Morgunblaðið - 19.10.1951, Blaðsíða 9

í'östudagur 19. október 1951
MORCUNBLAÐIÐ
8 1
Ríkisfft!$ómsveitin
túlkar Barahms og Grieg
Gagnrýni eftir J ó k Leifs
\ (útdráttur)
1 GÆRKVÖLDI varð undirrit-
tlðum reikað upp í Þjóðleikhús til
|>ess að fylgjast með tiífelli því,
<er nefnist „SinfóníuWjómsveitin“
<og honum hefur lengi þótt mjög
vonlaust.
HIjómsveitarstjóraimT Olav Kiel-
land heyrði jeg fyrst £ Beriín fyrir
svo sem 15 árum stjórna Philhar-
monie-hljómsveitinni þar. Virtist
|>ann þá vera duglegur taktslátt-
armaður með ónæmar taugar. Árið
1947 heyrði jeg anttan hljómsveit-
arstjóra túlka verk eftxr Kielland
á norrænu móti og birta skapmikla
tónlistarhugsun, þrátt fyrir mjög
Ijelega túlkun. Á tónlistarhátíð-
inni í Helsingfors í fyrra heyrði |
ýeg svo Kielland. stjórna nýju j
verki eftir Geirr Tveítt. Var það
vel gert, en veitti þó enga Ijósa
hugmynd um stjómarhæfileika
Kiellands, eins og skiijanlegt er,
jþegar nm nýtt verk er að ræða.
Ári síðar átti það fyrix mjer að
Hggja, að heyra þennan listamann
stjóma vorri ófullkomnu og hálf-
sköpuðu hljómsveit. Með' blönduð-
um tilfinningum vorkunnseminnar
yfir þeim vonbrigðum og þeirri
vinnuþrælkun, sem hann hlyti að
verða fyrir hjer, nálgaðist jeg
hl j ómleikasalinn.
Hinir alnorsku tónar Griegs
Enættu tnjer á tröppunum og hljóm
uðu vel. En þetta vom ekki örðug
verk; í' öndvegisverk inu eftir
Brahms hlyta allir gaUar leiks-
sns að koma í Ijós, hugsaði jeg,
og væri þá gott að geía horfið,.
svo að lítið bæri á. Eri þetta fór
nnjög á annan veg. Jeg dvaldi í
leikhúsinu allt verkið á enda og
varð fyrir meiri listrænni opin-
foerun en jeg hefi lengi upplifað
í dvölum. erlendis.
1 fyrsta sinni heyrði jeg nú
hljómsveit þessa hljóma, eins og
virkilega siafoniska Wjómsveit.
Bakveggir leiksviðsins eru nú loks
komnir, og er það til bóta, þó að
enn megi nokkuð lagfæra umbún-
aðinn og bæta þannig hljóminn.
r
En ekki voru slíkar endurbætur út-
kljáandi í gærkvöldi, heldur birt-
ist sannarleg listtúlkun eins mesta
listaverks, sem fyrir hljómsveit
hefur verið skrifað.
Fjórða og síðasta hljómkviðan
eftir Brahms er hátindur listar
hans, þó einkum seinasti þátt-
urinn. Vjer minnumst þess, að
jafnvel bestu vinir tónskáldsins
voru undrandi og skilningslausir
gagnvart þessu verki. Meira að
segja svo mikil listakona, sem
ekkja Schumanns (og nákomnasti
vinur tónskáldsins) Ijet þau orð
falla við Brahms, að ekki væri
þetta lengur tónlist (musik), sem
hann hefði samið nú. Tíminn sýndi
hið gagnstæða.
Furðulegast var, að hörð túlkun
lítiliar hljómsveitar í litlu húsi,
eins og í gær, virðist jafnvel gera
verkið hugnæmara eyrum vorra
tíma en hin smeðjuiega túlkun,
sem venjuleg er úti um heim i stór-
um sölum margra syngjandi og
titrandi fiðlutóna. Einmitt þessi
reynsla í gær var afrek Kiellands.
