Morgunblaðið - 02.10.1943, Blaðsíða 6

6
M O R G UiNBLA Ð I Ð
Laugardagur 2. okt. 1943,
ií!
C'tg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj. Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
‘ Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. •— Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði
innanlands, kr. 10.00 utanlands.
f lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Friðun Faxaflóa og
rýmkun landhelginnar
ÍSLENDINGAR HAFA, á tveim síðustu áratugum,
unnið að tveim stórmálum, sem bæði hafa stórkostlega
þýðingu fyrir efnahagsafkomu og framtíðar atvinnurekst-
ur landsmanna, auk þess, sem þau snerta engu síður heill
og velferð atvinnureksturs annara þjóða. Mál þessi eru:
friðun Faxaflóa og rýmkun landhelginnar.
Pjetur Ottesen, alþm., flytur nú á Alþingi tillögu um
friðun Faxaflóa, þar sem skorað er á ríkisstjórnina að
gera ýtrustu tilraunir til þess að fá viðurkenningu fyrir
því, að Faxaflói verði talinn innan landhelgi enda verði
hann þá friðaður fyrir botnvörpu- og dragnótaveiðum.
Þessari tillögu Pjeturs Ottesen fylgir ýtarleg greinar-
gerð, þar sem rakin er saga málsins.
íslendingum hefir orðið æ ljósara, að þeim er of þröng-
ur stakkur skorinn með þriggja mílna landhelgi.
Samdráttur landhelginnar samfara því, að botnvörpu-
veiðar byrja af kappi, leiða af sjer tvennskonar vanda-
mál. Eyðileggingu nytjafiskaöflunar á tryggum og hand-
hægum innfjarðarmiðum, og eyðing viðkomunnar.
Um tilraunir íslendinga til þess að sporna við þess-
um voða, segir í greinargerð Pjeturs: „Sjávarútvegsnefnd
neðri deildar flutti þingsályktunartillögu á þingi 1919 um
rýmkun landhelginnar. Á þingunum 1924, 1926, 1929 og
1930 flutti Pjetur Ottesen tillögur um málið, sem gengu
í sömu átt, og var auk þess í tillögunni, sem flutt var
1926, skorað á ríkisstjórnina að senda nefnd manna til
samninga við bresku stjórnina um rýmkun landhelginn-
ar. Loks flutti Ólafur Thors, ásamt Pjetri, á þinginu 1936
till. til þál. um friðun Faxaflóa. Allar þessar tillögur hafa
hlotið einróma samþykki Alþingis, og hafa ríkisstjórnir
íslands notað hvert tækifæri, sem gefist hefir, til þess
að koma málinu á framfæri við stjórnir fiskveiðiþjóða á
Norðurlöndum“.
A alþjóðafundinum í Haag 1930, tóku 17 af 33 þjóðum,
er fundinn sátu vel á því, að landhelgi allra landa yrði
víkkuð frá því, sem nú er. Tillagan náði þó ekki fram að
ganga.
Á ráðstefnu í London 1937 tókst fulltrúum íslands,
Sveini Björnssyni, þáverandi sendiherra, og Árna Frið-
rikssyni, fiskifræðingi, að koma tillögu um friðun Faxa-
flóa inn á fundinn, og málinu vísað til hafrannsóknar-
ráðsins, en það kaus nefnd í málið, sem var skipuð átta
mönnum, sínum frá hverju landi helstu fiskveiðiþjóð-
anna, og er Árni Friðriksson fulltrúi íslands í nefndinni.
Fulltrúi Noregs í nefndinni, sem er heimskunnur vís-
indamaður, prófessor Johan Hjort, hefir komið hingað og
farið rannsóknarferðir, ásamt Árna Friðrikssyni, um
Faxaflóa, og mun prófessor Hjort hafa mjög mikinn á-
huga fyrir þessu máli og vera því velviljaður.
