinum fræga listmálara
Eritz August von Kaulbach, en
hefir síðar aukið frægð sína við
ýms tækifæri. Ólíklegt er að ung
frú von Kaulbach kippi ekki í
kynið, að mörgu eða einhverju
ieyti, og því fróðlegt að heyra til
hennar á hinum fyrsta hljómleik,
sem hún sjálf heldur.
Á. Th.
e&an styrk.
mintumst á það hjer í blað
há 1 V°r’ að hað yrði reynt að
4 samkomulagi við Dani, um
bað beir voi+t„ o.—
1)
ijgg ■ r helr veittu ákveðna upp-
bpi ilr' °r sáttmálasjóði þeim,
4 vjer mmnum
. uetta enn, i þe;~„- * , ..
>erð; t, „ rri von- að hafist
. handa, og
fájst ’ ^óður árangi
ur
liileir i Mld.
je i &r 0g kliptí, alt ljet honum
ve, a varið að list í höndum hans
hvaða efm sem hann handljek. O
þegar honum fjell verk hendi
naut hann þeirra eiginleika sinna
- að geta glatt hvert mannsbarn
sem varð á leið hans.
Hann naut þess að gleðja aðra,
og gleymdi þá einatt því, að taka
tíJlit til þess, hvað sjálfum hon-
um var fyrir bestu. petta tafði
hanh frá listiðkunum hans. pó
kom að því við og við, að hann
hrinti frá sjer öllum átroðningi
_„„our . ... þeirra sem sóttust eftir gleði hans
Sr „ °8 a ‘S iata fnS" - Zsi
'Vl,L ‘a81 fe)rra; VJ* 1,„„ ,itt sinn , brjefi _ >jeg3
að fa að lifa mínu eigin lífL“
Ptf er hann „lifði sínu eigin
. 3’ „ sat hann oft á vinnustofu
smni 12 14 tíma sólarhringsins
dag eftir dag og vann. Hafði
hann þá jafnan nægtabrunn ís-
lenskra þjóðsagna á borðshorninu.
Pjóðsögurnar voru líf hans sem
listamanns. En þar hitti hann
>lýl er ™5raata™«f»di» hjer
V, SÍt”r 4 r íS"fn,‘ >ess,
»>ófe me81im"r hem« er Jreirra
.%nP: Sem ?.mj58 'ri'hg fji
m'ÍVÍo - ~ ' ’ d-r- *—
Sir nm Það’ að hann ^wdi
^essari málaleitun vel, og
q a að framkvæmd hennar.
að ]okum er óhætt að full-
\ ’ að tilganginum með stofn-
Vp a tmálas.lóðaniia verður ekki
ý r nað með öðru móti en því,
^ ^ a stndentana njóta þeirra.
Verða altaf Þeir, sem halda
Ungfrú Doris Á. von Kaulbach
hefir með mjúkum og smekkleg-
un^ undirleik á „flygelið“ við
hljómleika hinnar ágætu söng-
konu frú Signe Liljequist vakið
mikla eftirtelkt a sjer og átt sinn
þátt í að aulp unað áheyrend-
anna. Undirleikur hennar hefir
verið svo samstiltur hinum list-
fenga söng frúarinnar, altaf svo
mátulegur, að hvert lagið varð
að einni „harmoniskri“ heild.
Hvergi hefir þar borið við að
undirleikurinn yrði of sterkur og
oþján, eins og oft vill verga h^á
þeiui, sem undir leika. Ungfrúin
6 lr har ávalt verið samhuga
með songlistarkonunni. Nú ætlar
ungfrum í kvöld að láta til sín
'heyra í Nýja Bíó með einleik á
flygelið; verða þar á boðstólum
ýms fögur tónverk fyrir slag.
hörpu, sem oflangt yrði hjer upp
að telja. Má þar vafalaust búast
við ágætri skemtun og fróðlegt
að heyra til ungfrúarinnar, þegar
hún efnir til hljómleika upp á
eigin spýtur. Ungfrúin er af góðu
(Eftir vestan blöiðunum.)
liðinn. í því er og þýðing á kvæði
eftir porstein Gíslason, eftir Jac-
obínu eJohnson, ritgerð um Dag-
mar nýlenduna dönsku, í ríkinu
Montana, saga sænsku bygðarinn-
ar í ríkinu Vermont, rítgerð um
St. Olaf College í ríkinu Minne-
sota, sem ,er eign norsku kirkj-
unnar i Bandaríkjunum og svo
framvegis.
(Eftir Lögbergi.)
Gengið
Pund sterling ..
Danskar krónur
Norskar )krónur
Sænskar krónur
Dollar..........
Franskir frankar
Rvík í gær.
. 31.70-
. 113.62
. 97.43
. 187.30
. 7.04
. 38.8«
Fyrsta íslenska
konan, sem flutti til Vesturheims
frá íslandi, María Thorláksson,
andaðist í Charlson, N. Dakota
þann 3. júní síðastliðinn. Fór hún
í hópnum frá Reykjavík árið 1872
og var hún eina Skonan í þeim
hóp.
Var hún komin fast að áttræðu,
ei hún Ijest. Hafði verið ágætis-
kona. og skörungur mesti.
Á Manitoba-þinginu.
I styftingi.
.Tíminn og Rauði fáninn! — Tím-
jnn °S Rauði fáninn!“ hrópuðu
blaðasölu-drengirnir um götur bæjar-
ins í fyrrdag.
Fer vel á því, að þessi blöð. sjeu
minsta kosti seld saman, þó eigi sje
nema annað þeirra enn þá Sem
„bekennir lit.“ Munu þau bæði eiga.
jafn djupar rætur í sömu stofnuninnR
hinum svokallaða „samvinnu“-skóla.
/
Gleymska —- eða hvað. Alþýðublað-
ið hefir nú nálægt fimmtíu sinnum
innmtiu sinnuu
Aðeins einn íslendingur er nu ista?ast á hlufhafaskrá Morgunblaðs
ns’maður í TVf„í ims. I cr»r i___
þingmaður í Manitoba. Heitir sá
Skúli Sigfússon 0g er bóndi. Er
hann þingmaður fyrir St. George-
kjördæmi, sem er norður við
Manitobavatn.
Ólína Bjamason,
ekkja Pjeturs heitins Bjarnasonar,
er var verslunarttjóri á Sauðár-
króki, andaðist á Gimli í Mani-
toba þann 10. fyrra mánaðar. Var
hún ættuð af Akureyri.
uns. f gær mintist blaðið ekki á hana.
Skyldi það vera gleymska — <.;■
’a hitt að Hallbjörn sje farinn að
(verða leiður á staglinn.
Scandinauia
heitir tímarit, sem gefið er út í
Bandaríkjunum. 1 júníheftínu er
mynd af stofnanda ritsins P. O.
Thorson, er ljest 12. júní síðast-
Dagbók
Veðrið síðdegis í gær: Hiti á Norð
urlandi 7—10 stig, á Suðurlandi 1(
—13 stig. Austlæg átt á Norðurlandi
Breytileg annarsstaðar. Alls staðai
hægur. Skýjað loft. Lítils háttar úr
koma á Austurlandi.
Mirabello, ítalskt herskip, mur
verða á flakki um höfin á milli Fær-
eyja og íslands, er þeir Locatelli og
fjelagar hans fljúga frá Orkneyjum
til Homafjarðar. Búist er við, tii