Hann sleppti ekki tökum á einum
einasta tóni. Að baki liggpxr hjer
meiri vinna, en menn grunar. —
Hljómsveitarstjórar „drýgja erfiði
meira en menn vita", og að eins
mikið líkamsþrek fær staðist slíkar
prófraunir. Þó kom þama í ljós
fullur næmleiki fíngerðari tilfinn-
inga. Hver tónn virtist koma frá
hjarta hljómsveitarstjórans og leik
aranna. Nýr flautuleikari ljet
heyra viðkvæmar laglínur. Básún-
urnar hljómuðu heilsteypt. Jafnvel
sum hranaleg hljómföll sómdu sjer
vel í verkinu, — en stjórnandinn
duldi fiðluskortinn með því að
gera veiku tónana veikari og
minnka hlutföllin. Túlkunin var í
heild þannig, að áhrifin ómuðu hið
innra lengi eftir, og örðugt var að
leggjast til svefns, þó stundir væru
frá liðnar. Hjer var einmitt það
á ferðinni, sem eitt veitir lífinu
gildi fyrir þá, sem öðlast hafa
skilninginn.
Hljómleika þessa þarf að end-
urtaka (t. d. á sunnudags- eða
Framh. á bls. 12
Vöxfur frjágróðurs mikifl á þessu sumri
Grafíð í gömluin rúsfum
Þeg-ar farið var að graifa í rúsíum bókasafns, ser< tilheyrði
k i kjunni í Kantaraborg. Fundust þar leifar af ær. fpml tu s.
sem sýndar eru hjer a r* ndinni. Hafa þa»r eitt n 1 rið
I> velfingunr. undir sv* • « Lanfrane •’ n et isa
1680. Uten ui•; s .1 -ti. 'rU , rst.... i.
ÞÓ VORIÐ væri óvenjulega
kalt og seint voraði um land allt
hefur það ekki haft nein áhrif á
vöxt skógargróðurs, eftir því
sem Einar G. E. Sæmundsen,
skógarvörður, hefur sagt Morg-
unblaðinu.
Sitkagrenið hjer sunnanlands
er með 5G—70 cm árssprota eftir
sumarið og lerkið frá Arkangelsk
í líallormsstaðaskógi hækkaði
um allt að 70 cm á þessu sumri.
Þó er öspin í Múlakoti með
lengsta árssprota eftir sumarið,
því hún hefur vaxið um og yfir
1 metra.
FRÆTEKJAN LIÐUR
I TltJÁRÆKTINNI
Á undanförnum árum hafa
skógræktarmenn fylgst því með
athygli hvaða trjátegundir
bæru fter þroskað fræ. Að sjálf-
sögðu er það mikil trygging fyr-
ir framtíðarræktun tegundanna
að trje sjeu alin upp af fræi, sem
hjer hefur þroskast.
Starfsmenn skógræktarfjelags
Reykjavíkur hafa undanfarnar
vikur starfað að fræsöfnun hjer
í bænum og nágrenni með meiri
árangri en r.okkru sinni áður.
SITKAÐ VERÐUR ÍSLENSKT
Merkasti atburðurinn í þeim
efnum er að sitkagreni hefur bor
ið köngla í fyrsta sinn hjer á
landi. Er ekki annað að sjá, en
fræið sje fullþroska, þó ekki sje
hægt að fullyrða um það, fyrr
en reynslan sannar að svo sje.
En tilviljun varð til þess, að
sitkatrje báru hjer fræ að þessu
sinni. Því hjer er sitkagrenið svo
ungt, að engar plöntur þess hafa
náð þeim aldri, að ætla megi að
þær beri þroskað fræ. Erlendis
er þeirri aðferð beitt, til að fá
ung trje til að bera fræ, að
höggva sundur nokkrar af rót-
um trjánna. Þegar hin ungu trje
fá þetta áfall, bregðast þau þann-
ig við, að þau bera þroskað fræ
fyrr en ella.
TRJEN RÓTARHUGGUSTU
í stöð Skógræktarfjelags
Reykjavíkur í Fossvogi er ofur-
lítil skák með sitkagreni. Innan-
um grenið voru gróðursett birki-
trje til skjóls. Þessi sitkatrje eru
frá árinu 1943.
