Morgunblaðið - 18.04.1939, Qupperneq 6

6
iíORGUNBLAÐIÐ
V erslunarþingið
FRAMH. AF ÞRIÐJU SÍÐU.
erlendis lán til a. m. k. 10 ára,
til greiðslu á skuldunum. Mætti
og gefa út ríkisskuldabrjef í er-
lendri mynt til greiðslu á skuldun-
um, með 4%% vöxtum. Bjóst
ræðumaður við að margir, sem
eiga hjer innifrosnar skuldir,
mundu vilja þiggja slík ríkis-
skuldabrjef. Til tryggingar skulda
brjefunum ætti að leggja upphæð-
ina inn í Landsbanka Islands, og
greiddi bankinn þau þegar þau
fjellu í gjalddaga.
Að öllu athuguðu eru tvær meg-
inhliðar á gjaldeyris- og innflutn-
ingsmálunum. Skifting innflutn-
ings annarsvegar og skifting
gjaldeyris hinsvegar. Stefnan til
þess að fá þetta lagfært er afnám
haftanna.
Síðan spunnust nokkrar umræð-
ur um þetta mál og tóku til máls
Oddur Ouðjónsson skrifstofustj.,
Pinnbogi Guðmundsson útgerðar-
maður og Eyjólfur Jóhannsson
framkv.stj. og Eggert Kristjáns-
son stórkaupm.
Að lokinni umræðu var lögð
fram svohljóðandi ályktun:
% „Verslunarþingiff 1939 ályktar aS
slora á ríkisstjórn og Alþingi:
a) að stefnt verði nú þegar að af-
námi haftanna, eftir því sem fœrt þyk-
ir, og sje sú framkvœmd hafin með
þvi, að setja nauðsynjavöru nú þegar
í „frílista“.
b) að ge.rð sje gangskör að því þegar
í stað, að semja um eða láta taka lán
til að greiða innifrosnar erlendar versl-
tmarskuldir, og með því tryggja gengi
lcrónunnar.
c) að tekin verði upp ný tilhögun
með afhending og afgrei.ðslu gjaldeyr-
is, er tryggi að yfirfærsla fáist út á
þau leyfi, sem gefin erú út, og um leið,
að trygt vcrði jafnrjetti. í útMutun
innflutnings og ráðstöfun gjaldeyris“.
Var tillagan samþykt í einu
hljóði.
Á fundinum, sem hófst kl. 5 s.d. var
gengismálið til umræðu.
Framsogu hafði dr. Oddur Gu'ðjóns-
son .Hann rakti í stórum dráttum sögu
þessa máls og skýrði frá þeiin gengis-
breytingum, sem hjer hefðu orðið, eftir
að íslenska krónan slitnaði úr tengslum
við dönsku krónuna.
A þessum fundi voru mættir þeir Ól-
afur Thors og Jakob Miiller og tóku
báðir til máls. • ’!■,»(. JlíTn' *(
Ólafur Thórs skýrði fundinum frá
því, sem gerst hafði í stjórnmálunum,
.að Sjálfstæðisflokkurinn hefði ákveðið
'að ganga til samvinnu við núverandi
::stjómarflokka um myndun stjómar —
þjóðstjómar. Hann skýrði nánar frá
fyrirhugaðri verkaskiftign stjómarínn-
ar og því, hvað Sjálfstæðisflokkurinn
'legði áherslu á að gert yrði nú.
Jakob Möller fór nánar inn á þessi
múl, einkurn viðhorfið til verslunar-
■ málanna.
Hallgrímur Benediktsson formaður
Verslunarráðs þakkaði þeirn Ólafi og
Jakob fyrir komuna á fundinn og árn-
aði þeim heilla í hinu mikla og vanda-
sama starfi, sem þeirra biði nú. Hann
harmaði það, að verslunarmálin
• ígjaldeyris- og innflutningshöftin)
skvldu ekki verða í höndum ráðherra
Sjál'fs'tæðisflokksius. En að verslunar-
stjettin yrði að vona, að verulegra á-
hrifa Sjálfstæðismanna gætti í þessuin
málum í framtíðinni og þeir fengju
ýmsu til leiðar koinið, til umbóta á
þessu sviði.
STRÍÐSHÆTTUNEFNDTN.
Síðasta málið á dagskránni var, að
Hallgrímut Benédiktsson gaf skýrslu
um störf nefndar þeitTar, sem skipuð
v,ar á s. 1. ári, er gera skyldi tillögur
um, hvað tiltækilegt væri að gera til
þess að búa þjóðina undir stríð.
