Morgunblaðið - 29.03.1944, Blaðsíða 5

; ‘ I j I ; ! J * I ■
JMiðvikudagur 29. mars 1944.
MOÍí'G U N RLAÐIÐ
5
HEILSUFRÆÐI HANDA HÚSMÆÐRUM
NÝLEGA er komin á bóka-
markaðinn bókin „Heilsufræði
handa húsmæðrum“ eftir frú
Krisínu Ólafsdóttur læknir.
í formála bókarinnar segir
m. a.: „í riti þessu er tekið
saman hið helsta um heilbrigð-
isefni, sem ætla má, að varði
sjerstaklega konur í húsmæðra
stjett, bæði til sjávar og sveita
hjer á landi. Er ætlast til, að
hafa megi ritsins not bæði sem
handbókar á heimilum og við
heilbrigðisfræðslu námsmeyja
í húsmæðraskólum og öðrum
sjerskólum kvenna“.
Bókinni er skift í eftix-far-
andi kafla:
Kynferðislíf kvenna, barns-
burður og sængurlega.
Meðferð ungbarna.
Heilsusamlegir lifnaðarhætt-
ír og heilsuvei-nd.
Helstu sjúkdómar, er hús-
mæður varða.
Heimah j úkrun.
Hjálp í viðlögum.
I hverjum kafla, er efni þvi,
sem kaflinn fjallar um, gerð
mjög íarleg skil og fylgir fjöldi
mynda til skýringar.
Nauðsynlegt er hverri hús-
móður að eiga slíka handbók,
sem þessa, og er því bætt úr
brýnni þörf með útgáfu þessari
þareð slík bók hefir ekkí verið
gefin út um lengri tíma. Einnig
hefir vantað kenlsubók handa
skólum þeim, er kenná frum-
atriði hjúkrunar og meðferðár
ungbarna.
, Bók þessi er vönduð, bæði
frá hendi höfundar og útgef-
anda, sem er Isafoldarprentsm.
h.f., og getur því orðið þeim,
er eignast, góð hjálp og leið-
beining.
Fer hjer á eftir hluti úr kafl-
anum: Heilstisamlegir lifnað-
arhættir og heilsuvernd, og
heitir sá Geymsla matar, mat-
reiðsla, máltíðir.
- - * í
AKJOSANLEGAST væri, að
húsmæður gætu ævinlega átt
kost á nýjum matvælum handa
heimilum sínum, því að vafa- j
laust er nýmeti hollasta fæð-
an, næringargildi þess mest óg
bætiefni tryggust. En því mið-
ur er erfiðleikum bundið að
afla nýmetis að staðaldri.
Matvæli þola ílla geymslu.
Fyrir verkanir gerla, sem í þau
komast, hættir þeim við að
lildna og rotha og missa auk
þess næringargildi sitt og bæti
efni við geymsluna.
Menn hafa fundið ýmsar að-
ferðir til þess að verja
mat skemdum, og skulu hjer'
taldar hinar .helstu:
Kæling og fyrsting matvæla
er góð geymsluaðferð, því að
gerlar þola kælingu illa, ög
frost drepur þá.
Suða er örugg aðferð til þess
að drepa gerla. Er því niður-
suða matvæla í gerilheld ílát,
eitt besta ráðið til að geyma
mat um langan tíma.
Söltun,og reyking eru gömul
ráð til að geyma kjöt og fisk.
Matarsaltið drepur flesta gerla,
og í reyknum er kresól og fleiri
efni, sem gerlar þola ekki. —
Hvorki söltun nje reyking get-
Ur þó talist örugg aðferð til að
eyðá öllum gerlum eða sótt-.
kveikjum úr mat. Saltið dreg-
ur þar að auki næringarefni og
vatn úr matnum, svo að hann
rýrnar að mun, við að liggja
í salti. Við i-ej’kingu rýrnar
matur lítið eða ekki.
Hersla á fiski er alkunn að-
férð hjer á landi til að verja
hann skemdum. Gerlar þola
þurk illa, og má því með þurki
verja fisk rotnun. Færeyingar
þurka kjöt sitt á svipaðan hátt,
og þykir gefast vel.
Ekki má þó skilja þetta tal
um gerlaeyðingu í matv. svo,
að allir gerlar sjeu hættulegir.
Fér því mjög fjarri, óg má telja
suma beinlínis holla, svo sem
mjólkursýrugerla og ölgerla.
Gerlar losa sundur fæðuna í
þörmunum og eru þannig til að
stoðar við meltinguna. Ýmis
kostamaður verður sjerstakt
ljúfmeti fyrir gerla þá, sem í
honum dafna, svo sem skvr og
ostar. Jafnvel ýldugerlar virðast
út af fyrir sig ekki hættulegir.
Þannig er alsiða að hengja fisk
upp og láta úldna (siginn fisk-
ur), en síðan er hann sooinn-
og etinn. Sömuleiðis þykir kæst
ur iiákarl mörgum Ijúímeti og
er fjarri þvi að vera Saknæm-
ur, þó að etinn sje hrár.
Það er gamall íslenskur sið-
ur, að geyma slátur í sýru. Það
er góð geymsluaðferð. Góður
■súrmatur er yfirleitt hollur
matur, en ekki er ósennilegt.
að hann sje bætiefnasnauður
vegna þess, hve slátur þarf
langa suðu. Hinsvægar rnunu
flest bætiefni geymast vel í
sýru.