í vor voru birkitrjen tekin upp
úr þessari skák með rótum og
flutt á annan stað. En ekki varð
hjá því komist að höggva nokk-
uð af rótum sitkatrjánna þegar
birkitrjen voru tekin. Þetta varð
til þess að hin ungu sitkatrje
báru köngla í sumar.
Inni í Ártúnsbrekku í hinum
fagra trjálundi Sveinbjarnar
Jónssonar, voru nokkru sitkatrje
flutt til í fyrravor, vegna þess
að of þröngt var orðið um þau.
Þau eru um 4 metra há, eru frá
árinu 1937. Eins fór með sitka-
trje Sveinbjarnar við það að þau
rótarhjuggust við flutninginn, að
þau báru köngla í sumar.
Ef svo reynist, að þetta fræ
sitkagrenisins sje fullþroska og
af því verði aldar upp sitka-
plöntur, má segja að sitkagrenið
hafi á þessu ári helgað sjer heim-
kynni í hinu íslenska gróður-
riki.
ÁLMUR TIL SKJÓLBELTA
— Af hvaða trjátegundum öðr-
um hafið þið fengið fræ í haust?
— Fyrst og fremst af álmi.
Mikil eftirspurn hefur verið eft-
ir álmplöntum undanfarin vor,
vegna þess að reynslan hefur
sýnt, bæði í Múlakoti og í Foss-
\ vogsstöðinni, að álmvíður er til-
j valinn í skjólbelt:. Á nokkrum
árum hafa skjóibeiti af álmi vax-
ið upp í stöðinni í Múi.ikoti, er
það nú yfir mannhæð og svo
þjett að álmurinn veitir n-
-ið skjól.
Það hefur verið miklum ríól-
leikuni bundið, að ná fræi t áinn
(:á norðlægum stöðum I Nort-gi,
svo hörgull hefur ''er •’ .. uim-
i pióntum hjer
Fræiekja meiri m nokkru sinn) áSur.
Þessi mynd er af sitkagrenitrjánum í Skógræktarstöð Skógrækt-
arljelags Reykjavíkur í Fossvogi, sem báru köngla nú í haust. —
Þau voru gróðursett vorið 1943. — Myndin var tekin í skógrækt-
arstöðinni í gær. (Ljósm. Mbl. Ól. K. M.)
— Við höfum fyrst og fremst
fengið fræ af álminum, sem Þor-
valdur ThoroddSen gróðursetti
fj<rir sunnan húsið sitt við Lauf-
ásveg 5, fyrir nálega 60 árum
síðan. En auk þess hefur álmur-
inn í Fossvogsstöðinni borið fræ
og eins er álmur við Bókhlöðu-
stíg, sem við fengum fræ af. Álm
fræinu var safnað í ágústmán-
uði, þá er það fullþroskað. Þarf
að sá því strax eftir að það er
tekið af trjánum. Er sumt af því
þegar farið að spíra í Fossvogs-
stöðinni, en von er til að meira
spíri næsta vor. Einnig fengum
við nokkuð af álmfræi frá Nor-
egi í ágúst.
Ef engin óhöpp vilja til, með
þetta álmfræ getum við haft tals-
vert af álmplöntum til sölu eftir
3—4 ár.
NORSKT BIRKI
Fræ af birki af norskum upp-
runa fengum við í garði Hauks
Thors við Sóleyjargötu. En auk
þess fjekk Skógrækt ríkisins um
20 kg af birkifræi frá Noregi er
safnað var við Rognan náiægt
Bodö.
HLYNUR OG FLEIBA
Þá höfum við getað safnað'
hjer í bænum óvenjulega miklu
af fræi af hlyn, en talsvert höf-
um við fengið af hlynfræi á síð-
ustu árum og eigum nú töluvert
af hlyn-plöntum í uppeldi.
Þá hefur verið hjer í bænum
óvenjumikið af fræi af silfur-
rejrni og gráreyni. Og af gull-
regni höfum við safnað fræi, en
fræ af þeirri tegund hcfum við
fengið hjer áður.
