Morgunblaðið - 09.12.1938, Blaðsíða 5

fíostudagur 9. des. 1938.
MORGUNBLAÐIÐ
'orgtmHafóð
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Ritstjórar: Jðn Kjartansson og Valtýr Stefánsson (ábyrgtSarmatiur).
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreitSsla: Austurstrœti 8. — Slmi 1600.
Áskriftargjald: kr. 3,00 á mánutSi.
í lausasölu: 15 aura eintakitS — 25 aura metS Lesbðk.
NOKKRAR 8ÆKUR
Gagnrýndar af:
Magnúsi ^ónssyni,
Guðm. Finnbogasyni
og Pjetri Sigurðssyni
LÆRDÓMSRÍK SAGA
FORMAÐUR Framsóknar-
flokksins er fyrir skömmu
enn þann dag- í dag hvað af
honum varð að lokum. Svo mik-
.íkominn heim úr 3—4 mánaða. ið er víst, að stórtap varð á
skemtiferðalagi um Ameríku.
Hann er byrjaður að láta til
sín heyra hjer heima um ýmis-
legt, er hann Várð áskynja
þar vestra. Meðal annars skrif-
;ar hann grein í Tímann 6. þ.
mán., er hann nefnir: „Mark-
aðir í Ameríku“. Þar segir
hann m. a.:
„Hinsvegar er margt, sem
bendir til, að Islendingar geti,
ef þeir sýna þrautsegju og
Hugnað, unnið sjer varanlegan
og mikinn markað (það er í
Bandaríkjum Norður-Ameríku)
fyrir hraðfrystan fisk, nokkurn
markað fyrir saltfisk, og mik-
inn markað fyrir síld í ýmsum
myndum“.
Þessi ummæli Jónasar Jóns-
sonar minna átakanlega á at-
þessari sendingu.
Þegar svona fór öðru sinni
var ekki hægt að kenna Kr. E.
um, þar sem Fiskimálanefnd
rjeði nú ein öllu. En þá er því
haldið fram, að markaðurinn
fyrir hraðfrystan fisk sje ekki
til í Ameríku, eða a. m. k. svo
lítill, að ekkert vit sje í því fyr-
ir íslendinga, að seilast eftir
þeim áhættusama markaði.
í skýrslu þeirri, sem Fiski-
málanefnd sendi frá sjer 1937
segir svo um þetta, á bls. 68:
„Kristján Einarsson gerði
sjer vonir um mörg þúsund
tonna árlega sölu á frystum
fiski til Ameríku. Sigurður Jón-
Þjónusta, þrælk-
un, fiótti
Aatami Kuorttti: Þjón-
usta, þrælkun, flótti.
Síra Gunnar Jóhannes-
son. Kristilegt Bók-
mentafjelag . Rvík 1938.
Ibók þessari skýrir prestur einn
í Ingermanlandi, finskur að
ætt, frá því er kom fyrir hann, er
hann þjónaði lúterskum söfnuðum
nálægt rússnesk-finsku landámær-
unum. Alstaðar voru rauðu her-
mennirnir og útsendarar leynilög-
reglnnar, tjekkunnar, á ferðinni.
Leyfi og allskonar vottorð varð
að fá til hvers eins, en samt sem
áður var sí og æ verið að óvirða
og trufla hið kirkjulega starf.
Loks fór svo, að prestur þessi var
handtekinn vegna þess að hann
vildi ekki gefa sig í þjónustu
tjekkunnar og hjálpa þeim til að
hafa upp á flóttamönnum frá
, . , . markaðstíma og vel væri á
burð! sem gerðust hjer fynr ha]dið Reyns]an sýnist hins.
fáum árum.
★
Eins og menn eflaust muna
~tók Kristján Einarsson framkv,-
stjóri sjer ferð á hendur til
Ameríku haustið 1935. Hann
fór í erindum Sölusambands
íslenskra fiskframleiðenda, til
þess að afla markaði fyrir sjáv-
arafurðir okkar þar vestra.
Þegar heim kom, sagði Kr.
'Einarsson nákvæmlega sömu
sögu um markaðshorfur þar
vestra og J. J. segir nú.
Eftir að skýrsla Kr. E. lá
fyrir vildi stjórn S. í. F. hefj-
.ast handa um að vinna markað
í Ameríku fyrir hraðfrystan
fisk. Hún leigði skip og var
byrjuð að kaupa fisk og frysta.
