Morgunblaðið - 24.08.1946, Blaðsíða 7

þaugardagur 24. ágúst 1946
MORGUNBIiAÐIÐ
,, -r~r-*r
7

Pjetur Björnsson, skipstjóri:
ÍSLENSKI VERSLUNARFLOTINN
ÆTLI það hafi ekki farið I lama atvinnulíf íslendinga á
fyrir mörgum, eins og mjer, að ýmsum sviðum, en íslenski
þá hafi sett hljóða þegar þeir verslunarflotinn hefir fyrst orð
lásu reikninga Eimskipafjelags
íslands fyrir síðastliðið ár, sem
bera það með sjer, að fjelagið
tapaði á 5 litlum verslunarskip
um 3.6 miljónum króna á einu
ári?
Mjer varð það á að spyrja
sjálfan mig: — Er þetta ekki
dauðadómurinn yfir litla ís-
lenska verslunarflotanum, sem
ið fyrir barðinu á þessum vá-
gesti, sökum þess að farmgjöld
til og frá íslandi verða ætíð
að meira eða minna leyti að
miðast við farmgjöld á heims-
markaðinum, hjá þeim þjóðum,
sem við miklu minni dýrtíð
eiga að stríða enn við íslend-
ingar. Það er hægt að banna
með lögum að flytja inn smjör-
þjóðin var hreykin af og stóð | líki, smjör eða kjöt til þess að
næstum því óskift um að vernda íslenska framleiðslu, en
vernda og efla.
Hafa menn virkilega ekki
það er ekki hægt að banna út-
lendum skipum að sigla til Is-
komið auga á hvaða voði er! lands með farm, því ef við
hjer á ferðum, eða vilja þeir gerðum það, myndi auðvitað
ekki sjá hann. Blöðin skrifa svo | viðkomandi þjóð líka banna ís-
mikið og um svo margt, Tuli-
panarækt, vínberjarækt, lauk-
rækt o. s. frv., en þó að íslensk
verslunarskip, sem gengið hafa
í tafalitlum millilandaferðum
milli íslands og útlanda, hafi
tapað er svarar verðmæti skips
ins á einu ári, þá er eins og
dagblöðin og einstaklingarnir
finni ekkert við það að athuga,
alt sje í lagi, eins og fólkið
segir, bara fá fleiri skip.
Jeg hefi einlægt verið að
bíða eftir að einhver sem skrif
ar um landsins gagn og nauð-
synjar taki þetta mál til ræki-
legrar yfirvegunar, en það er
mjer ekki kunnugt um að neinn
lenskum skipum að sigla til síns
lands.
Það er engin leið að komast
fram hjá þeirri staðreynd, að
ef íslenski verslunarflotinn á
að halda áfram að vera til, þá
verður hann að vera fær um að
taka upp samkeppni við ann-
ara þjóða skip á vöruflutning-
um til og frá íslandi.
★
Til að sýna hvernig aðstað-
an er á þessu sviði, vil jeg koma
með dæmi. Eimskipafjelag ís-
lands hefir á leigu danska gufu
skipið „Anne“. Mjer virðist
„Anne“ vera í meðallagi gott
hafi gert fram yfir það, sem) vörufiutningaskip (Tramp-
stjórn Eimskipafjelags íslands
hefir gjört í skýrslum sínum
um rekstur og afkomu fjelags-
ins fyrir árið 1945.
En þó segja megi, að mjer
sje málið of skylt til að fara
að skrifa um það, þá get jeg
ekki stilt mig um að vekja at-
steamer). Sikipið er í förum
milli Islands og Danmerkur og
er því að öllu leyti rekið sam-
kvæmt dönskum lögum og
venjum. ,,Anne“ er 2500 tons
D.W. og lestarrúmmál ca. 121
þúsund tenningsfet. Skipið ber
því ca. 2150 tons af farmi, og
hygli á því, hvað hjer er á ferð rúmar ca. 2000 af vörum upp
um, ef ske kynni að það yrði
til þess að fleiri færu að kynna
sjer hvar við íslendingar stönd
um á þessu sviði.
★
Fyrir heimsstyrjöldina klár-
uðu íslensku verslunarskipin
sig bærilega í samkeppninni.