Nefndin hefði lítið aðhafst, enda
hefði hún ekkert vald og engin ráð til
neins; vantaði meira að segja starfs-
reglur. Formaður nefndarinnar, Sig-
urður Jónasson hefði nú sagt starfi sínu
lausu, en við tekið Gruðbrandur Magn-
ússon forstjóri. Hann myndi nú beita
sjer fyrir því, að fá starfsreglur handa
nefndinni, ef hún ætti að starfa áfram.
Verslunarþing-
inújslitið I gær
Ígær var settur fundur kl. 2.
í fundarbyrjun mintist for-
seti frú Sigríðar Björnsdóttur,
sem andaðst hafði á meðan
Verslunarþingið stóð. Hún hafði
um mörg ár verið þátttakandi í
Verslunarráðinu.
Stefán Þorvarðarson, skrif-
stofustjóri í utanríkismálaráðu-
neytinu flutti síðan erindi sitt
um viðskiftasamninga við út-
iönd, og er skýrt frá erindi
hans á öðrum stað.
V ERÐ LAOSEFTIRLITIÐ.
í erindi sínu um verðlagseftirlitið,
rakti dr. Oddur öuð.jónsson, skrifstofu-
st.jóri, nokkrar tölur, sem sýna, hve
feiknarlegar árásimar á verslunará-
lagningu kanpmanna em, hve ósvífnar
'og rakalausar. Verðlag á nokkrum
vörategundum væri að vísu hærra hjer
en á erlendum markaði, en taka yrði
tillit til þess, að innflutningshöftin
hefðu haft í för meö sjer að verslun-
arumsetning kaupmanna hefði minkað
niður í alt að 10% af því, sem hún var
áður, án þess að verslunarkostnaðuriim
minkaði nokkuð vemlega. Hjer kæipi
líka til greina, að kanpmenn gætu ekki
gert jafn hagstæð kaup og áður, vegna
haftanna, og nefndi ræðumaður sem
dæmi, að árið 1930 hefðu kaupmenn
sýnt, að útlit væri fyrir að verðið á
kornvöm myndi hækka stórlega, og því
væri nauðsynlegt að þeir fengju leyfi
til að flytja inn áður en hækkunin
skvlli á. En innflutningsnefndin dauf-
heyrðist, Hjer kæmi enn til greina, að
kaupmenn gætu, ekki gert jafn stór
kaup og áðuiy og yrðu því að búa við
bæm vérð. Loks hefði flutningskostn-
aður hækkað og tollar tvöfaldast.
Utsvör hefðu þrefaldast úr (vísitalan)
100 árið 1914 í 320 árið 1938.
En dýrtíðin, sem orðið hefði
síðustu áratugina væri þó ekki nema
að litlu leyti af völdum kaupmanna.
Þetta mætti sanna með tölum úr verð-
lagsskráningu hagstofunnar, en hún
birtir mánaðarlega framfærslukostnað
fimm manna fjölskvldu. Þessi kostn-
aður hefði verið árið 1014 kr. 1800, en
1938 kr. 4723. En hjer af væru aðeins
kr. 1615 vörur. Hitt væri húsaleiga,
skattar, útsvör o. fl.
Árið áður, 1937, hefði vörurnar i
framfærslukostnaðinum numið kr. 1931.
Þar af hefðu kr. 1491 verið inuleiíd-
ar vörur, en kr. 440 eflendar vömr. Af
þessu mætti sjá, hve hlutur erlendu
vörunnar, sem mest er látið af að lagt
sje á, er lítill miðað við framfærslu-
kostnaðinn. En hjer bætist enn við að
innlenda varan hefir hækkað st-órlega
meir, heldur en erlenda varan síðan
1914. Sje vísitalan 1914 sett = 100,
verður vísitala erlendu vömnnar 1938
~ 164, en innlendu vörunnar = 221.
En verðhækkunin á innlendu vörunni
á að miklu leyti rót sína að rekja til
iandbúnaðarlöggjafarinnar, sem sett-
var 1935. Mismunurinn á verðhækkun
innlendu og erlendu vömnnar kemur
enn skýrar í ljós. þegar bomar em
saman einstakar vörutegundir. Yerð-
hækkunin síðan 1914 hefir orðið sem
h jer segir:
Á erlend/u vörunni.
1914 1938
Kom 100 153
Sykur •.. 100 107
Kaffi . 100 A innlendm vörunni. 153
1914 1938
Mjólk • 100 209
Kjöt .. 100 243
Fiskur 100 195
VERÐLAGSNEFND.
Ræðumaður vjek síðan að störfum
verðlagsnefndar. Hún hefði frá því
að hún tók til starfa í okt. síðastl. sett
hámarksverð á ávexti, vefnaðarvörur,
búsáhöld og byggingarvörar, og hefði
nú til meðferðar hámarksverð á inn-
lendri framleiðslu. Búast mætti við, að
nefndinni yrði falið að setja bámarks-
verð á fleiri vörur. Hann gagnrýndi
mjög ýmsar starfsaðferðir hennar, en
taldi þá hættulegasta, er hún reyndi að
raska viðurkendum viðskiftareglum,
eins og t. d. er hún gerði mjög lítinn
mun á stóru og smáu vörumagni.