En hvað skeður þá? Hin stjórn-
skipaða Fiskimálanefnd leggur
biátt bann við, að S. L F. sendi
hraðfrysian fisk vestur, þareð
þetta heyrði undir hennar
verkahring! Og íslenska ríkis-
stjórnin samþykti þetta.
Var nú hinn frægi Steady
farmur sendur til Ameríku, og
einn af hæstsettu gæðingum
stjórnarinnar, Sigurður Jónas-
son sendur með og honum falið
.að annast sölu á farminum. En
asson áleit aftur á móti, að 500
—1000 tonn gætu komið til |Rússlandl- Var hann sakaður fyrir
mála, ef fiskurinn kæmi á besta, fagnbyitingarstarfsemi og fluttur
í þrælkunarvinnustöð eina nálægt
Hvítahafinu. Eftir nokkra mánuði
J
vegar benda til þess, að ekki
sje mikils að vænta fyrir Is-
lendinga af frekfiskmarkaðin-
um ameríska og sala þeirrar
vöru til Ameríku hljóti að
verða áhættuviðskifti, háð dag-
legum verðsveiflum“.
Þar með þóttist Fiskimála-
nefnd hafa gert hreint fyrir
sínum dyrum.
★
Er ekki þessi saga harla lær-
dómsrík? —Stjórnarflokkarnir
banna S. I. F. að gera tilraun
með að vinna markað í Ame-
ríku fyrir hraðfrystan íslenskan
fisk. Þó var þetta eina færa
leiðin til þess að ná árangri.
S. í. F. hafði náð hinum bestu
samböndum í Ameríku og hafði
öll skilyrði til þess að koma
vörunni inn á markaðinn.
Þegar svo allar tilraunir
Fiskimálanefndar til að vinna
markað í hinni auðugu heims-
álfu fóru út um þúfur, þá er
reynt að breiða yfir afglögin
með því, að segja, að markað-
urinn sje ekki til! Finnur Jóns-
son fór nákvæmlega eins að,
er hann á árunum lokaði síldar-
markaðinum í Ameríku með 15
þúsund tunnum. Meiri markað-
það fór alt í handaskolum; 'ur er ekki til þar vestra, sagði
Sigurður gat ekkert selt, en'spekingurinn Finnur, og stjórn-
neyddist að lokum til að flýja ] arflokkarnir þökkuðu honum
á náðir umboðsmann S. í. F. í fyrir dugnaðinn!
New-York, sem tókst af aðstýra
stórfeldu tapi. Tapið á farm-
inum nam þó tugum þúsunda.
Þegar Sigurður kom heim úr
þessari frægu Vesturheimsför
kendi Fiskimálanefnd óförun-
En nú, þegar formaður Fram-
sóknarflokksins kemur heim úr
sinni löngu skemtiferð um
Ameríku, verður hann til þess
að segja þeim Sigurði Jónas-
um því, að Kr. E. hefði gefið^syni, herrunum í Fiskimála-
rangar upplýsingar um flestjnefnd og Finni Jónssyni, að alt
er snerti frágang og meðferð sem þeir höfðu um þessi mál
sagt, var tóm vitleysa!
Er þetta ekki lærdómsrík
saga?
á fiskinum, sem vitanlega átti
ekki við nein rök að styðjast.
Gerði svo Fiskimálanefnd
aðra tilraun, sendi fisk vestur
og nú rjeði hún ein öllu um til- „Ást og knattspyrna“ heitir
högun. En það fór sömu leið. skáldsaga, sem Knattspyrnufjelag
Fiskurinn lá óratíma geymdur Reykjavíkur héfir gefið út og er
í frystihúsi, og vita víst fáir i komin á bókamarkaðinn.
tókst lionum þó að flýja, og komst
hann eftir voðalegar þjáningar og
örðugleika til Finnlands.
Bókin er fábærlega látlaust
skrifuð, og ómögulegt er að hugsa
sjer annað en hárrjett sje frá
öllu skýrt. Ilann er ekkert að út-
húða rússnesku embættismönnun-
um, heldur getur hann þess með
mestu samviskusemi þegar þeir
eru kurteisir í framkomu og vina-
legir. Og því síður gerir hann sig
að neinni hetju, heldur lýsir kvíða
sínum, ótta og ístöðuleysi. En það
er eitt sem heldur honum jafnan
föstum, og það er trú lians og
trúnaður við Guð og hans málefni.
