Morgunblaðið - 13.12.1950, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 13. des. 1950
W O K G U n « L Atf i »
9*
Ekkert má lengur koma okkur á óvart44
SIÐASTLIIÐINN fimmtudag
flutti Thor Thors sendiherra og
íormaður fulltrúanefndar Islands
é allsherjarþingi Sameinuðu þjóð
ranna erindi um störf þingsins og
ástand og horfur í heimsmálun-
iim. Erindið var talað á hljóm-
plötu 1. desember s.l., en send-
ing plötunnar tafðist nokkuð. —
Morgunblaðið birtir hjer á eftir
kafla úr erindi sendiherrans:
SAMEIGINLEGAR
FRIÐARRÁÐSTAFANÍR
Síðast þegar jeg talaði
heim gat jeg þess að pólitíska
nefndin hefði samþykkt tillögur
um sameiginlegar friðarráðstaf-
anir. Allsherjarþingið samþykkti
þessar tillögur hinn 3. nóv. og
greiddu 52 ríki þessum ákvörð-
unum atkvæði, þar á meðal ís-
land. En aðeins 5 ríki, þ. e. a. s.
Sovjetríkin 3, Pólland og Tjekkó-
islóvakía greiddu atkvæði á móti
þeim.
í lok framsöguræðu minnar
vjek jeg að því, að tiilögur þess-
ar hefðu hið veglega heiti: „Sam-
eiginlegar friðarráðstafanir“, og
menn út um allan heim tengdu
miklar vonir við allar sannar og
sameiginlegar friðan-áðstafanir
og fögnuðu þeim af heilum hug.
Ennfremur ljet jeg í ljós þá von,
að þær ráðstafanir sem gerðar
yrðu í framhaldi af þessum sam-
þykktum yrðu ekki til vonbrigða
og hinar göfugu vonir manna um
gjörvallan heim mættu rætast.
í sjerstakri ræðu, sem jeg flutti
sem fulltrúi íslands, Ijet jeg þess
getið, að íslenska sendinefndin
væri fylgjandi þessum ráðstöfun-
um, sem miðuðu að því að styrkja
Sameinuðu þjóðirnar. Þess vegna
værum við mjög fylgjandi því,
að Allsherj arþingið gæti þegar í
stað gripið til ráðstafana, ef ó-
friðarhætta eða árás vofði yfir,
enda hefði Öryggisráðið reynst
ófært til aðgerða í málinu. Það
mætti aldrei koma fyrir að Sam-
einuðu þjóðirnar reyndust óstarf
hæfar végna sundrungar ein-
stakra ríkja. Þess vegna vildum
við að vaidsvið Allsherjarþings-
íns yrði aukið og það mætti
'koma saman með sem stystum
fyrirvara.
Hvað hins vegar snerti það á-
kvæði, að sjerhver hinna Sam-
einuðu þjóða skyldi ætla nokkuð
af herafla sínum til ráðstöfunar
Sameinuðu þjóðanna, ef nauðsyn
krefði, þá yrði íslenska nefndin
að sitja hjá við atkvæðagreiðslu
um það atriði, þar sem ísland
hefði engan her eins og glögg-
lega hefði verið tekið fram, þeg-
ar við gengum inn 5 Sameinuðu
þjóðirnar hinn 19. nóv. 1946.
Um þá tillögu, að stórveldin
iskyldu enn á ný ræðast við og
íreista þess að leysa deilumál sín,
kvað íslenSka sendinefndin sig
vera þess mjög fúsa að greiða
slíkri tillögu atkvæði, en við vild
um benda á, að lítill árangur
hefði orðið að samþykkt slíkra
tillagna á fyrri þingum. í þetta
sinn vonuðum við að gagn og
góður árangur hlytist af, enda
biðu menn þess um allan heim
með óþreyju og í einlægri
von....
20 ÁRA STEFNUSKRÁIN
.... Miklar deilur urðu um
starf og framkomu aðalforstjór-
ans Trygve Lie í sambandi við
tillögur hans, sem voru í 10 lið-
um og nefndust „Tuttugu ára
stefnuskrá til að koma á friði
meðal Sameinuðu þjóðanna.“
Þessar tillögur hafði Trygve
Lio s.l. vor lagt fyrir stjórnend-
ur stórveldanna. Þá fór hann til
Washington og átti tal við Tru-
man forseta og Acheson utan-
ríkisráðherra. Til London og átti
tal við Attlee forsætisráðherra og
Bevin utanríkisráðherra. Til Par-
ísar og talaði við Bidaux og
Schumann utanríkisráðherra og
til Moskva og talaði við Stálm
íorsætisráðherra og utanríkisráð-
herrana Molotov og Wishinsky.