Einnig væri athugavert, að hámarks-
álagningin væri ákveðin miklu minni
en í nágrannalöndunum, þrátt fyrir að
aðstaðan væri hjer margfalt örðugri en
þar, vegna: haftanna. tiltölulega lítillar
umsetningar o. fl.
Að lokum vakti fæðumaður athygli
á því, að ef þessari stefnu yrði haldíð
áfram,, þyrfti Revkj avíkúfbær að fara
að litast um efti'r nýjúm tekjustofn-
um, þar sem þess væri þá ekki aö
vænta miklu lengur að kaupsýslumenn
gætu staðið uhdír 40% af útsvömnúm,
eins og þfeir gera nú.
VERSLUNAR- og IÐNRÁÐ.
Undir dagskrárliðmun : „Önnur má]“,
flutti Sigurjón Pjetursson tillögu um
það, að sainvitma yrði tekin upp milli
iðrifek’énda í Fjelági ísl. iðnrekenda og
Verslunarráðs íslands, Og að stofnað
yrði Versl'uMr*- óg iðnráð íslands.
Fji'kk má! hans góðar undirtektir: og
var samþykt tillaga um að möguleik-
ar á þessu yrðu rannsakaðir. Fjel. ísl,
iðnrekenda mun táka þetta mál fyrir á
aðalfundi sínum í næstu viku.
V E R SI JíN A R liÁ DI1) ■
Áður en þingíiiú vár slitið, voru til-
kynt úrslit kosningarinnar í Verslun-
arráð íslands. Þrír menn gengji úr
stjórninni og vora tveir þeirra endur-
koshir, en einn, Carl Proppé, hafði
beðist tindan endurkósningu. Als voru
.gréidd 184. atkvæði: Kosningu hlutu:
Haraldur Árnáson (endurk.) Jóhanu
Ölafsson (endurk.) og Magnús Kjaran.
Varamaður var kosinn Tómas Tóm-
asson.
Porseti þingsins, Magnús Kjaran,
sleit síðan þinginu með snjallri ræðu.
Jarðarför frú Önnu L. Thorodd-
sen fór fram í gær. Síra Friðrik
Hallgrímsson flutti húskveð.ju og
síðan var kistan flutt í Templara-
húsið og gekst Ht. Verðandi þar
fyrir minningafathöfn. Báru eldri
fjel. úr stúkunhi inn í húsið. Pjetur
Zophoniasson ættfræðingur fliitti
minningarræðu, söngkór ungméyja
úr K. F. U. K., undír stjórn Svan-
laugar Sigurbjörnsdóttur, anriað-
ist söngínn. Eggert. Gilfer Ijek
sorgarlög fýrir og eftir. Embætt-
ismenn úr stúkunni báru síðan
kistuna út að kirkju. Inn í kirkj-
una báru fjelagar Tniboðsfjelags-
ins. Síra Bjarni Jónsson flutti lík-
ræðuna, en læknar báru kistuna
úr kirkju.
Þriðjudagur 18. apríl 1939.
Viðskiftasamn-
ingar okkar við
útlönd
Úr erindi Stefáns Þorvarð-
arsonar, skrifstofustjóra
Ierindi um viðskiftasamninga okkar við erlend ríki,
sem Stefán Þorvarðarson flutti á Verslunarþing-
inu í gær, skýrði hann m. a. frá því að við hefð-
um síðustu árin notið nokkurs stuðnings frá sambands-
þjóðinni, Dönum, til þess að ná hagkvæmari viðskiftasamn-
ingum en ella. í samningi okkar við Dani frá árinu 1935 er
ákvæði, sem að slíkri aðstoð lýtur.
Stefán hóf mál sitt með því að vekja athygli á örðugleikum þeim,
sem öll ntanríkisverslun á við að búa. Jafnvel þar sem við nytum
bestu tollkjara, eins og í Brasilíu og Kúba, yrðu örðugleikar þessir á
vegi okkar. Svo væri tilskilið, að við flyttum inn frá Kúba hálft á
við það, sem við flytjum út þangað, en í reyndinni befði þetta orðið
svo að við befðum árið 1937 flutt. meira inn frá Kúba, en við fluttum
út þangað. Hjer virtist stefna í áttina til jafnvirðiskaupa.