Pjetur Ottesen bendir rjettilega á, að íslendingum sje
það ljóst, „að staðreyndir, sem reistar væru á vísinda-
legum niðurstöðum, væru það eina, sem þeir gætu bygt
á kröfur sínar um aukna friðun á fiskimiðum hjer við
land“. En rannsóknir hafa leitt í ljós, „að við Faxaflóa og
í sjálfum flóanum eru einhver bestu hrygningarsvæði
heimsins fyrir þorsk og ýmsa aðra nytjafiska, auk þess
sem Faxaflói er hin ákjósanlegasta hrygningarstöð“. —
Hinsvegar sýna rannsóknir, að hættan, sem við blasir, ef
friðun ekki fæst, er geigvænleg.
Nú er framundan ráðstefna um fiskimálin í London.
Jarðvegurinn hefir aldrei verið eins frjór til þess að fá
nú friðun Faxaflóa framgengt þar sem undangengnar til-
raunir hafa borið árangur að því leyti að opna augu ann-
ara fyrir því, að þetta er sameiginlegt nauðsynjamál
þeirra þjóða er fiskveiði stunda í norðurhöfúni. Enda
standa nú miklar vonir til framgangs málsins.
Svipuð rök hníga undir kröfuna um rýmkun landhelg-
innar alment upp í fjórar mílur og ber okkur íslendingum
að halda fast á því máli.
Erlent yfirlit.
ENGIR hafa þeir atburðir
gerst í styrjöldinni undanfarna
viku, að af þeim megi ráða, að
hún fari nú að styttast., en það
er sú fregn, sem flestir munu
bíða með mestri eftirvæntingu.
Menn eru yfirleitt orðnir
þreyttir á þessum leik, að
minsta kosti þeir sem fyrir ut-
an standa, að á hina sje ekki
minst, sem stríðið hefir svift
frelsi og því öðru, sem þeir áð-
ur áttu og til menningar mátti
snúa. Og menn bollaleggja aö-
allega um þetta eitt: llvenær
ekur þetta enda, hvenær kemst
allt aftur í hið gamla horf.
En .hitt mun sannast mála,
að í hið gamla góða horf, sem
menn kalla, fara hlutirnir ekki
aftur, þótt styrjöldinni linni,
það verður nýr heimur sem þá
rís irpp, hrakinn heimur, heim-
ur, sem lengi verður að ná sjer.
★
Napoli er nú á valdi banda-
manna, og eru þá rofnar fjall-
varnir Þjóðverja á þessuni
slóðum á Ítalíu og liggur til-
tölulega sljett land fram und-
an herjunum, sem norður á
bóginn sækja, og herfræðingar
velta fyrir sjer, hvar nú muni
sveitir Kesselrings stinga við
fótum og verjast, en varnar-
stöðvar frá náttúrunnar hendi
eru ekki margar, uns norður
dregur að Appenninafj öllun-
um, þar sem þau liggja í boga
vestur yfir skagann. Sunnar
eru að vísu hæðir og fjöll, þar
sem verjast mætti, en svo virð-
ist, sem það sje skoðun flestra
herfræðinga að Þjóðverjar
muni fara undan og reyna að
tefja framsókn bandamanna
sem mest, meðan þeir búa sig
undir að verja Norður-ltalíu.
★
Það er vart margt sem gerist
í styrjöldinni nú, sem meira er
um rætt, en hin óhemju hraða
sókn Rússa að undanförnu. En
nú virðist svo, sem Dnieper-
fljótið hafi nokkuð dregið úr
hraðanum, að minsta kosti eru
ekki, er þetta er ritað neinar
áreiðanlegar fregnir fyrir
hendi um það, að Rússar s.jeu
komnir yfir fljótið með svo
mikinn liðsstyrk, að um muni.
En norðar halda sveitir þeirra
áfram hraðri sókn, en yfir mik
ilvægum vígstöðvum suður við
Krímskaga hefir allengi hvílt
dularfull þögn.