1930—1937 voru erfið ár fyrir
verslunarskipin yfirleitt. — En
ekki var hægt að segja annað
en hagur Eimskipafjelags ís-
lands væri góður, þegar stríðið
skall á. Auðvitað gátu íslensku
skipin ekki fullnægt nema nokk
urum hluta flutningsþarfa
landsmanna, en Eimskipafjelag
Islands var þó einlægt að þok-
ast nær því marki sem það
hafði sett sjer, að geta annast
alla flutninga á öllum „general
cargo“ til og frá landinu.
En þegar skip eins og E.s.
„Fjallfoss", sem talið er bæri-
legt flutningaskip, og sem fyrir
stríðið stóð sig vel í hinni hörðu
og niður (general cargo).
Hraði ca. 9 sjómílur á klukku-
stund, kolaeyðsla á fullri ferð
ca. 15 tons á sólarhring. — A
,,Anne“ er 19 manna skipshöfn
og mánaðarkaup allrar skips-
hafnarinnar var s.l. marsmán-
uð ca. 17 þús. reiknað í ísl. kr.
Til samanburðar má svo geta
þess, að „Selfoss“ er 1100 tons
D.W., ber ca. 800 tons farm, og
lestarrúmið er 60 þús. ten. fet.
,,Brúarfoss“ 1600 tons D.W, ber
ca. 1150 tons farm og lestarrúm
80 þús. ten.fet. Mánaðarkaup
skipshafnarinnar á „Selfoss“ í
s.l. marsmánuði var ca. 53 þús.
ísl. krónur og á „Brúarfoss"
ca. 78 þús. krónur.
Eftir þessum tölum eingöngu
er ekki hægt að reikna út hve
hlutfallslega miklu hærri flutn
ingsgjöld ísl. skipin þyrftu
að fá en þau útlendu, til þess
að geta borið sig, en jeg vil
nefna annað dæmi: I fyrrasum
ar, þegar mestur var hörgull-
ustu samkeppni á heimsmark-1 inn á sementi, var ,,Selfoss“
aðnum, s.l. ár, tapaði sem svar- stendur eina ferð eftir sementi
ar verðmæti skipsins á 12 mán- til Englands, og gekk ferðin eft
uðum, þá verður manni á að ir vonum greiðlega. Mjer er
segja: Hvert stefnir þetta, og ekki kunnugt um hvað farm-
hver er orsökin. Orsökin er auð gjaldið var fyrir sementið, en
vitað fyrst og fremst þessi ó- mjer er kunnugt um, að reikn-
heilla dýrtíðaralda, sem skollið að hefir verið hvaða farmgjald
hefir á ísland, þetta krabbamein „Selfoss“ hefði þurft að fá, til
í þjóðfjelaginu, sem líklega að borga nauðsynlegustu út-
verður jafnerfitt að lækna og ! gjöldin í ferðinni, svo sem kaup
krabbamein í mönnum og dýr- og fæði skipshafnar, köl, olíu,
um. Það er nú kómið að því, | hafnargjöld og vátryggingu o.
að þessi dýrtíðarplága fer að s. frv. Það voru 220 ísl. kr.
pr. tonn. Á sama tíma var se-
mentsfarmgjaldið með enskum
.skipum 60 shillings pr. tonn. —
Síðan þetta var hefir dýrtíðin
aukist á íslandi, svo nú er að-
staðan enn verri. Þegar jeg
virði þetta, sem að ofan er get-
ið fyrir mjer, þá giska jeg á
að íslenskt kaupskip af gerð
„Selfoss“ þyrfti að fá þrisvar
sinnum hærri farmgjald en
ensk eða dönsk skip, til að bera
sama ágóða úr býtum. Ef til vill
líkar starfsbræðrum mínum,
sjómönnunum á ísl. kaupskip-
unum það illa, sem jeg hefi nú
verið að bera fram, þeir telja
það margir máske bara barlóm,
og segja að hjer sje jeg að
hampa vopni, sem síðar verði
notað á mig og þá til að þrýsta
niður kaupi okkar og fríðind-
um. En þá vil jeg svara því til,
að mjer hafi einlægt reynst
heillavænlegra að horfast í
augu við staðreyndirnar, og
reyna að finna leið út úr vand-
ræðunum, heldur en að stinga
höfðinu niður í sandinn, eins og
strúturinn, þegar hættan steðj-
ar að.