HUMALLINN
Loks er að geta þess, að í fyrra
haust reyndum við í fyrsta sinn
að taka fræ af humli. Mjög
mikil eftibspurn er eftir þeirri
plöntu, sem er notuð til að vaxa
upp eítir húsveggjum. Humal-
fræið spíraði ágætlega í Foss-
vogsstöðinni í Vor og eigum við
því til sölu nokkur hundruð plönt
ur af humli næsta vor. Að sjálf-
sögðu verður haldið áfram fræ-
söfnun af þessari tegund, þvi
humallinn hefur borið mikið
fræ í haust, segir Einar.
Alþingi tekur á ný fyrir
stofnun Akademíu Islands
Á FUNDI neðri deildar í gær var tekið til 1. umræðu frv. Björns
Ólafssonar um Akademíu íslands. Er þetta í annað sinn, sem
frv. er flutt. —
AKADEMIAN SKIPUÐ
12 MÖNNUM
Skv. frumv. skal Akademía
! ið til af Jóni Helgasyni prófess-
íslands vera skipuð tolf islensk-j Þessu frv. var vísað samhijóða
um rithofundum, fræðimonnum m annarar umræðu og mennta-
og vismdamonnum. Er ætlast til, máianefndar.
að forseti Islands velji fyrst, er j _____________
Akademían er stofnuð, sex menn
og skipar jafnframt einn þeirra
fyrsta forseta hennar. Síðan
skulu þessir sex velja aðra sex
menn, svo að Akademían verði
fullskipuð. Hver sá, sem kjörinn
er í Akademíuna skal eiga þar
sæti til 75 ára aldurs. Til þess’
að víkja manni úr Akademíunni
þarf samþykki minnst níu með-
lima og sama gildir um að kjósa
nýjan mann í hana.
AÐALIILUTVKRK
A KADEMÍUNN AR
Akademían skal hafa forystu
um allt það, er varðar rækt við
islenska tungu og skal að öðru
leyti láta til sín taka viðgang og
þroska íslenskra mennta og menn
ingar eftir því sem ástæður
leyfa.
í greinargerðinni segir. að
hvað snerti heiti stofnur.arinnar
þá þyki rjett að halda ninu
| gríska heiti, sem tekið hefir -cr-
ið upp í mál flestra menninr ar-
þjóða. Virðist engin minnkun að
taka þetta orð upp í tunguna,
sem hefir tileinkað sjer grísk 3
eins og t. d. orðið kirkja O 3: 3
Lokið að medu 1
vegalagningu i
að Narfeyri 1
STYKKISIIÓLMI: — Tíðarfar
hefir verið fremur milt hjer und-
anfarið og unnið hefir verið í
vegavinnu allt fram að þessu.
Lokið er nú að mestu byggingu
vegar í Narfeyrarhlið á Skógar-
strandavegi og hefir vegarhluti
þessi nú verið opnaður til um-
ferðar. Er að honum stór um-
ferðabót. Til að hægt sje að kom-
ast örugglega fyrir Álftafjörðinn
vantar áð ýta upp vegi á litlu
svæði og eins að brúa Kársstað-
ará, en þá er líka kominn greið-
fær vegur inn fvrir Narfeyri.
— Á. H.
þpi
iim
\LMUR ÞOKV ALD V
i THORODDSEN
I —- Og hvar haíið
fer.gið áimíræ nu?
getað
Cfíen Cfíeng hefir
bt'M Eausnar
3
Akademía ht:.r oftas*
hvorugkyrs, er það heiir venðlch
notað í í densku, en þægilegra' ar
og vit u n.-'ulegra er að hafa það a:
i'< i... o.ns og lagt heiir ver-sijo
'AIPEH, 18. okt. — Forsætisr' *
íe • Þjóðernissinna í I ma C >,
horsþöfðingi, b öst.lau. n-
Kunnugir telja, að ásis.'ð
komulag við la:.d-
,új uiar. —■ Reuter.