Það er vitað, að Halder hers-
höfðingi, sem æðstur var her-
foringja Þjóðverja áður, lagði
það til veturinn 1941, að Þjóð-
verjar hörfuðu þá langt vestur
í Rússland. Þetta var ekki gert,
eins og kunnugt er. En hver
veit nema Halder-áætlunin s.je
nú aftur komin í gildi og sje
nii verið að framkvæma hana?
— Annars ganga hinar ótrú-
legustu sögur í sambandi við
sókn Rússa, og má vera að á
þá hlið raálsins verði minnst
síðar, ef tilefni gefst.
lír
Enn er barist á Nýju-Guineu
og fellur þar hver bækistöð
Japana eftir aðra í hendur
bandamanna. Varð ekki mikið
um varnir við Lae nje Sala-
maua, en vörn þeirra við Fins-
hafen nú, er»hinsvegar mjög
seigluleg, og sýnist þó vera
orðið þrengt að sveitum þeirra
þar.
yjílverji Ári^ar:

ijr clag íeg a Íí j^inti
Umferðarslysinu eru
sjálfskaparvíti.
HJER Á DÖGUNUM barst
fregn um pað frá Bandaríkjun-
um, að fleiri manns hefðu farist
eða særst í umferðarslysum síð-
an Bandaríkjamenn komu í stríð
ið heldur en farist hafa á víg-
völlunum, eða á höfunum. Þetta
eru vissulega ískyggilegar stað-
reyndir. Sömu sögu er að segja
frá Bretlandi. Þar hafa fleiri
m'enn særst í umferðarslysum
heldur en í loftárásum frá því
styrjöldin hófst.
Hjer á landi eru umferðarslys-
in einnig altof mörg. Umferðar-
slys eru óþörf og algjört sjálf-
skaparvíti. Þau koma aldrei af
sjálfu sjer, heldur eiga þau or-
sakir í vankunnáttu eða kæru-
leysi og hugsanaleysi þeirra, sem
um vegina fara.
•
Meiri slysahætta en
nokkru sinni fyr.
HJER Á LANDI er þó einkum
hjer í bænum er slysahættan af
völdum umferðarinnar meiri en
hún hefir nokkru sinni verið.
Foringjar ameriska setuliðsins
segja, að umferðin hjer innan-
bæjar sje jafn mikil og í stærstu
borgum Ameríku. Það má segja,
að það sje furðulegt, hve fá um-
ferðarslys verða hjer í bæ, en
þegar litið er á, að hægt hefði
verið að fyrirbyggja hvert ein-
asta slys, ef þeir, sem ökutækjum
stjórna, og fótgangandi hefðu
hagað sjer rjett, þá er þetta sann-
arlega ekki neitt þakkarvert.
„Bifreiðin er hættulegt vopn“,
sagði lögreglustjóri setuliðsins,
Green ofursti, í viðtali við blaða-
menn í fyrradag. Vissulega er
það rjett. En einmitt þessvegna
verður almenningur að fara var-
lega þar sem bílár eru. Það er
ekki nóg, að bílstjórar fari í öllu
eftir settum umferðarreglum, ef
fótgangandi fólk brýtur þær regl
ur, sem það á að fara eftir. Það
dytti engum heilvita manna í
hug að ganga fyrir byssuhlaup,
ef hann ætti von á því þá og þeg-
ar að skot riði af úr byssunni, en
samt skeður það að fólk gengur
fyrir bíla, hin hættulegu vopn.
•
Samvinna setuliðsins
og Islendinga.
SAMVINNA stjórnar setuliðs-
ins og íslenskra yfirvalda í því
að reyna að koma í veg fyrir
umferðarslys er mikilsvirði og
þakkarverð. Sú samvinna mun
ábyggilega bera árangur. En það
er ekki nóg, að settar sjeu regl-
ur, ef þær eru svo brotnar af al-
menningi.