Besta aðferðin, sem enn er
kunn við að geyma mat ó-
skemdan, er vafalaust kæling
og frysing, einkum hraðfryst-
ing, og framtíðaraðíerð við að
varðveita mat óskemdan, er
sennilega hraðfrysting í írysti-
húsura og geymsla hans í kæli-
skápum á heimilum eða i sam-
frystihúsum.
Öll matreiðsla, lýtur að því,
að gera matinn ætilegri, auð-
meltari og hollari.
Suða sprengir sundur frum-
urnar í kjöti og fiski og gerir
það með því meyrara, auðmelt-
ara. og bragðbetna. Á sama hátt
springur trjenishýðið í -jurta-
fæou vnð suðuna og breytir
henni í meltanlegri fæðu. Auk
þess drepur suða gerla i kjöti
og íiski. Við suðuna íara æv-
inlega ýmis efni úr matnum
út í soðið, Sem gerir það bragð
gott og ágætt í súpur, en lítil
næring er í því. Ef kjöt og fisk-
ur er látið ofan í sjóðandi V’atn,
fer minna af efninu úf kjötinu
og fiskinum út í vatnið.
Bökun eða brauðgerð bygg-
ist á því, að ölger. sem látið er
í hveitið og er samsafn aragrúa
lifandi ölgerla, breytir sykrin-
um í hveitinu í vínanda og kol-
sýru, en kolsýran lyftir deig
inu og niyndar í því ótal loft-
bólúr, ei- gera það gljúpt og
NÝTT ÚR HEIMI TÍSKUNNAR
Nú eru mjög í tísku ermalangir kvöldkjólar. Hjer að ofan er mynd af tveim slikum kjólum.
Myndin til vinstri er áf leikkonunni Irene Manning, sem er í súkkulaði-brúnum kvöldkjól úr
crepe-efni. Myndin til hægri er einnig af kvikmyndaleikkonu, Julie Bishop, sem er í mjög
fallegum dökkrauðum kvöldkj ól. I miðjunni er mynd áf Janet Blari, sem er í gráum göngu-
búningi.
ljett. Vínandinn gufar burtu.
Lyftiduft, sem notað er í
hveitibrauð Og kökur, hefir að
geyma kolsúr sölt, sem gefa frá
sjer kolsýru við hitann.
Steiking breytir kjöti og fiski
á líkan hátt og suða. Best verð
ur steikin, ef hún er sett í vel
heitan ofn eða pönnu. því að
þá fer minst af kryddefnum út
í sósuna.
Rjettast er að sjóða allan mat
við hægan eld, og kjöt, fisk og
kálmeti á að Sjóða í litlu vatni
eða erigu, sem er auðgert við raf
magnssuðu og Sjálfsagður
sparnaður.
Það verður aldrei of brýnt.
fyrir húsmæðrum og öðrum, er
við matargerð fást, að vúðhafa
ýtrasta hreinlæti við matseld-
ina. Sjá allir, hvúlikán voða get
ur af því leitt, ef hættulegar
sóttkveikjur berast í mat, og
þá sjerstakiega ef hans er neytt
ósoðins, t. d. mjólkur og mjólk
-urmatar.
Mátreiðslukonur eig'a ævin-
lega að Vera hreinlega til fara,
helst klæddar ljósum eða hvít-
um slopp. með hvíta skýlu yf-
ir höfði, og hafa hreinar hend-
ur og andlit. Það á að vera ó-
frávikjanleg regla að allir, er
við mat eða framreiðslu matar
fást, þvoi sjer vandlega um
hendur, er þeir rísa úr rekkju,
svo og er þeir hafa gengið örna
sinna eða óhreinkað sig um
hendur á einhvern hátt, og
raunar þvo þeir sjer aldrei of
oft um hendumar.
Matarílát öll skulu þvegin
eftir hverja máltíð úr heitu
sápuvatni. Sjóða á daglega
þurkur, sem notaðar eru við
uppþvottinn, og ganga yfirleitt
eins hreinlega um eldhúsið og
framast er upnt. En um frarr>
allt eiga eldakonur að festa
sjer í minni, að alls staðar eru
óhreinindi og sóttkveikjur að
flækjast. sem komist geta í
matinn og valáið slysi, ef ekki
er nægilegt hreinlæti við haft.
Matuiinn er í mesta lag'i 5
—6 klst. í maganum. En þeg-
ar hann er tómur orðinn, fara
menn að finna til sveng'dar. —
Flestir haga máltíðum svo, að
drekka kaffi eða annan drykk,
áður en gengíð er til vinnu að
morgninum. Á hádegi er snædd
ur miðdegisverður, venjulega
tveir heitir rjettir, kl. 3—4
kaffi með brauði og kl. 6—7
kvöldmatur, sem að jafnaði er
kaldur matur ásamt hafrag'raut
eða skyrhræru með mjólk út
á. Þessi tilhögún máltíða tíðk-
ast víðast hvar, að minsta kosti
í bæjum. Ástæðulaust er að
hafa máltíðirnar fleiri en
þetta, en vera má. að heppi-
legra væri að eta heita matinn
eftir vinnuima á kvöldin er
fólk er sest um kyrrt eftir erf-
iði dagsins. Gætu þá þeir, er
lengra ættu í vinnu, haft með
sjer bita til- að borða um há-
degið og S[>arað sjer á þann
hátt hlaupin heim í hádégis-
matinn.
FYámháld á 8. síðu.