Morgunblaðið - 02.09.1939, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAt/IÐ
Laugardagur 2. sept. 1939.
Síðasta sólarhringinn
áður en stríðið hófst
Söguþráðurinn
rakinn
Frá því að þýska yfirlýsingin um 16 punkta Hitl-
ers var birt í Berlín í fyrrakvöid, gerðust at-
burðirnir, sem nú hafa leitt til styrjaldar, með
geysihraða.
I London var því þegar í stað lýst yfir, að frásögn
þýsku stjórnarinnar um samningaumleitanirnar í Berlín
og London síðustu dagana, væru mjög villr.ndi.
Hvorki bresku stjórninni nje pólsku var kunnugt um hina
16 punkta Hitlers, fyr en þeir voru birtir í Berlín í fyrrakvöld.
En Hitler hafði skýrt Sir Neville Henderson frá því á þriðjudag
íið hann væri fús til þess að taka á móti samningamönnum frá
Póllandi fyrir miðvikudagskvöld og hann myndi reyna að útbúa
'nýjar samkomulags tillögur fyrir þann tíma.
Á miðvikudagskvöld hafði
von Ribbentrop kallað Sir Nev-
ille á fund sinn og lesið upp á
þýsku punktana 16, og engar
frekari skýringar gefið. Sir
Neville hafði beðið um afrit af
þessum punktum, en þetta af-
rit náði aldrei að komast til
London eða Varsjá.
Um kröfu Hitlers, um að Pól-
verjar sendu samningamann til
Berlínar, segja Bretar að hjer
hafi átt að láta Pólverja
sæta sömu meðferð og Hacha,
forseta Tjekkóslóvakíu, er
hann var kallaður til Berlín til
þess að ganga að eða hafna
fyrirfram gerðum tillögum. I
London er lýst yfir því, að
breska stjórnin skilji það vel,
að Pólverjar hafi ekki getað
látið sjer lynda slíka meðferð.
Það er sýnilegt, segir í Lund-
únayfirlýsingunni, að Þjóðverj-
um var það ekki kappsmál að
fá friðsamlega lausn, því að
eðrum kosti myndu þeir hafa
notað samningaaðferð sem tíðk-
ast á milliríkjaviðskiftum milli
menningarþjóða og ekki krafist
þess, að samningamennirnir,
sem komu til Berlín hefðu um-
boð til að svara já eða nei, án
þess að- geta borið sig saman
við stjórnina í Varsjá. Slíka að-
ferð sje jafnvel ekki hægt að
,nota við sigraða þjóð.
Um hina 16 punkta Hitlers,
sem hann undirbjó til þess að
leggja fyrir hina væntanlegu
pólsku samningamenn, er það
kunnugt orðið, að pólska stjórn-
in myndi ekki hafa fallist á þá,
jafnvel þótt hún hefði fengið
vitneskju um þá fyr en í gær-
kvöldi.
En í ræðu sinni í ríkisþing-
inu í gær, sagði Hitler að þessir
punktar væru svo vægir og vin-
.gjarnlegir í garð Pólverja, að
enginn nema hann myndi hafa
getað sett þá fram. Miljónir
Þjóðverja myndu hafa lýst sig
andvíga þeim.
Þótt breska stjórnin hafi lýst
yfir að hún skildi það, að Pól-
verjar myndu ekki geta látið
sjer lynda, að senda menn á
ffund Hitlers til þess að taka við
úrslitakostum hans, þá tjáði hún
þó stjórninni í Varsjá boð Hitl-
ers um að senda þangað samn-
ingamenn. Eíftir að pólsku
stjórninni bárust þessi tíðindi
ákvað hún að kalla til herþjón-
ustu alla menn innan fertugs-
aldurs. Þetta var á miðvikudag-
inn.
En einmitt þessa nýju her-
væðingu Pólverja notaði Hitler
i yfirlýsingu sinni, með 16 punkt
unum í fyrrakvöld, til þess að
rökstyðja þá ákvörðun sína að
láta vopnin tala. Eftir að 16
punktarnir höfðu verið birtir í
Þýskalandi, gerði Hitler bresku
stjórninni orð, að hann teldi að
samningaumleitanir síðustu
daga hafa farið út um þúfur,
vegna þess að Pólverjar hefðu
ekki svarað boði hans, eftir 2
iaga frest, með öðru en alls-
herjar hervæðingu og með því
að herða ofsóknir sínar á hend-
ur þýskum mö.mum í pólsku
göngunum.Orðsending um þetta
var send frá Berlín til London
á fimtudagskvöld.