Trygve Lie kom aftur til Lake
Success í byrjún júni og var þá
vongóður og kvað hann sjer alls
staðar hafa verið vel tekið. Vildi
ailar úr útvarpsræðu Thor
Thors sendiherra, frá S.l*.
SE
iily - - • —
“ 1 JJJ
í STJÓRNMÁLANEFND Sameinuðu þjóðanna: (Talið frá vinstri): Dr. Arbelaez, ambassador og
ráðherra frá Colombia, Dr. Protich, forstjóri óryggisdeildar S. Þ., ritari og Thor Thors, sendi-
herra, framsögumaður nefndarinnar.
hann nú vinna áfram að fram-
gangi þessara tillagna, sem send-
ar voru ríkisstjórnum allra hinna
Sameinuðu þjóðanna. Vildi hann
bíða eftir svörum víðsvegar að,
en eitt hávært svar annars eðlis
en Trygve Lie í bjartsýni sinni
hafði búist við barst slcömmu síð-
ar. Það voru drunur fallbyssanna
í Kóreu. Og friðartalið fjell nið-
ur.
Enn >á ný skyldi þó reyna á
friðarviljann og voru því tillög-
urnar lagðar fyí'ir Allsherjar-
þing. Svör Ráðstjórnarríkj-
anna bárust skjótt í skarpri ræðu
Wishinsky, þar sem hann endur-
tók að Trygve Lie væri aðeins
sendisveinn Bandarikjanna og
hinar svokölluðu friðartillögur
hans hefðu verið samdar i utan-
ríkisráðuneytinu í Washington.
Trygve Lie svaraði því til að
tillögurnar hefðu eingöngu verið
sitt verk og hinna nánustu að-
stoðarmanna sinna. Enginn óvið-
komandi aðili hefði fengið að
breyta þar staf eða kommu.
Ein aðal tillagan var sú, að að-
al ráðamenn þjóðanna skyldu
sjálfir mæta öðru hvoru í Ör-
yggisráðinu, og þar leitast við að
leysa vandamál þeirra.
Sovjetríkin kváðust ekki and-
víg þeirri tillögu, en vildu koma
þeim fleyg inn í að fulltrúar hins
kommúnistiska Kína skyldu eiga
sæti í ráðinu, en það mál er nú í
athugun hjá Allsherjarþinginu
hverjir skulu teljast löglegir full-
trúar Kínaveldis.
Ennfremur báru Sovjetríkin
fram breytingartillögu út af at-
omorkunni, svipaðs efnis og hið
fræga Stokkhólmsávarp. Hafði
þó Allsherjarþingið fellt sam-
hljóða tillögu frá Sovjetríkjunum
og gert aðra ákvörðun í málinu,
sem síðar skal skýrt frá. Svo fór
að breytingartillögur Rússanna
voru allar felldar, en tillaga frá
nokkrum ríkjum um það að vísa
uppástungum Trygve Lie til
hinna ýmsu stofnana Sameinuðu
(risfmann Guðmundsson skrifar um
BÓKMEINIIVTIR
þjóðanna til frekari athugana og
til ákvörðunar næsta Allsherjar-
þings var samþykkt með 51 at-
kvæði geg'n hinum venjulegu 5
atkvæðum Rússaveldis.
Jafnframt fólst í þessari álykt-
un viðurkenning til Trygve Lie
fyrir viðleitni hans í þágu frið-
arins. Verður því ekki annað sagt
en að aðalforstjórinn hafi unnið
sigur og fengið uppreist eftir
allar ásakanir Rússa í hans garð.,
FRIÐUR MEÐ DÁÐUM
Sovjetríkin báru fram í póli-
tísku nefndinni tillögur, sem þeir
nefndu „Yfirlýsing um afnám ó-
friðarhættu og trvgging fiiðar og
öryggis meðal þjóðanna“. Þessi
yfirlýsing fól í sjer ýmis ákvæði
hins svokallaða Stokkhólms-
ávarps eins og jeg minntist á áð-
an. — Pólitíska nefndin kom með
aðra tillögu sem nefndist „Frið-
ur með dáðum“ og hafa þær til-
lögur nú náð samþykkt Allsherj-
arþingsins.