Það verður að samræma um-
ferðarreglur íslendinga og Amer-
íkumanna að miklu leyti. Það
er t. d. gagnslaust að setja upp
stöðvunarmerki þegar allir aðil-
ar leggja ekki sömu merkingu í
orðið. Þegar amerískur bifreið-
arstjóri kemur að stöðvunar-
merki veit hann að hann á og
verður að stöðva farartæki sitt,
þar til að hann hefir fullvissað
sig um, að ekkert annað fárar-
tæki sje á brautinni, sem hann
kemur að. íslenskir bifreiðar-
stjórar leggja hinsvegar þá merk
ingu í Stans-merkið, að þeir geti
haldið áfram, ef þeir halda, að
?
X
f
þeir geti komist yfir brautina án
þess að rekast á annað farartæki.
Á næstunni mun verða geng-
ið enn ríkar eftir því en hingað
til, að bifreiðastjórar fari eftir
settum reglum við umferðar-
merki, útbúnað ljósa og annað,
sem nauðsynlegt er til að um-
ferðin verði sem hættuminst.
•
Gangandi fólk og
umferðin.
GANGANDI FÓLK er ekki
síður háð umferðarreglum en
stjórnendur ökutækja. Þær regl-
ur, sem gangandi fólki eru sett-
ar, ,eru í rauninni afar einfald-
ar. Menn eiga að halda sig á
gangstjettunum og gæta allrar
varúðar þegar farið er yfir öku-
braut. Gangandi fólk á að fara
eftir umferðarmerkjum lögregl-
unnar, ekki síður en bílstjórar.
Ef allir gættu þess, að líta vel til
hægri og vinstri, áður en farið
er yfir götu, þá myndi umferðar-
slysunum fækka. Þá verða menn
að gaöta vel að sjer þegar þeir
fara út úr bílum og varast að
ganga fyrir aftan bíl, sem er í
gangi, eða fara út á götu eða
þjóðveg fyrir aftan bíl. Þetta eru
helstu reglurnar -fyrir fótgang-
andi fólk.
Öryggi í umferðarmálum er
svo sjálfsagt, að ekki þarf að
ræða. Við höfum ekki ráð á að
setja líf okkar í hættu, eða með-
borgara okkar fyrir helberan
trassaskap eða kæruleysi.
•
Útburður
Morgunblaðsins.
ENN verður ekki sjeð, að neitt
verulega ætli að rætast úr skorti
á unglingum eða fólki til að bera
út Morgunblaðið til kaupenda.
Er ekki hægt að svo stöddu að
segja neitt um, hvernig það fer.
Þeir, sem hafa haft atvinnu við
að bera út blaðið, vilja halda
henni eins lengi og þeir geta, en
skólavist og annað veldur því,
að margir verða að hætta starf-
inu núna um mánaðamótin, eins
og sagt var hjer í blaðinu á dög-
unum.
Kaupendur Morgunblaðsins eru
því beðnir að sýna þolinmæði þó
blaðið komi ekki til þeirra á
rjettum tíma næstu daga og
reyna að setja sig inn í þá erfið-
leika, sem afgreiðsla blaðsins á
í að koma blaðinu til kaupenda.
Hitt er óhætt að fullvissa kaup-
endur um, að einskis verður lát-
ið ófrestað til að kippa þessum
málum í lag eins fljótt og unt er.
•
Rafmagnsleysið.
RAFMAGNSLEYSIÐ um há-
degið er hin versta plága hjer í
bænum. Menn fá ekki mat sinn
á rjettum tíma vegna rafmagns-
skorts. Sem betur fer mun fara
að styttast, að þetta ástand ríki,
en ástæða er til að minna alla
rafmagnsnotendur enn einu sinni
að spara við sig rafmagn eftir
bestu getu á morgnana. Einkum
eru það rafmagnsofnarnir, sem
éyða miku rafmagni. Ef hver ein-
astí borgari tæki þátt í rafmagns
sparnaði með því að hita ekki
upp með rafmagni kl. 10—12
daglega, myndi rafmagnið senni-
lega vera nægjanlegt til eldunar
fyrir alla bæjarbúa.