Það var nú sýnilegt þegar
hjer var komið, að Hitler var
búinn að taka ákvörðun sína um
að láta sverfa til stáls.
Kl. 3 aðfaranótt föstudags
var ákveðið að kalla þýska rík-
isþingið saman sjö klukkustund-
urn síðar, eða kl. 10 í gærmorg-
un. Var komið boðum til þýsku
þingmannanna, og komust flest-
ir þeirra til Berlín í flugvjelum
eða bifreiðuum, þótt fyrirvarinn
væri naumur. Þegar þeir komu
á þingstaðinn, voru þeir í gráum
herklæðum.
Á meðan þingmennirnir voru
á leiðinni til Berlín, var gefið út
ávarp — eða „skipun dagsins"
eins og það er kallað—frá HitU
er til þýska hersins. Þetta ávarp
var birt kl. 5% í gærmorgun.
I þessu ávarpi segir m. a.:
„Pólska ríkið hefir hafnað
friðsamlegri lausn deilumálanna
við Þýskaland, en jeg hefi lagt
alt kapp á, að Pólverjar og
Þjóðverjar væri góðir nágrann-
ar.
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐU.
R æ ða Hitlers
i þýska ríkisþing-
inu i gær
HITLER hóf ræðu sína í þýska ríkisþinginu í
gærmorgun með því að lýsa yfir því, að
Danzig væri og hefði verið þýsk borg og
„pólsku göngin“ væru og hefðu verið þýsk, og það, að
þessi hjeruð væru nú ekki algerlega menningarlaus, væri
þýsku þjóðinni að þakka.
Hitler sagði, að honum væri borið á brýn, að hann reyndi
að leysa öll mál með ofbeldi. Þetta er ekki rjett, sagði hann.
Hann sagðist hvað eftir annað hafa gert tillögur um friðsamlega
lausn vandamála og nefndi þar nokkur dæmi, þ. á. m. Austur-
ríki, Sudetenhjeruðin og Bæheim og Mæri.
En eitt er ómögulegt, sagði hann, og það er að krefjast
þess að málin sjeu leyst friðsamlega og reyna síðan á allan hátt
að hindra slíka friðsamlega lausn.
Hann sagði, að Þjóðverjar
væru sakaðir um að brjóta lög
og rjett, þar sem Versalasátt-
málinn væri, en menn mættu
ekki gleyma því, að Þjóðverjar
litu ekki á Versalasáttmálann
sem lög. Það er ekki hægt, sagði
Hitler, að kúga þjóð til undir-
skriftar á sáttmála með því, að
ota að henni skammbyssu, og
krefjast þess síðan að hún líti á
þenna sáttmála sem lög.
TILBOÐ TIL
PÓLVERJA
Hitler vjek síðan að því, að
hann hafi gert hverja tilraun-/
ina af annari til þess, að kom-
ast að samkomulagi við Pól-
verja. Hann hefði nú síðast sett
fram hógvær og drengileg
tilboð, sem enginn maður í
Þýskalandi nema hann hefði get
að boðið fram.
Hann hefð beðið í tvo sólar-
hringa eftir að Pólverjar sendu
samningamenn til Berlín, en
hefði ekki fengið annað svar, en
aukna hervæðingu Pólverja og
aukið ofbeldi gagnvart þýskum
mönnum í pólsku göngunum.
í fjóra mánuði hefi jeg beðið,
sagði Hitler, og þó ekki látið
hjá líða að aðvara jafnframt.
Hið mikla langlundargeð mitt,
sagði hann, ber ekki að skilja
sem veikleika eða ragmensku,
heldursem vilja. til þess að varð
veita friðinn í lengstu lög.
Jeg tilkynti bresku stjórninni
í gærkvöldi að jeg teldi samnj
ingana strandaða. Pólverjar
hefðu ekki svarað samningaboði
mínu með öðru en nýju ofbeldi
gagnvart þýskum mönnum.
Jeg hefi nú ákveðið að svara
í sömu mynt. Ef stjórnir Vest-
urríkjanna segja, að jeg brjóti
hjer gegn hagsmunum þeirra,
þá þykir mjer það leitt, en samt
sem áður mun jeg ekki hika
eina sekúndu.