50 ríki greiddu þeim atkvæði,
en aðeins hin vnjulegu fimm at-
kvæði Rússaveldis voru þeim
andvíg.
í þessum tillögum var meðal
annars fordæmd íhlutun rikis í
innanlandsmálefnum annarra
ríkja og því lýst yfir, að árás
með hvaða nafni og í hverju
formi sem væri, táknaði hinn al-
varlegasta glæp gegn friði og ör-
vggi í heiminum. Ennfremur að
þjóðirnar skyldu vinna að því
að veita sameiginlega hverri árás,
hvar sem hún brytist út og kom-
ið skyldi á alþjóðaeftó'liti me'ð
atomorkunni innan vjebanda
Sameinuðu þjóðanna eins og áð-
: ur hafði verið samþykkt af Alls-
herjarþinginu, með það fyrir aug
um að geta fullkomlega hindrað
framleiðslu og notkun atomork-
, unnar til hernaðar.
I Ennfremur skyldi öllum alls-
herjar vígvjelum útrýmt og fram
leiðsla hernaðartækja og vígbún-
aður minnkaður undir öruggu
eftirliti Sameinuðu þjóðanna. —
Loks var það að þessum mark-
miðum yrði því aðeins náð að
allar þjóðir sýndu friðarvilja sinn
í verki.
Arnesþing á landnáms-
og söguöld.
Eftir Einar Arnórsson.
(Árnesinga saga II.).
Utgefandi Árnesinga-
fjegið í Reykjavík.
BÆKUR Einars Arnórssonar
vekja fróðleiksfúsum lesanda
þá þægilegu kennd að vera í
góðum og öruggum fjelagsskap.
í þeim fer eintt saman ná-
kvæmni júrístans í gagnrýni
heimilda, staðgóð þekking hins
ábyrga fræðimanns, og þjálfað-
ur ritháttur, með sjerkennileg-
um stílblæ. Auk alls þessa er
málið jafnan hreint og kjarn-
gott.
Efni bókar þessarar er lýsing
á landnámum og l^ndnáms-
mönnum í Árnessþingi. — Höf.
segir svo sjálfur, í formála:
„— Er og getið þeirra
manna flestra, er þar hafa ver-
ið á landnámsöld og söguöld og
sögð verða deili á, og atburða,
sem þar hafa gerst, svo sem
heimildir vinnast til. Þá hefur
bótt rjett að greina nokkuð
niðja landnámsmanna, eftir því
sem föng eru til, og býli þau,
sem gerð voru á landnámsöld
og kunn eru á söguöld. Greind-
\r eru og bæir þeir, þar sem
kirkja var gerð í fornöld, og
nokkuð sagd frá eignum kirkna
og eignarmönnum býlanna. Þá
hefur rjett þótt að greina nokk-
uð háttu manna og hagi í ýmis-
um efnum, svo sem um trú og J
trúarsiðu, atvinnuvegi og efna-
hag, husaskipun, samgöngur o.
s. frv.“.
Eins og sjá má af ofangreíndu
er efni bókarinnar mjög yfir-
gripsmikið og hefur hún út-
heimt mikla vinnu og ná-
kvæmni höfundar. En honum
hefur tekist að gæða þetta
mikla efnisbákn furðulegu lífi,
þannig, að unun er að lestrin-
um, — og öldin sjálf, menn og
málefni standa lesandanum
ljóst fyrir hugskotssjónum. Er
bókin mikill fengur og góður og
munu margir kunna höf. þakk-
ir fyrir hana.
íþróttir fornmanna
á Norðurlöndum.
Eftir Björn Bjarnason.
Bókfellsiitgáfan.
LOKS er þá komin önnur ut-
gáfa af þessari ágætu bók —
og útgefin með list og prýði. —
Hún var upprunalega samin á
dönsku og kom út hjá Vilhelm
Priörs Hofboghandel í Kaup-
man,nahöfn. Nefndist hún á
dönskunni Nordboernes legem-
lige Uddannelse i Oldtiden og
var doktorsritgjörð Björns. —
Varði hann hana við Hafnarhá-
skóla vorið 1905 og kom hún út
sama ár. Þýddi og endursagði
höf. síðan bókina á móðurmáli
sínu og gaf Sigurður Kristjáns-
son hana út 1908. Líklega hefur
engin doktorsritgjörð verið
meira lesin af almenningi á ís-
landi og er hún, að vonum,
löngu uppseld. Spái jeg því, að
ekki lig'gi þessi útgáfa lengi
kyrr á búðarborðunum, því
bæði er hún fróðleg mjög og
feikna skemmitleg aflestrár.,—.