Einmitt vegna þess, hve látlaust
bókin er skrifuð verða lýsingar
hennar svo ægilegar sem raun er
á. Þetta er sönn saga, og þess
vegna heldur hún lesandanum
hugföngnum frá upphafi til enda.
Lífið á þrælastöðjnni er svo ógur-
legt, að ekkert fær því lýst annað
en köld og látlaus frásögn. Svo
mikilli ógn lýsir þessi frásögn, að
fáir munu geta lesið haná ósnortn-
ir, og flestum mun þykja nóg um.
En flóttanum er þannig lýst, að
enginn „reyfari“ getur haldið les-
andanum fastar, en hjer er gert.
Þessi ágæta bók á fullkomið er-
indi til íslenskra lesenda. Þegar
verið er að dásama hina rúss-
nesku Paradís, er jafn gott þó að
sannar sagnir berist af því, hvern-
ig ranghverfa þessarar sæluvistar
er, og með livaða meðulum Bolsje-
vikkarnir eru að reyna að gera
fólkið farsælt. Það á að gera með
því að svifta það bæði andlegu og
líkamlegu frelsi. En utan um þ^ssa
„Paradís“ er svo slegið órjúfan-
legri skjaldborg t-il þess að eng-
inn komist burjht þaðan.
Bókin er bæði fróðleg og ljós
og engum mun leiðast meðan hann
les hana. Þýðingin virðist vera
góð, en ekki hefi jeg borið hana
Skíðakappinn
Mikkjel Fönhus; Skíða-
kappinn. Skáldsaga. —
Gunnar Andrew þýddi.
Skáldsögur um íþróttakappa
eru nú mjög í tísku, eins og
við er að búast. Mikill hluti hinn-
ar uppvaxandi kynslóðar iðkar
íþróttir, hugsar um íþróttir og
vill lesa um íþróttir. Það er því
mikill markaður fyrir íþróttabæk-
ur, og þá ekki síst íþróttaskáld-
sögur, þar sem blandað er saman
á viðeigandi hátt spennandi kapp-
leikjum snjöllustu íþróttamanna
og rómantískum ástaræfintýrum.
Flest þessi rit eru ákaflegt ljett-
meti, skrifuð til þess aðeins að
stytta mönnum stundir, og gera
ekki kröfu til þess að teljast bók-
mentir. Höfundarnir eru tíðnm
litlir íþróttamenn, svo að frásögn
þeirra verður ýkt og ósennileg.
Þessi skáldsaga er með nokknS
öðru sniði. Höfundurinn hefir ekki
kært sig um að íáta ástaræfin-
týri söguhetjunnar vera annan
aðalþáttinn í frásögninni, og ber
ekki á öðru en að honum hafi
tekist að gera söguna nógu skemti
lega án þess. Þá virðist höfund-
urinn vera vel kunnugur þeirri
íþrótt, sem hann ritar um.
Sagan segir frá nnglingspilti úr
sveit, sem kemur í fyrsta skipti
til höfuðboragrinnar til þess að
taka þátt í mikilvægustu skíða-
kappgöngu á árinu, 50 kílómetra
göngu, sem er einhver allra erfið-
asta íþróttaraun, sem íþróttamenn
þreyta. Hann er þarna einn síns
liðs, óþektur og umkomulaus, en
það verður þó hann, gem bjargar
sæmd þjóðarinnar, þegar kross-
trjen bregðast í samkepninni við
hina erlendu skíðagarpa. Sagan
fylgir honum síðan í 2 ár og skil-
ur við hann, þar sem hann svífur
fram af stökkpallinm á Holmen-
kollen.
Það sem einna mest skilur þessa
skáldsögu og flestar aðrar er, að
full af fróðleik og yfirlætislaus’ lijer er ekki dreSin f.íöðui’ yfir
Hún ber það með sjer, að hjer skuggahliðar íþróttakappleikj-
Nutidens Island
Nutidens Island i Tekst
og Billeder. Udgivet og
redigeret af Legations-
attaché Vilhjálmur Fin-
sen og Redaktör Skúli
Skúlason i Aníedning af
Tyveaarsdagen for Is-
lands Selvstændighed.
