Morgunblaðið - 12.12.1951, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 12. des. 1951
UORGUTiBLAÐlÐ
ÍSLENZK UPPSÁTUR í GRÆNLANDI
HIN mikla aflasæM fslenzkra
togara við Vestur-Grænland, síð-
astliðið sumar, hefur ótvírætt
sannað skoðanir og skxif þeirra
manna, sem haldið hafa fram
mikilvægi þessara víðáttumiklu
miða fyrir íslenzkan sjávarút-
veg.
Sérstaklega ber þar að minna
á hinar gagnmerku greinargerð-
ir dr. Jóns Dúasonar, sem ára-
tugum saman hefur barizt með
óþreytandi elju fyrír því að ís-
lendingar tækju aS nýta þessi
miklu auðæfi og með skrifum
sínum sýnt Ijóslega fram á hversu
náttúruskilyrðum er þarna hátt-
að, svo þarna megi fá árvissan
afla, ef beytt er réttri þekkingu
og tækni.
Skoðanir, sem fram hafa kom-
ið um að hækkandi sjávarhiti í
norðurhöfum eigi sinn þátt í þess
ari miklu fiskisæld, skulu eigi
að öllu hraktar, en aðeins bent
á að slík hitabreyting hafi eink-
um áhrif á göngu fisksins á
grunnmiðin, en heiti botnsjórinn
á djúpmiðunum mun tryggja það
að fiskauðlegð haldist óþrotleg.
Það mun því óhætt að álykta
að miðin við Grænland kunni að
Verða sá Vitaðsgjafi, sem bætt
Aflasæld grænlenzkra fiskimiðc
mun tryggja afkomu íslenzkrar út
gerðar í framtíðinni
Eftir Ragnar V. Sfurltrson
og þá sé vandinn leystur. Hér
skal ekki rætt um þá hlið máls-
ins, sem er þjóðréttarlegt að eðii
til, en hins vegar bent á leið,
sem hægt er að fara án þess að
leggja út í viðkvæm deilumál
1 við Dani um yfirráðarétt yfir
galli á því að sú vinna, sem í landinu, eins og málin horfa víð
það fer við jafn óþurrkasama frá sjónarmiði ísienzkrar útgcrð-
veðráttu og viðast er á ísiandi,
mundi aldrei geta gefið þeim
mun meira verð fyrir fiskinn.
En í sólbökuðum fjörðum Græn-
ar í dag.
Um öll viðskipta- og atvinnu-
réttindi í Grænlandi beita Danir
fyrir sig hinu svokallaða „lands-
f . . .... , . . lands mundi þetta geta gefið ráði“ og synjar það flestum
að Isiendmgar tækju upp fisk- ( slit í för með sér, að nægi þeim aðra raun. Þetta er sem sagt til máialeitunum siíks eðlis, en þó
SIGLINGASAMBAND HEIM
VERÐUR AÐ VERA ÖRUGGT
Það leiðir af sjálfu sér að sigl-
veiðar í storum stil við Græn— j til dvalar vikum og manuðum athugunar upp á framtíðina
land til þess að tryggja með því saman fjarri heimilum sínum. |
afkomu útgerðarinnar og hvatti
til þess að aðstaða yrði sköpuð
þar til hagræðis fyrir skipin. —
Sérstaklega vil ég benda á til-
lögur þær, sem ég setti fram í
sjómannablaðinu „Víkingur" .—
(febrúar—marz-blaðinu í fyrra-
vetur), Standa þær í sínu gildi
ennþá,. þótt þær væru að vísu
fremur miðaðár við útgerð vél-
báta en togara. Hins vegar hafa
atvikin hagað því þannig, að það
voru íslenzkir togarar, sem sönn-
uðu síðastliðið sumar nauðsyn
framkvæmda í þá átt, sem ég
benti á og sýndu hversu geypi-
í verðstöðvum við Grænland
þarf því að sjá sjómönnum og
verkamönnum fyrir þvottum og
hirðingu á fötum þeirra. (
Einnig þurfa þeir að geta feng-
ið þar keyptar nauðsynjar sínar,
sem þá vanhagar um, svo sem
fatnað, hlífðarföt og vettlinga og
fleira. |
Ennfremur er nauðsynlegt að
sjá til þess að þeir geti fengið
hefur Norðmönnum tekist að
koma sér alimyndarlega fyrir
þarna. Ekki þó með því að
norsku þjóðinni hafi verið veitt-
ur þarna nokkur réttur ,heldur
bækur til lesturs og blöð send að ingnum“.