★
Það er opinbert leyndarmál,
að síðan 1942 hefir Eimskipa-
fjelag íslands tapað á öllum
sínum eigin skipum, og það svo
mikið, eins og reikningar þess
bera með sjer, að ef fjelagið
hefði aðeins haft sínum skipum
á að skipa, og farmgjaldið ver-
ið hið sama og það var, þá
væri fjelagið nú gjaldþrota. —
En eins og kunnugt er orðið
hagnaðist fjelagið á leiguskip-
unum, og það bjargaði afkomu
þess. Ja, svona var það síðastl.
ár, og ekki hefir aðstæðan batn
að, það sem af er þessu ári,
nema síður sje, því dýrtíðin er
einlægt að aukast, svo án efa
má Eimskipafjelag íslands
gefa eins mikið með skipum
sjálfs síns í ár, og það gjörði í
fyrra.
Utlitið er ekki gott, og því
get jeg ekki stilt mig um að
segja það, að jeg er hreykinn
af því, að fá að vera starfs-
maður hjá fyrirtæki, sem nú á
þessum tímum leggur ótrautt
allt handbært fje í að byggja
ný skip, bara af því, að það
telur það nauðsynlegt þjóðþrifa
fyrirtæki. Eimskipafjelag ís-
lands hefir nú, sem kunnugt
er, lagt 30 miljóna króna í að
byggja 4 nýtísku skip, þar sem
fyrst og fremst er tekið tillit
til hvað sje hagkvæmast fyrir
landið og atvinnuvegina, en
minna til þess hvað vænlegast
sje til gróða. Þegar nú, eins og
gert er ráð fyrir að þrjú flutn-
ingaskipin verði tilbúin næsta
ár, þá hverfa leiguskip fjelags-
ins úr sögunni, og þá byrjar
: baráttan upp á eigin spýtur.
Þá er varasjóðurinn uppetinn,
og ekkert til að borga með rekst
urshallann.
Þegar menn nú athuga þetta
mál nánar, munu þeir brátt
koma auga á þá staðreynd, að
hjer hefir skapast aðstaða fyr-
. ir fjáraflamenn að græða pen-
inga á útlendum leiguskipum í
skjóli hins háa útgerðarkostn-
aðar íslensku skipanna. —-Og
eins og einmit liðnir stríðstím-
ar sanna svo vel, finnast ein-
lægt innan um menn, sem grípa
fegins hendi hvert tækifæri til
að græða peninga, þótt það
jafnvel væri á kostnað þess þjóð
lega. Og einlægt finnast líka
innan um óánægðir kaupsýslu-
menn, sem eru óánægðir með
allt og alla, og taka fegins hönd
um saman við fjáraflamennina
með útlendu leiguskipin. — Ef
mennirnir með útlendu leigu-
skipin ná tökum á miklu af
vörum, sem til landsins flyst,
þá myndi það ríða íslenska
verslunarflotanum að fullu. —
Jeg verð víst að gera þá athuga
semd, að mjer er það ljóst, að
það er Eimskipafjelag íslands,
sem hingað til hefir haft flest
útlendu leiguskipin og hagnast
mest á þeim. En mjer finnst
að flestir munu telja, að það
fjelag hafi sjerstöðu í þessu
efni, því að fyrst og fremst rak
það leikuskipin á stríðsárunum,
samkvæmt tilmælum ríkis-
stjórnarinnar, og svo hefir fje-
lagið notað þann hagnað, sem
það hafði á leiguskipunum
fyrst og fremst til þess að
greiða hallann á sínum eigin
skipum, og afganginn er það nú
að láta byggja íslensk skip
fyrir.
★
Mörgum finnst ef til vill jeg
vera altof svartsýnn í þessu
efni, og gefi hamingjan að svo
reynist. En það er aðeins ein
leið, sem jeg sje út úr þessum
ógöngum, það er að metnaður
þjóðarinnar og þá sjerstaklega
kaupsýslumannanna íslensku
sje svo mikill, að þeir vilji
taka litla íslenska verslunar-
flotann upp á arman sína, og
hlynna að honum hvað sem það
kostar, á þann hátt að láta
hann sitja fyrir vöruflutning-
um til landsins, þrátt fyrir það
þó að íslenskir skipaeigendur
geti ekki boðið eins hagkvæm
farmgjöld og þeir erlendu.