BRETLAND OG
ÞÝSKALAND
Hitler sagðist vilja taka það
skýrt fram, að hann ætti engar
útistöður við vesturveldin, Bret-
land og Frakkland. Hann hefði
boðið Bretlandi vináttu og nána
samvinnu, og við Frakkland
hefði hann lýst yfir því, að hann
gerði engar kröfur til franskra
landa og skoðaði landamæri
Frakklands og Þýskalands, sem
endanlega ákveðin.
Italir hafa skilið afstöðu okk-
ar og jeg þakka stuðning þeirra.
En þeir munu skilja að í þessu
stríði viljum við enga hjálp; við
viljum heyja það einir.
Hitler vjek síðan að þýsk-
rússneska samningnum. Hann
sagði, að Þýskalandi og Rúss-
landi væri stjórnað eftir tveim
ólíkum kenningum. En því hefði
hvað eftir annað verið lýst yfir
í Þýskalandi, að nasisminn væri
engin útflutningsvara. Og frá
þeirri stundu, sem Rússar lýstu
yfir því, að þeir ætluðu ekki
að reyna að flytja út sína kenn-
ingu til Þýskaland, þá hafi sam-
komulag verið hugsanlegt milli
þessara tveggja stórvelda.
Þýsk rússneski sáttmálinn
þýði það, að þessi tvö stærstu
ríki Evrópu eyða ekki kröftum
sínum í innbyrðis deilur og tákn-
ar það í rauninni ný tímamót
í sögu álfunnar.
FRAMTÍÐIN
Hitler vjek síðan að fram-
tíðarmarkmiðum Þjóðverja, en
þau væru 1) Danzig, 2) pólsku
göngin og 3) viðunanleg sam-
búð Þjóðverja við nágranna sína
á austurlandamærunum.
Hitler sagðist ákveðinn í því
að berjast þar til pólska ríkis-
stjórnin gengi til móts við hann
til að leysa þessi máli, og ef
ekki stjórnin sem situr nú í Pól-
landi, þá önnur stjórn.
Jeg vil eyða óvissunni, sem
ríkir á austurlandamærum okk-
ar.
En jeg vil ekki berjast gegn
konum og börnum. Jeg hefi þess
vegna gefið fyrirskipanir um,
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐU.
Klæðskeri
• Vanur, fjölhæfur klæðskeri •
• óskar eftir stöðu sem slíkur ®
•
® í Reykjavík eða úti á landi. %
2 Tilboð merkt „Klæðskeri“ *
2 sendist Morgunblaðinu. *
: :
,♦,j
X
Grand Hotel
Kobenhavn
i
y
X
rjett hjá aðal járnbrautar- X
stöðinni gegnt Frelsis- <•
styttunni. X
Öll herbergi með síma
og baði.
Sanngjamt verð. |
• I
X
Margar íslenskar fjölskyldur ij*
dveljast þar. X
1
IIIIIIKIilllilllimiillllllSIUIIIillllillllllliilllllllilllllilllillUIHUft
— «s
1 Hiís |
Í stór og lítiþ ný og gömul, s
§ hefi jeg til sölu. Verð sann- |§
1 gjarnt. Góðir greiðsluskil- i
j§ málar. Talið við mig sem j§
fyrst.
Pjetur Jakobsson.
1 Kárastíg 12. Sími 4492. i
s Viðtalstími kl. 11-12 og 6-7. i
miiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiimifi
c><><><><><><><><><><><><><><><><><>
Cítrónur
Lækkað verð.
vuin
Laugaveg 1. Sími 3555.
Útbú Fjölnisveg 2. Sími 2555.
<><><><><><><><><><><><><><><><><><
IIIIIIMIHIMIMIIIIMIHIMIHMIIIIIIUMUinimilHltllliaillUMKI
I Skólafötin
úr
I FatabúDinni
AUGAÐ hvflist T|I|C| C
með gleraugum fri I IIILLL
EF LOFTUR GETUR ÞAÐ
EKKI-----ÞÁ HVER?
EGGEBl CLAESSEM
hiBBtarjettarmálaflutnmgsmaSnr.
Skrifstofa: OddfeUowhúsiS,
Yonarstreati 10.
(Iimgangar um 8\í»turdyrL \