Morgunblaðið - 14.03.1945, Blaðsíða 4

ENDIJ
01) W
R&ARSKÍíÁiiaí^/iR
ÞAÐ er eðlilegt, að æsku
landsins sje það nokkurt áhuga
mál. hversu tekst um endur-
skoðuh þá á stjórnarskrá rík-
isins, sem nú er fyrirhuguð
Æskunni hlýtur að vera það1
mikið kappsmál. hvaða viðhorf
og lífsskoðanir verða ráðandi
við þessa endurskoðun, því að
fcað fellur fyrst og fremst í
hennar hlut að lifa og starfa í
anda þessarar nýju lýðveldis-
stjórnarksár.
Enda þótt núgildandi stjórn-
arskrá sje í höfuðatriðum í
samræmi við þær lífsskoðanir
í stjórnmálum, sem meginþorri
Jrióðarinnar aðhyllist nú og
trefir ætíð aðhylst, þá fer ekki
fcjá því, að ýmsu þurfi þar að
fcreyla, þar sem mörg ákvæði
stjórnarskrárinnar eru næstum
óbreytt tekin upp úr stjórnar-
skrá þeirri, sem Kristján ní-
undi Danakonungur gaf Islend
ingum árið 1374. Síðan hafa
orðið margþættar breytingar á
jnörgum sviðum þjóðlífsins, og
eru þar einna víðtækastar
fcreytingarnar á sviði fjeiags-
niálanna.
Það er nú von þjóðarinnar,
að með stofnun lýðveldisins
4feli hafist meiri velmegun og'
farsæld í landinu en áður hef-
ir verið. Það hefir ætíð revnst
svo, að þjóðinni hefir farnast
fcví betur sem sjálfstæði henn-
ar héfir aukist. Flestum er nú
að verða það ljóst, að með ein-
Ihug 02 gagnkvæmum skilr.ingi
og stamstarfi allra stjetta, ætti
öilum lslendingum ,að geta Jið-
Eftir síud juris Magnús Jónsson
Taka verður til rækilegrar at-
hugunar skipun Alþingis og
starfshætti þess og ganga þann
ig frá kjördæmaskipuninni, að
ekki þúrfi að deila um hana
þing eftir þing.
Lýðræðisskipulaginu er mest
hætta búin af því, að fólkið
hætti að hafa sinnu á að hugsa
um meðferð þjóðmálanna, og
því miður er aitof mikil lil-
hneiging hjá fjölda fólks til
þess 'að láta aðra hugsa fyrir
sig. Margir kjósa aldrei til
þings þótt þeir hafi bæði rjett
og getu til þess. Embættismönn
um þjóðarinnar eru lagðar viss
ar skyldur á herðar, sem þeir
verða að rækja að viðlagðri
ábyrgð. Við kosningar til lög-
gjafarsamkomu þjóðárinnar
fara borgarar lýðræðisríkis með
mikilvægt vald, hliðstætt em-
bættisvaldinu, sem þeim er
ekki aðeins rjett, heldur einnig
skylt að beita. Mjer virðist því
athugandi, hvort ekki eigi að
svifta það fólk kosningarjetti,
sem hvað eftir annað neytir
ekki kosningarjettar síns án lög
legra forfalla.
íslendingar hafa alla jafnan
verið einstaktingshyggjumenn.
Kjörorð þeirra um liðnar aldir
hefir verið: „Hjálpaðu þjer
| sjálfur, og þá mun guð hjálpa
þjer“. Þeim hefir verið sjálfs-
bjargarviðleitnin í blóð borin
| og vanist því, að gera fyrst og
, fremst kröfur til sjálfra sín en
ekki annara. Til skamms tíma
hafa íslendingar sett stolt sit't
í það að bjarga sjer sjálfir. en
leita ekki á náðir sveitar- og
bæjarfjelaga hvenær, sem erf-
iðleika hcíir að höndum borið.
Á síðustu áratugum hefir mikil
breytmg orðið hjer á. Að sumu
leyti hefir breyting þessi verið
eðlileg vegna aukinnar , við-
leitni ríkisvaldsins til þess að
styrkja hina snauðu í lífsbar-
átiu sinni, en að sumu leyti hafa
þar einnig verið önnur öfi að
verki. Ymsir hafa valið s.ier
það hlutskifti að telja fólki trú
um, að það sje skylda hms op-
inbera að sjá fyrir því, og sje
því sjáifsagl fyrir það að ieita
hjálpar þess í stað þess að' berj-
ast erfiðri lífsbaráttu fyrir lífs-
viðurværi sínu. Hefir þessum
krófukenningum verið vel tek-
ið af mörgum, og hefir afleið-
ingin orðið sú, að aukist hafa
byrða.r þeirra, sem mest ábyrgð
artilfinningu hafa gagnvart
þjóðfjelaginu og erfitt eiga með
að tileinka sjer hinar nýju kenn
ingar. "
Auðvitað er það skylda hvers
menningarþjóðfjelags aðstyrkja
þá sem erfitt eiga, en það er
ekki hægt að ioka augunum
fyrir þvi, að hið gegndarlausa
styrkjafár er að vaxa ríkissjóði
yf.ir höfuð. Það verður því að
stefna að .því, að sjerhver lands
maður geti orðið efnahagslega
sjálfstæður. Ríkið á ekki að
hafa það hlutverk með hönd-
um að halda lífinu í borgurun-
um með styrkjum, heldur á það
að tryggja þeim möguleika til
ið vel efnahagslega, ef utanað-
lcomandi öfl og innbyrðis á-
^reiningur verður ekki til þess
að gera að engu þau verðmæti,
íem þjóðin hefir nú eignast.