ingasamband heim til íslands hafa þeir myndað þarna hluta-
þarf að vera sem allra bezt. Þarf félag við Dani, sem á orði hefur
að hafa skip í förum svo mörg á hendi allan útgerðarrekstur
og stór, að eigi verði brestur þar þarna, en fjármagnið og vinnu-
á, sem hamlað geti veiðum þeirra áflið er mestmegnis norskt.
skipa, er fiskið stunda. Vil égl Þessa leið tel ég sjálfsagt íyr-
að því leyti ítreka það, sem ég ir íslenzka útgerðarmenn að
hef áður sagt þar um í „Vík- reyna til hins ýtrasta. Trúi ég
vart öðru en takast mætti að
heiman.
Lika mætti vel hugsa sér að'
hafa útbúnað til að sýna góðar
kvikmyndir, sem bætt gætu
Frá Kangerdluarssoruseq, rétt innan við syðri Færeyingahöfn, þar sem Norðmenn voru að búa um sig 1949. — (Ljósm.: R. V. S.)
geti upp aflaleysi ofnýttra fiski-
miða íslands í framtíðinni.
BYRGÐA- OG VETOISTÖÐVAR
í LANDI ERU BRÁDNAUÐ-
SYNLEGAR
Það er að koma æ betur í
ljós, hversu brýn þörfin er fyrir
fastar stöðvar í landi í Græn-
landi, ef athafnamöguleikar ís-
lenzkra veiðiskipa á grænlenzk-
um miðum eiga aS verða nýtfir
til fulls, eða öllu fremur, ef ís-
lenzkri útgerð á að verða kleift
að stunda þar veiðiskap með
hagnaði.
Þótt miðin við Vestur-Græn-
land séu þau nærtækustu, sem
hægt er að leita til út fyrir land-
grunn íslands, er fjarlægðin samt
það mikil, að lítt er hugsanlegt
að sækja þangað fiskifang frá
íslenzkum heimahöfnum, vegna
þess hversu miklum tíma yrði
spillt með því frá sjálfum veið-
unum, að ógleymdu því hversu
illmögulegt er að byrgja skipin
upp að vistum og öðrum þurft-
um til svo langs tíma, sem ein
veiðiför tekur, sem og bjargar-
leysi með allt sem aflaga kann
að fara.
Það er því eigi vonum fyrr að
einstaklingar, félög og félagasam-
tök hafa gert áskoranir á Al-
þing: og ríkisstjórn að fá því
framgengt að íslendingar fái
fullt athafnafrelsi og atvinnu-
rekstrar við strendur Grænlands.
Það hefur jafnvel komið í Ijós
á nýju togurunum að alltof um-
fangsmikið er að byrgja þá app
að vistum, salti og vatni, þótt
þeir geti tekið olíu i allt að mán-
aðartúr, ennfremur óhagstætt og
leg hagnaðarvon er bundin við mönnum upp vöntun skemmtana SAMBÚÐ VIÐ
veiðar á þessum slóðum.
Ég skal því ekki endurtaka hér |
áður birtar tillögur mínar um
þessi efni, heldur ræða nánar
önnur atriði í því sambandi. I
sem þeir eru vanir.
Það er enginn efi á því, að
það er bráðnauðsynlegt að sjá
mönnum, sem stunda stritvinnu
við þau skilyrði, sem þarna eru
Hugmynd Þorkels Sigurðsson- fyrir hollum dægrastyttingum til
ar, sem birt var í Morgunblað- þess að eyða frá þeim leiða til-
inu 7. nóv. s.L, um að nota Hær
ing sem byrgðaskip þarna, tel ég
mjög þess verða að tekin sé til
rækiiegrar athugunar; einungis
vil ég taka fram að byrgðastöðv-
ar verður sérstaklega að velja
með hliðsjón af aðstöðu til að
ná í vatn og gagnvart togurun-
um alveg sérstaklega með tilliti
þess er frost eru gengin í garð,
því þarna mun víðast miklum
vandkvæðum bundið að verja
langar leiðslur fyrir frosti.