Hovedkommissionær; IJge
bladet Fálkinn. Reykja-
vík 1938.
eg hefi ekki sjeð neinn blaða-
dóm um þetta rit ennþá, en
það er áreiðanlega eitthvert þarf-
asta verkið, sem unnið hefir verið
til þess að minnast fullveldis
vors. Það eru 29 greinar um land
og þjóð og menningu vora frá
ýmsum hliðum síðastliðin 20 ár,
og þó oftast jafnframt gerð grein
fyrir ástandinu, áður en það tíma-
bil hófst. Fyrirsagnir greinanna
eru þessar;
Inngangur, Konungsætt íslands,
Kveðja til Norðurlanda, frá Her-
manni Jónassyni forsætisráðherra,
Kveðja til Norðurlanda, frá Sveini
Björnssyni, sendiherra íslands í
Kaupmannahöfn, Sambandslögin
og hvernig þau urðu til. Yfirlit
yfir stjórnmálin, Leiklist og tón-
list, Listir og bókmentir, íslenskt
skólaskipulag, Reykjavík, höfuð-
staður Islands, Þjóðminjasafn Is-
lands, íslendingar og bækurnar,
Háskóli íslands, Þjóðskjalasafnið,
Norðurlönd og íslensk menning,
Ásjóna íslands — nokkur ein-
kenni landsins, Ferðalög á ís-
landi, Landbúnaður íslands í
deiglunni, Landið skóglausa og
akralausa, Slysavarnir á sjó, ís-
lenskar fiskveiðar, Hverar og
hvítir fossar, Sogstöðin, Samgöng-
ur fslands, Heimilisiðnaður — iðn-
ir — vjelaiðnaður, Póstur, sími,
útvarp, Framkvæmdastjórnin,
kirkjan og heilbrigðismálin, Versl-
un og fjármál, Þingvellir — helgi-
staður íslands.
Frásögnin er ljett og fjörug,
hafa verið að verlti reyndir og
slyngir blaðamenn, sem vita,
hvernig halda þarf á slíku efni,
svo að það verði girnilegt til
lestrar almenningi í útlöndum.
Bókin er auðvitað miðuð við
lesendur á Norðurlöndum, og því
eru greinarnar ýmist ritaðar á
dönsku, norsku eða sænsku. Hún
er prýdd 108 myndum, sem eru
vel valdar og prýðilega gerðar.
Eiga höfundarnir alþjóðar þökk
fyrir verkið. G. F.
„Miklir menn“ heitir bók, sem
Ólafur B. Erlingsson hefir gefið
út; höfundur er Sigurður Einars-
son. í bólrinni eru æfisögukaflar
ýmsra merkra manna, svo sem
Chamberlains, Hitlers, Daladiers,
Mussolinis, Krishnamurti, Carden-
as o. fl.
Hjónaefni. I. des. s.l. opinber-
uðu trúlofun sína ungfrú Ingi
saman við þanu texta, s°^ ’'ún björg Þorstmusdóttir Bachmann
er gerð eftir. Frágaugur er góður og Kjartan Tóusson, rafsuðumoist
Bókin verður mikið lesin. M. J. ari hjá vjelsm Hjeðni
anna. Fyrst og fremst hve mjög
íþróttamaðurinn verður að leggja
að sjer í jafnerfiðri samkepni, og
það verður hverjum manni ljóst,
að slíkt er eltki á annara færi en
gallhraustra manna og fullþjálf-
aðra. Þá er það, sem meira er um
vert, að sigurvíman, fagnaðarlæti
áhorfendanna og aðdáun fagurra
kvenna vill stíga ungum og ístöðu-
litlum mönnum til höfuðs, verða
til þess, að þeir slitna upp úr
jarðvegi sínum, og þá er hættan
á, að þeir nái ekki að festa rætur
annarsstaðar. Það er sorglega
satt, að meðal stórþjóðanna verða
margir fræknir íþróttamenn að
hálfgerðum ræflum af þessum or-
sökum, að þeir hafa hugsað meira
um sigurvinninga heldur en fram-
tíð sína. Hjer á landi er íþrótta-
mönnum .ekki hossað svo hátt, að
á þessu sje hætta — sem betur
fer.
„Skíðakappinn" er mjög skemti-
lega skrifuð saga, og er engin
hætta á, að lesandanum Ieiðist,
P. Sig.