En við alll endurreisnarstarf
akiftir það miklu máli, að und-
irstaðan sje traust, og sú leið-
arstjarna, sem við vefðum að
íylgja er stjórnarskrá lýðveld-
isins og þa;r lífsskoðanir, sem
fcana munu móta.
Islensku þjoðinni er í btóð
fcorin ást og virðing fyrir lýð-
ræði og þingræði, og þótt veg-
ar þingsins hafi því miður ekki
altaf verið mikiil hjá þjóðmni á
trnaanförnum árum, þá munu
f>ó áreiðanlega fáir íslendingar
fcjósa að leggja niður þá virðu-
legu stofnun. Lýðræðishugsjón-
in hefir verið rík í hugum Is-
lendinga alt frá því er forfeður
vorir stofnuðu hjer lýðríkí fyr-
ir rúmum tíu öldum síðan. All-
<ur þorri þjóðarinnar mun þvi
æskja þess, að lýðræði og þing-
ræði verði sem best trygt í hinni
nýju sttjórnarskrá. Verður að
trygg'ja það, að byltingar- og
einræðisflokkar geti ekki með
stundaráhrifum á þingi fram-
ið nein skemdarverk gagnvart
t>jóðinni og mannrjettindum
einstaklinganna.
Marka verður gleggra en nú
er, skiftingu valdsins milli
hinna þriggja handhafa þess: .
Alþingis, forseta og dómstóla, ■
EKKI ÞJÓÐFJELAGSVANDAMÁL
heldur pólitísk geðbilun
■■ UNGMENNAFJELAGI, Jón-
as Baldursson, Lundarbrekku,
ritar í 18. blað Tímans þ. á.
greinarkorn um ungmennafje-
lög og sveitaæskuna.
Það er ekki ósnotur draum-
órabragur á þessari ritsmíð að
formi til, ef til vill endurskin
af rómantík ungmennafjelags-
skaparins. En innihaldið er
öllu lakara.
Það virðist fyrst og fremst
jvaka fyrir þessum ungmenna-
jfjelaga að finna því stað, að
jungmennafjelögin eigi að vera
einskonar ungmennadeildir
Framsóknarflokksins. Það er
I að vísu talað undir rós sam-
j vinnufjelagsskapar í stað Fram
sóknar, sbr. þessa málsgrein:
| „Ungmpnnafjelögin voru í raun
,rjettri einskonar ungliðadeildir
'samvinnufjelaganna“. Kannast
*
menn við þennan ton og við
hvað er átt? En sleppum þess-
um barnalega hjegóma greinar
höfundar.
I Barnaskapurinn hættir að
vera hjegómi, þegar greinarhöf
undur víkur að stjórnarstefnu
ríkisstjórnarinnar og stuðnings
flokka hennar og viðhorfi
þeirra til sveitanna. Þar segir:
„En hver er boðskapur ný-
sköpunarinnar til sveitanna og
sveitafólksins? Hver er afstaða
fyrstu þingræðisstjórnar hins
íslenska lýðveldis til helgustu
hugsjóna ungmennafjelaganna?
Dreifbýlið á að leggjast í eyði,
fólkinu á að fækka við rækt-
unarsíörfin. (Leturbr. hjer).
.Það þýðir: Sveitabygðirnar,
sem fóstrað hafa ungmenna-
fjelögin og gefið þeim lífsþrótt
jfrá fyrstu tíð og fram á þenn-
an dag, eiga að hverfa úr sög-
unni, ummyndast í óræktaða
úthaga og arfagarða þjettbygð-
arinnar (Leturbr. hjer), þar
sem hinn holli gróður ung-
jmennafjelagsskaparins virðist
ængin lífsskilyrði eiga“, — —
;Ætlar sveitaæskan að láta
!smala sjer saman í svefnsljórri
jhlýðni og reka til strandarinn-
jar eins og dauðadæmd haust-
jlömb, yfirgefa með öllu fjalla-
dalinn, þar sem fossarnir
syngja? — Þetta er þ.jóðfjelags
jvandamál. Þetta er þjóðmál“.
j (Leturbr. hjer).
Nei, — ungi maður! Þetta er
ekki þjóðfje.lagsvandamál! —
Ekki þjóðmál!
Það sem hjer gefur að líta
er mjög ótvíræða pólitíska geð-
bilun, að vísu sorglega geðbil-
un, þar sem dómgreind ung-
mennis hefir helfrosið í Fram-
sóknarnepj unni.