Að þessu leyti þekki ég hvergi
til um stöðvar þær, er ég hef
bent á, nema í Syðri-Færeyinga-
höfn og hef ég lýst þeirri að-
stöðu nánar í „Víkingnum“.
Ef Hæringur væri látinn liggja
þar, yrði hann að liggja á Suður-
höfninni og vatn yrði að flytja
út í hann í bátum. En sá er galli
á vatninu þar, að til neyzlu yrði
að hreinsa það af pöddum, sem í
því eru.
Um fyrirkomulag byrgðastöðvá
vísa ég að öðru leyti til greina
minna í „Víkingnum".
AÐBÚNAÐUR SJÓMANNA
OG VERKAMANNA, YFIR
VEIÐITÍMANN, ÞARF AÐ
VERA SEM BEZTUR
Þegar menn leita atvinnu um
lengri tíma, langt frá heimilum
sínuin, segir það sig sjálft, að
þeir þurfa að eiga kost á því að
vinnufrekt að þurfa að umstafla geta notið aðbúnaðar og aðhlynn
í þeim fiskinum til þess að nýta' ingar, sem að einhverju leyti
betur upp salt og lestarrúm. Þetta kæmi til móts við það, sem þeir
með fleiru sýnir að skip, sem eiga að venjast heima hjá sér,
stuncla veiðar þarna þurfa að ef heilsa þeirra og líðan á að
geta losnað við aflarai í land eft- J geta haldið sér nokkurnveginn.
ir hentugleikum og fengið nauð- Það er afar erfitt fyrir sjó-
synjar sínar á sama síað, til þess
að veiðitíminn nýtist betur. |
í fyrravetur hreyfði ég því í
menn, fiskverkunarmenn og
skipavinnumenn, sem færu til
langdvalar við Grænland, að
breytingarleysisins. Sá kostnað-
ur, sem slíkt hefði í för með sér,
verður margborgaður í meiri af-
köstum við vinnuna.
Þessu fylgir auðvitað að sjó-
menn þurfa að fá hafnarfrí, þeg-
ar að landi kemur, eins og hér
heima.
Vér verðum því að fara að
dæmi Færeyinga og koma upp
sjómannaheimilum í verstöðvun-
um. Ætti að vera hægt að mynda
vísir til þess þegar í byrjun, þvi
gera má ráð fyrir að allt að 2000
manns muni stunda vinnu við
Grænland, þegar á næsta sumri,
ef ekki verður dregin að sér
höndin með útgerð þangað.
NÝTING AFLANS
Eins og sakir standa er naum-
ast að tala um aðra nýtingu afl-
ans en söltun, nema ef hægt væri
að hafa kæliskip við hendma,
sem tæki við góðfiski s. s. lúðu
o. fl. og jafnvel þorski. En sem
sagt, aðallega yrði að fiska í salt
og væri þá hagkvæmast að skip-
in legðu aflann á land án þess
að eyða vinnu í að umstafla hon-
um um borð. Sú vinna færi fram
í landi eða skipum, sem sigldu
með aflann heim eða á markað
eftir ástæðum.
SALTFISKVERKUN
í GRÆNLANDI
En þá kem ég að atriði, sem
vel þarf að athuga gagnvart fram
tíðinni, sem sé að þurrka salt-
fisk í Grænlandi, þar sem stað
viðri eru mest og sólfar, því hér-
uð eru til þar, sem veðráttan inni
í fjörðunum er miklu öruggari
til þess en hér heima.