Þennan metnað sýndu Is-
lendingar þegar þeir fyrst
tóku siglingarnar í sínar hend-
ur, og það er trú mín, að sá
metnaður sje ekki með öllu út-
dauður ennþá.
Jeg vil svo að endingu koma
með uppástungu, sem jeg þó
veit, að jeg af ýmsum muni fá
harðan dóm fyrir, en sem jeg
vona að almenningur fyrirgefi
mjer, sem einum af þeim elstu
í íslenska flotanum, sem yfir 30
ár hefi af veikum mætti reynt
að stuðla að því að íslenski
verslunarflotinn ætti tilveru-
rjett, og því tæki það sárt, að
sjá hann krokna út af. Mín til-
laga er þessi: Á meðan núver-
andi dýrtíðarfargan gjörir ís-
lensku kaupskipunum óhæf til
þess að taka upp samkepni í
siglingum við aðrar þjóðir, þá
hlutist þing og ríkisstjórn til
um það að aðeins þeim fyrir-
tækjum, sem reka íslensk
kaupskip sje leyft að taka út-
lend flutningaskip á leigu til
að flytja á „general cargo“ til
landsins. Og innflutnings-leyfi
á varningi verði bundinn því
skilyrði, að hann verði fluttur
með íslenskum skipum.
Jeg kannast líka við það, að
við sjómennirnir verðum að
þekkja okkar vitjunartíma og
stilla okkar kröfum um kaup-
gjald og fríðindi í hóf, því að
það munu allir íslendingar
vera sammála um, bæði þeir
sem á landi starfa og á sjó, að
ef íslenski verslunarflotinn
króknar út af, þá er kominn
stór brestur í varnir sjálfstæðis
okkar.
Pjetur Björnsson.
íslendinpr unnu
laugardagskepni
í golfi
1 SKEYTI, sem barst hingað
til blaðsins um golfkepni Is-
lendinga við Dani, hafði ekki
verið farið allkostar rjett með
úrslitin. Kept var 2 daga, laug-
ardag og sunnudag. Á laugar-
dag keptu íslendingarnir við
Rungsted Golfklub og unnu þá
kepni, fjórkepnina með 2%
vinning gegn 114 og einmenn-
ingskepnina með 514 gegn 314.
Kepnina á sunnudag í Eremitag
en unnu Danir aftur á móti með
8 vinningum gegn 3, þannig að
íslendingar hlutu alls 11 vinn-
inga í kepninni, en Danir 12.
Sögustaðir Njálu
skoðaðir
Ferðafjelag íslands
efnir til þriggja
ferða um helgina
FERÐAFJELAG ÍSLANDS
efnir til þriggja ferða núna um
helgina, að Hagavatni við
Langjökul, að Keilir og Trölla-
dyngju og um sögustaði Njálu.
Verður ferðinni um sögustaði
Njálu hagað þannig, að fyrst
verður ekið að Bergþórshvoli
og síðan yfir Affallið að Rauðu
skriðum (Stóra Dimon) og svo
austur yfir brúna á Markafljóti
og alt að Seljalandsfossi. Þaðan
verður farin sama leið til baka
að Dimon og haldið beint inn
í Hlíð um Þverárfarveg og dval
ið að Múlakoti um nóttina. Á
sunnudagsmorgun verður hald
ið að Hlíðarenda og eftir það
ekið að Vatnsdal og gengið á
Þríhyrning (667 m.) um Flosa-
dal.
Frá Þríhyrningi verður hald-
ið út Hlíðina, komið við á ýms-
um stöðum og haldið vestan
Eystri-Rangár að Keldum. —
Auk sögufrægðar sinnar hefur
Fljótshlíðin verið rómuð fyrir
frjósemi og fegurð. Leiðbein-
andi í ferðinni verður Sigurð-
ur Einarsson, skrifstofustjóri.
SKUTU HANA NIÐUR
London: Javamenn skutu
niður hollenska sprengju-
flugvjel, sem hafði skotið á
sveit þeirra, er gerði árás á
hollnskan flugvöll við Sama-
rang á Java. Öll áhöfnin
fórst.