Mun okkar ungu íþróttakappa
ekki síst fýsa að kynnast áð-
ferðum fyrirrennai'a sinná á
landnámsöld. Og vissulega er
hverjum manni, ungum sem
gömlum hollt að lesa þessa j
merku bók. Það er athyglisvert,
að ,hún er skrifuð laust eftir
aldamótin, en á þeim tíma var
íþróttastarfsemin enn á byrjun-
arstígi, — eftir að hafa fallið
niður að mestu um margra
alda skeið. — „íþróttir forn-
manna“ voru æsku landsins
mikil og hressandi hvöt til dáða
á fyrstu tugum aldarinnar og
mætti svo enn verða. Bókin er
vel og skipulega skrifuð, málið
gott og lifandi. Segir höf. frá
vopnaburði landnámsmanna,
skylmingum, bogaskotum og
kastfimi; ennfremur öðrum
íþróttum allskonar, svo sem
sundi, hlaupi, skíðagöngu,
stökki, glímu, knattleik og afl-
raunum. Er ljóst og læsilega
skýrt frá öllu, sem vitað er um
þessa hluti í fornöld.
Faðir minn.
Gefin út af Pjetri
Olafssyni.
Bókfellsútgáfan.
ÞETTA er fróðleg bók og mjög
skemmtileg aflestrar. Tuttugu
og sjö kunnir borgarar hafa rit
að minningar um feður sína, er
lifðu á hinum miklu tímamót-
um í sögu íslands, sem hófust á
síðari hluta nítjándu aldar. Líf
þeirra flestra var mjög á aðra
lund en okkar, sem nú lifum,
og er því fróðlegt fyrir æsku-
raenn að lesa þessa bók. Margir
þeirrá Voru tniklir menn og mik
ils virtir og talsvert um þá rit-
að áður. En í þessari bók kýnn-
; ist lesandinn þeim frá þeirri
Framh. á bls. 12.
FORDÆMING ÁRÓÐURS
GEGN FRIÐI
Önnur tillaga, sem samþykkt
var með öllum greiddum atkvæð-
um nefndist „Fordæming áróðurs
gegn friði.“ Þar var meðal ann-
ars bent á það, að til að tryggja
frið í heiminum væri nauðsyn-
legt að koma frjálslega fram
fregnum af því, sem gerist í heim
inum til allra landa og allra
þjóða.
Heimurinn mun nú bíða þess
með óþreyju hvort allar þessar
friðartillögur beri nokkurn ár-
angur. í framsöguræðu minni á
Allsherjarþinginu, gat jeg eigi
varist að láta þessi orð fylgja:
Herra forseti. Allsherjarþingið
hefur nú nýlega samþykkt álykt -
un sem nefnist „Sameiginlegar
friðarráðstafanir" og stjórnmála
og öryggismálanefndin leggur nú
fram 2 nýjar friðarsamþykktir
„Friður með dáðum“ og „For-
dæming áróðurs gegn friði“.
Fólk víða um veröld kann að
meta það, að þetta Allsberjar-
þing hefur svo rækilega og rögg-
samlega látið til sín taka þetta
höfuðmál mannkynsins „Friður
á jörðu“.
Þegar allar þessar ályktanir
um frið hafa verið samþykktar,
má svo virðast, sem vegurinn til
friðar sje vel varðaður. Við skul-
um vona að sú verði raunin. En
þegar þetta er talað 1. des., verð
jeg, þótt sárt sje, að bæta því
við, að vörðurnar á vegi frið-
arins eru að hrynja. Inm'ás og
framrás 300.000 Kínverja í Kór-
eu stofnar alheimsfriðnum %
beina og bráða hættu.
Ástandið í alheimsmálunum
hefur aldrei á friðartímuni verið
geigvænlegra og ískyggilegra en
nú.
Þetta verður íslenska þjóðin að
gera sjer Ijóst. Ekkert má leng-
ur koma okkur áð óvörnm."