Morgunblaðið - 17.08.1940, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
i
Laugardagur 17. ágúst 1940.
Graenland
lceland
CRÍtNlAMD
/'SheUand II
Norway
S'Orhm.v li
'tuRort'
Scotland
1Á kortinu sjást fjarlægðir flugleiðanna frá Þrándheimi til fs-
lands, Færeyja og Shetlandseyja. Á litla kortirra í vinstra horn-
inu sjest afstaðan til Ameríku.
Hernaðarleg
þýðing
íslands og
Grænlands
Breskur blaðamaður skrifar eftirfarandi grein
"um hernaðarlega þýðingu Grænlands og !s-
lands og má af greininni nokkuð marka hvers
vegna ísland þykir nú svo mikilvægt frá hern-
aðarlegu sjónarmiði.
Fyrir langa löngu, löngu áður en nokkurn var farið að detta
í hug innrás í England, höfðum vjer augastað á Grænlandi,
sem þá virtist ekki neinn þýðingarmikill staður frá hernaðarlegu
sjónarmiði. Blöðin sögðu þá frá för Mr. Norman Daws til Græn-
lands, sem þangað fór á vegum ameríska Rauða Krossins.
Mr. Daws upplýsti, að í
Grænlandi var nazistafjelags-
skapur, sem maður að nafni
Moritz stjórnaði. Hann er þýzk-
ur ríkisborgari, og þóttist vera
skinnakaupmaður, en hafði
raunverulega undirbúið hernám
Grænlands fyrir Þjóðverja, ef
þeir skyldu þurfa á því að
halda.
Flug Bert Fish Hassels frá
Bandaríkjum til Evrópu um
Grænland hafði á sínum tíma
vakið grun manna um fyrirætl-
anir Þjóðverja og þýðingu
Grænlands, sem áfanga í At-
lantshafsflugi.
Það er vitað, að bresk hern-
aðaryfirvöld reikna með því,
að Þjóðverjar geri tilraun til
að setja her á land á íslandi,
Færeyjum og Shetlandseyjum
og í því sambandi er vert að
minna á um leið á þýðingu
Grænlands, sem áfangastaðar á
leiðinni til Norður-Ameríku.
★
Á landabrjefinu sjáum við’
að Island og Grænland eru
norður við íshaf. Grænland er,
þó það sje dönsk nýlenda,
reiknuð til Ameríku, en Is-
land tilheyrir Evrópu.
Samkv. fyrirætlunum þýsku
herstjómarinnar eru eyjarnar
Island, Færeyjar og Shetlands-
eyjar skoðaðar sem útvörður
Evrópu og eru framhald af
varnar, eða sóknarlínunni
Frakkland, Belgía, Holland,
Þýskaland og Noregur, og
einnig gera Þjóðverjar sjer von-
ir um að fá Eire inn í henna
hring að austanverðu, og vrói |
þá England inni lokað. ,
Samkvæmt skoðun breskra
hernaðarsjerfræðinga er fyrir-
ætlun Þjóðverja að gera árás
á eyjar þessar frá Þrándheimi
— með hjálp flugvjelamóður-
skipa, sem meðal annars flytja
með sjer 4—5 sjóflugvjelar.
Hver þessara sjóflugvjela á að
geta flutt 10 hermenn í fullum
herklæðum. Þannig á hver sveit
þessara sjóflugvjela að flytja 50
hermenn (,,Ju. 52“, eða „Fock-
er Wulf“ herflutningaflugvjel-
arnar flytja hver 50 hermenn).
Á þenna hátt er talið, að
Þjóðverjar geti flutt í einu alt
að 50 þúsund manna lið og
tiltölulega lítinn herskipastól
þurfi til aðstoðar.
★
Fjarlægðin frá Þrándheimi
— eða Vernes-flugstöðinni hjá
Þrándheimi, er ekki mikil. Til
Islands eru 752 mílur, til Fær-
eyja 517 mílur og til Shetlands-
eyja aðeins 390 mílur. — Þrátt
fyrir þetta myndi landsetning
hermanna á þessum stöðum
reynast Þjóðverjum hættulegt
æfintýri.
Islands er varið af breska
flotanum og breskum og kana-
diskum her. Færeyjar eru
einnig varðar frá sjó, lofti og
landi.
Frá náttúrunnar hendi eru
Shetlandseyjar ekki árennileg-
ar til landsetningar óvinahers
auk þess, sem þær eru vel varð-
ar. Má slá því föstu, að Shet-
landseyjar sjeu óvinnandi fyrir
Þjóðverja. Gert er ráð fyrir að
z MiiiiiHiiiiiKmiiiiiiiiiiiiiiiHiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiinimiar
jllalir vilja ekkij
Istríð við Grikkil
I Álit enskra blaða |
( ð deilum GriKkja (
og Itala
iiiiiiiiiimiiimiiiiiii iiiiiiiiimiiiiiimmr
London í gær.