Norðmönnum tókst að fá 50%
lækkun á tollunum á saltfiski til
Argentínu. Við ættum því hjer í
harðri sainkepni. I Argentínu
fengju þeir einir að sitja að Lag-
stæðasta gengi, sem gerðu jafn-
virðiskaup. Til þess að efla að-
stöðu okkar í þessu tilliti hefðum
við fengið aðstoð frá Dönum, og
væri það uppbót á viðskiftahalla
okkar við þá. I dag myndu verða
undirritaðir í Buenos Ayres samn-
ingar milli Islendinga og Argen-
tínumanna um bestu kjör.
Eins hefðum við notið aðstoðar
Dana í viðskiftum við Itali. Danir
buðust til þess síðastl. ár að kaupa
vörur í Italíu fyrir 4 milj. líra,
sem við fengjum að greiða með
saltfiski. Þetta hefði ekki verið
nöt^ð að fullu, en yrði væntan-
lega nbtað í ár, ef nægur fiskur
væri til. Samskonar þríhyrnings-
viðskifti hefði ekki verið hægt að
ná á sínurn tíma við Þjóðverja o‘g*
Spánverja.
Skýrsla væri ókomín um við-
skiftahorfurnar á Spáni, en útlit,
nm þær væri ekki gott. Um Portú-
gala væri það kunnugt, að þeir
hefðu skuldbundið sig til þess að
taka 40% af saltfisksinnflutningi
sínum aí Norðmönnum með heims-
ffiarkaðsverði. Augljóst væri þver
áhrif þetta hefði á sölu hjeðan til
Portúgal og verðið.
Óvitað væri enn hvenær sam-
ræðm* yrðu teknar upp aftur við
Breta, en þær voru iátnar niður
falla haustið 1936. Til Póllands
hefði okkur tekist að fá levfi til
að selja 50 þús. tunnur af matjes-
síld, og auk þess frystan fisk og
aðra síld. Þetta hafi gerst með
aðstoð rá Dönum.
25. febrúar síðastliðinn hafi
greiðslusamkomulagið við Þýska-
land verið enduruýjað; tekist hafi
að ía lýsiskvótann aukinn, og auk
þess sölu á kryddsíld, fiskflökum,
grásleppuhrognum, fiskimjöli til
manneldis o. fl. Það hefði áhrif á
verslunarjöfnuðinn við Þýskaland,
að greiða vrði flutningakostnaðinn
í clearing, nema að því leyti, seni
liin ísl. skip gætu gert innkaup sín
í Þýskal. Um síðustu áramót hafi
jöfnuðurinn ]ró virst óhagstæður
fyrir okkur meir en þessu nemur,
og stafar það aðallega af inn-
eignum, sem við áttum í Þýska-
landi áramótin 1937—1938.
Um viðskifti okkar við DaJii
væri það að segja, að tilraunirnar
til fóðrunar búpanings með síldar-
rnjöli hafi gefist vel. En framleið-
endur yrðu að gæta þess að nota
aðeins góð hráefni til framleiðsl-
unnar. Mætti þá gera sjer vonír
um allmikla síldarmjölssölu til
Danmerkur; mjölið væri notað til
að fóðra mjólkurkýr og grísi, Frá
Finnlandi hefðu borist allmargar
fyrirspurnir um síldarmjöl. Svíar
hefðu tekið vel málaleitunum um
að lækka hið háa leyfisgjald á
innflutningi kindakjöts. í Noregi
hefðum við fengið hækkaðan kjöt-
kvótann um fjörðung í norsku
samningunum, sein gerðír voru I
febrúar (Mbl. hefir áður skýrt frá,
þessum samningum). Norðmenn
hefðu gengist undir að koma í
veg fyrir að nokkuð verulegt kæmi
á markaðinn í Noregi af kinda-
kjöti frá öðrum löndum. En síð-
ustu árin voru Argentínumenn
farnir að selja þangað allmikið
af ódýru saltkjöti.
Um Norðurlönd alment sagðí
Stefán, að það væri okkur mikils
virði að geta tekið þátt í viðræð-
um um sjersamninga þeirra á
milli, sem ekki væru birtir. Fengj-
ust í þessum viðræðum mikilvæg-
ar upplýsingar um þann vanda,
sem steðjaði að utanríkisverslun
þjóðanna alment, og hvernig úr
honum er leyst.
Ræðumaður skýrði nú frá við-
skiftasamningum milli annara
þjóða, sem áhrif hefðu á viðskift-
in í heiminum alment og okkur
Islendingá sjerstaklega, og mintist
sjerstaklega á bresk-ameríska
samninginn, sem gerður var síð-
astliðið ár og hóf bestu-kjara-
stefnuna til nýs vegs. Samning-
ur þessi hefði haft í för með
sjer tollalækkun á ýmsum sjávar-
útvegsafurðum.
Færeyskur kútter kom til Hafn-
arfjarðar á sunnudaginn með veik-
an mami.