Það sem fyrir liggur raun-
verulega um boðskap nýsköp-
unarinnar til sveitanna, er
m. a. þetta í stefnuyfirlýsingu
ríkisstjórnarinnar, er hún tók
við völdum:
„Af erlendum gjaldeyri bank
anna í Bretlandi og Bandaríkj-
unum skal varið eigi minna en
50 milj. krgna til kaupa á vjel-
um og þess háttar til áburðar-
verksmiðju, vinslu og hagnýt-
ingu landbúnaðarafurða og
jarðyrkjuvjela og efnis til raf-
virkjana11.
Og forsætisráðherra lýsti yf-
ir þegar hann skýrði frá sam-
komulaginu um stjórnarmynd-
unina á Alþingi og umræðum
um það: „í öllum þessum um-
ræðum hefir frá öndverðu ríkt
fullkomið samkomulag um, að
kappkosta bæri að tryggja^að
þeim fjármunum, er íslendmg-
um hefir áskotnast, yrði varið
| til þess að byggja upp atvinnu-
jlíf þjóðarinnar til sjávar og
sveita og koma því í nýtísku
j horf, en þeir yrðu ekki að
eyðslueyri“.
Og trúi því svo hver sem vill,
að Pjetur Magnússon hafi tek-
ið við embætti landbúnaðarráð
herra til þess að reka „sveita-
æskuna til strandarinnar eins
og dauðadæmd haustlömb“,
eða til þess að vinna að því, „að
sveitabygðirnar hverfi úr sög-
unni“!
Það er betra að geta aumkv-
að það, sem miður fer, en for-
dæma það. Jeg vil því óska hin
um unga höfundi á ritvelli Tím
ans þess, að honum megi auðn-
ast að þýða Framsóknarklak-
ann úr vitunum, áður en hann
í annað sínn stingur niður
penna. " J. H.
þess að geta haft ofan af fyrir
sjer með eigin atorku. í stjórn-
arskránni verður því að tryggja
mönnum bæði atvinnurjett og
athafnafrelsi innan eðlilegra
takmarka. Húr; verður að viður
kenna þau sannindi, að ríkið er
til orðið vegna einstaklinganna,
en einstaklingarr.ir ekki vegna
ríkisins.
Setja verður í stjórnarskrána
ban'n við því, að lög verði látin
verka aftur fyrir sig. Er það
hin mesta óhæfa, sem nú hefir
nokkuð tíðkast, að ýms laga-
ákvæði, og þá einkum skatta-
ákvæði, sjeu lálin verka aftur
fyrir sig. Er með slíku verið að
gera að engu eignarrjettar-
ákvæði stjórnarskrárinnar og
skapa óþolandi örygisleysi fyr-
ir alla þá einslaklinga, sem ein
hvern atvinurekstur stunda.
Þá væri einnig mjög æskilegt
að setja í -tjórnarskrána sjálfa
einhverjar takmarkanir á
rjettí alþingis til þess að hækka
fjárlög eftir eigin geðþótta. —■
Hefir það ætíð verið svo, að
fjárlóg hafa stórhækkað í með-
ferð þingsins, og hefir þar hver
þingmaður lagt kapp á að
heimta sem mest fje til síns
kjördæmis án þess að hirða um
heildarútkomuna. Er lítt ger-
legt fyrir ríkisstjórn að verða
að hlíta því, að þingið fái henni
í hendur fjárlög, sem eru ef til
vill í engu samræmi við fjár-
málastefnu hennar. Er því at-
hugandi hvort ekki ætti í stjórn
arskránni að banna þinginu að
hækka niðurstöðutölur fjárlaga
frá því, sem var í frumvarpi
stjórnarinnar.
Ungir Sjálfstæðismenn hafa
altaf barist fyrir löggjöf um
meðferð þjóðfánans, og munu
þeir beita sjer fyrir því, að
ákvæði honum til verndar
verði sett í stjórnarskrána.
Að lokum verður stjórnar-
skráin að tryggja borgurunum
til fulls hin helstu mannrjett-
indi lýðræðisskipulagsins, skoð
anafrelsi, málfrelsi, ritfrelsi og
trúfrelsi. Einnig verður að
tryggja það eftir mætti, að lög-
in gangi jafnt yfir alla, og sjer
hver borgari geti náð rjetti sín
um. Embættismenn verður að
velja eftir hæfileikum og mann
kostum en ekki eflir stjórnmála
skoðunum. Öllu-m. sjúkum og
farlama verður ríkið að sjá fyr
ir framfærslu og góðri umsjá.
Tryggja verður öllum æsku-
mönnum skilyrði til náms, ef
þeir hafa hæfileika til þess.
Það er von alira, að með r.ý-
sköpun alvinnulífsins verði
komisl hjá bóli atvinnuleysis-
ins í framt'ðirni. .Að sjálfsögðu
ber að styrkja þá, sem ekki fá
tækifæri til þess að vinna sjpr
fyrir daglegu brauði, en allir
hljóLa ac' vera sammála um það
að atvinnuleysisstyrkir e’ru
engin lækning á því mikla böli
sem atvinnuleysið veldur bæði
þeim, sem fyrir því verða og
Framh. á bls. 12.