Timesbirtir forustugrein í dag
undir fyrirsögninni: „Ítalía
ógnar Grikkjum“, og farast
blaðinu m. a. orð á þessa leið:
„Það er einkennandi fyrir af-
stöðu Ítalíu, að gríska beitiskip-
inu skuli vera sökt, einmitt þeg-
ar árásir ítalskra blaða á Grikk
land standa sem hæst og
skömmu áður en Italir senda
Grikkjum ,,mótmæli“ út af
morði Daut Hoggia, en það er
búist við því, að sú orðsending
verði afhent Grikkjum á sunnu-
dag.
Það er auðvitað ekki nokkur
minsti vafi á því, að það voru
ítalir, sem söktu hinu gríska
skipi, þar sem það lá við akkeri
úti fyrir eynni Tinos. Spurs-
málið er aðeins það, hve langt
Italir ætla sjer að ganga í því
að ógna nágrönnum sínum“.
Blaðið rekur síðan sögu
Hoggia, og kemur þar hið sama
fram og getið hefir verið í frjett
um. Síðan heldur greinin áfram:
„Signor Gayda er ekkert að
skammast sín fyrir að heimta
„rjettlæti“ fyrir hönd Albaníu,
þó að allir viti, að nú geisar
uppreisn gegn kúgun ítala þar
í landi. Málgagn Ciano greifa
lætur skína í það, að „Ítalía
ætli sjer að efna loforð sín
gagnvart Albönum“, samanber
hlutleysissáttmálann, sem Italir
gerðu við Albani forðum. Loks
ræða einstök ítölsk blöð um
þann möguleika, að Italir muni
gera sig ánægða með að fá
eyna Korfu frá Grikkjum og
eitt blaðið gengur svo langtt, að
heimta Saloniki til handa Al-
baníu.
Það er engu líkara, en að
Mussolini sje þegar búinn að
gleyma því, að hann var rekinn
út úr Austurríki og er á góðum
vegi með að missa áhrif sín í
Ungverjalandi. Svo fór um þau
„verndarríki" hans.
Annars er sennilegast, að
Mussolini ætli sjer ekki að
þvinga Grikkland til ófriðar við
Ítalíu. Hann á áreiðanlega fult
í fangi með þá óvini, sem hann
þegar Kefir aflað sjer. En hann
ætlar áreiðanlega að ganga eins
langt og frekast er unt í því
að ógna Grikkjum, ef ske kynni
að eitthvað yrði á ógnunum að
græða“.
„Daily Telegraph“ birtir for-
ystugrein um sama efni:
„Italía, sem fyrir skömmu
sjer með hinni mestu alvöru
undirokaði Albaníu, tekur nú að
sjer að vera verndari alb. þjóð-
FRAM~ / SJÖTTU SÍÐU.
1 Ný bók 1
MiiiiiHiiiiiHiiiiiinmiiiiiiiiiiiiiiimimi
Hljóðlátir hugir
og fleiri sögur
Hljóðlátir hugir og fleiri sög-
ur, er nafnið á smásagna-
safni einu, sem nýkomið er á bóka-
markaðinn. Höfundur þess er frú
Helga Þ. Smári. Bókaverslun Guð-
mundar Gamalíelssonar gefur bók-
ina út.
Sögur þessar bera því glöggt
vitni, að þær mitnu ekki ritaðar
af höfundi, sem kornungur er að
árum. Allar bera þær vott um ró-
lega athugun lífsreyndrar mann-
eskju, sem hefir gert sjer far um,
að kynnast samferðafólki sínu
meira, en aðeins að ytra útliti, —
og tekist það vel.
Sögur þessar eru sjö. Fyrsta
sagan, „Hljóðlátir hugir“, er
þeirra lengst og að ýmsu leyti
best. Fer þar saman alt, sem best
er í list höfundar; látleysi í frá-
sögn, næmur skilningur og samúð
með sögupersónum og sannleikur
í atburðamyndun. Þó að söguper-
sónurnar sjeu hovrki gerðar til-
þrifamiklar eða háværar í fasi og
svörum, hygg jeg að þær verði
flestum lesendum minnisstæðar.
Þær eru svo mannlegar og sann-
ar. Tökum prestinn, sem sagan
segir frá, til dæmis um það. 1
prjedikunarstólnum og í sambúð-
inni við söfnuð sinn, hefir hann
á sjer dýrlingablæ. En inst í sál
sinni, er hann breiskur og veik-
lundaður, háður tilfinningum sín-
um að öðru leytinu en umhverfi
sínu, stöðu sinni og almennings-
áliti að hinu. Þegar svo þetta
tvent rekst á, og hann á einskis
annars úrkosta, en að velja um,
hvoru hann vilji heldur þjóna.
þá verða tilfinningarnar að lúta í
)ægra haldi.
Önnur sagas, „Stjúpbörnin", ber
vott um, dirfsku höfundarins. í
henni er dregin upp á djarfan og
sterkan hátt, mynd af skilnings-
skorti, skapgrimd og hlutdrægni
stjúpunnar, roluskap og hirðu-
leysi föðursins og áhrifum' þess-
ara sameinuðu afla á sálarlíf syst-
kinanna tveggja. Hygg jeg að
einhverjum muni finnast saga
þessi ýkt og ósennileg. Semi betur
fer munu ekki mörg hliðstæð dæmi
finnast nú, við það, sem saga þessi
lýsir, að minsta kosti ekki svo
hrottaleg. En ekki mun þó þurfa
langt aftur í tímann að leita, til
atburða sem sýni, að höfundur
tekur þarna ekki of djúpt í ár-
inni. Og tilgangi sínum, að vekja
samúð lesandans með þessum oln-
bogabörnum, nær höfundurinn vel.
Meðal annars sökum þess, að
hann lætur samúð sína alstaðar
skína á „milli línanna“, en kemur
hvergi fram með hana í prjedifc*
unarformi.
Þriðja sagan heitir „Kaupakon-.
an“. Það er ljett og fyndin frá-
sögn, en alstaðar sönn. Hvergi er
þar leitast við að vekja hlátur
lesandans með_ óðelilega skrípisleg-
um atburðum eða afkáralegum
persónulýsingum. Það er gaman aS
lesa þá sögu. Höfundurinn ætti aS
skrifa fleiri slíkar. Því miður er
of autt skarð í bókmentum okkar
þar, sem um græskulaust gaman
er að ræða.
„Hneykslið'‘, en svo nefnist
fjórða sagan, er skyndimynd frá
nútímanum. Við lauslega athuguu
virðist það vera skopmynd, en lesi
maður þar nokkuð meira, en orð-
in ein, kemst maður að raun um,
að bak við skðpið dylst biturleikx
raunsæisins. Kvenmennirnir tveir,
sem þessi skyndimynd sýnir, eru
fulltrúar tveggja andstæðra afla
í þjóðfjelaginu, helstefnunnar og
lífstefnunnar, ef svo má að orði
komast. Þessi saga á það skilið,
að hún sje lesin með eftirtekt.
Það á fimta sagan, „Eintal skrif-
stofustjórans“, einnig skilið. Þar
er lýst með einföldum en þó sterk-
um línum, manninum, sem altaf er
á flótta og sem stöðugt flýt frá
illu til nokkurs lakara.
Sjötta sagan, „Dauðastundin“,
er síst þeirra sagna, sem í bók-
inni eru ,að mínu áliti. Þó er í
þeirri sögu að finna mjög vel mót-
aða mannlýsingu, þar sem Þor-
steinn bóndi er.
Sjöunda og síðasta sagan heitir
„Burtförin“ og fjallar að nokkru
um líkt efni og önnur sagan, sem
fyr er um getið. í þessari sögu er
það gömul niðursetnings-kerling,
semi harðýðgi og skilningsleysi
samtíðarinnar bitnar á.
Höfundurinn ætti ekki að láta
hjer staðar numið með smásagna-
ritun. Eflaust kann hann frá
mörgu fleiru að segja, en hann
gerir í þessari litlu bók#
L. Guðmundsson.
Eggert Stefánsson söng í Nýja
Bíó á Akureyri í fyrrakvöld. Að-
sókn var sæmileg og viðtökur á-
heyrenda ágætar, símar frjettarit-
ari vor á Akureyri. Á söngskránni
voru eingöngu íslensk lög eftir
Árna Thorsteinsson, Þórarinn
Jónsson, Sigfús, Einarsson, Sig-
valda Kaldalóns, Sveinbjörn
Sveinbjörnsson, Karl Runólfsson,
Áskel Snorrason, Markús Krist-
jánsson og Pál ísólfsson. Roberfc
Abrahams aðstoðaði söngmanninn
við liljóðfærið.
ÞingvalfaferDir I ágústmánuði
Til Þingvalla kl. 10% árd., 2% og 7 síðd. — Frá Þingvöllum kl 1 e.
hád., 5% og 8% síðd., daglega. Aukaferðir laugardaga og sunn'
Stefndór, sími 1580.