Það mun öllum koma saman
um, sem til þelrkja, að sólþurrk-
aður saltfiskur sé miklu betri
Mætti aldrei koma fyrir veiði- fá danska aðila til þess að ganga
töf eða tjón sökum þess, að van-|í félag með íslenzkum aðilum,
rækt væri að sjá veiðiflotanum sem væru nógu sterkir fjárhags-
lega, eða hefði nógu sterka að-
stöðu hér innanlands til að geta
skipulagt þátttöku allra útgerð-
armanna, sem á útgerð hyggja
við Grænland, undir eina stjórn,
svo sýnt mætti vera að fyrirtæk-
ið hefði ábatavænlega mögu-
leika.
Gagnvart grænlenzka lands-
ráðinu yrði sú stefna að vera
ríkjandi, að það mætti í þésstt
sjá hagnaðarvon handa græn-
lenzkum almenningi, og þá helzts
með því að gefa Grænlending-
um kost á atvinnu við þessar
stöðvar með samningsbundnu,
samkomulagi. Mætti það líka
verða til þess að ásókn íslend-
inga á grænlenzk fiskimið yrði
ekki litin jafn illu auga af lands-
ins innbyggjurum og ella mundi
að vænta.
Þessi leið sýnist mér vænlegri
í byrjun heldur en að stefna
málinu inn á þjóðréttarlegan
vettvang þegar í stað án ræki-
legs undirbúnings.
íslendingar eiga enn óuppgerð
skil við Dani frá hinu langa
tímabili konungssambandsins.
Þess er að vænta að þeirri upp-
gerð geti á sínum tíma orðið
lokið með vinsamlegu samkomu-
lagi hinna tveggja bræðraþjóða,
þegar þar að kemur.
flestum dagblöðum bæjarins, byrgja sig svo upp af fatnaði eins---- -------- -----
þversu mikla nauðsyn. bæri tillog starf þeirra hefur mikið fata- vara en vélþurrkaður, En sá er
GRÆNLENDINGA
Eins og flestum er kunnugt, er
Grænland lokað fyrir samskipt-
úm við önnur lönd. Það lætur
að líkum að slíkt fyrirkomulag
hafi sett sitt mark á íbúa þess
og afstöðu þeirra til annarra
manna, sem þeir hafa ekki feng-
ið tækifæri til að kynnast.
Um leið og íslendingar fengju
uppsátur þar vestra, færi því
ekki hjá því, að sú einangrun
yrði rofin. Það veltur því á miklu
að þau kynni, sem sköpuðust
milli íslendinga og Grænlend-
inga yrðu frá fyrstu byrjun góð
og báðum til sóma.
Það er ekki ólíklegt að viðhorf
Grænlendinga til veiða vorra við
strendur þeirra kunni að verða
þau hin sömu og vér höfum til
erlendra fiskveiða á miðunum
hér heima. Þess vegna tel ég
æskilegt, að þegar frá byvjun
verði hugsað fyrir því að Græn-
lendingar megi njóta sem mest
góðs ef athafnasemi vorri í landi
þeirra. Sé ég ekki neitt á móti
því að þeir fengi vinnu hjá veiði-
stöðvunum með sömu kjörum og
íslendingar og þeim gert með því
kleift að læra hagnýt vinnu-
brögð. Þetta yrði þá ekki ósvip-
að því og þegar Norðmenn
kenndu íslendingum síldveiðar
og íslendingar réðu sig á enska
togara og sköpuðu með því und-
irstöðuna að þeirri veiðitækni,
sem vér ráðum yfir nú.
En fyrst og síðast, öll 'sam-
skipti íslendinga við Grænlend-
inga verða að grundvallast á vin-
semd og tillitssemi.
SAMKOMULAG VIÐ DANI
En þá er komið að því atrið-
inu, hvernig Islendingum megi
auðnast að ná þeirri aðstöðu við
Grænland, sem hér hefur verið
umrædd?
Uppi meðal íslendinga eru
sterkar raddir um það, að vér
eigum að krefjast fullra yfirráða
yfir Grænlandi á grundvelli hins
forna sögulega réttar vors til þess
L. í. Ú. ER RÉTTUR j
SAMNINGSAÐILI UM
ÞESSI MÁL
Sá aðili íslenzkur, sem stærsta
hefur möguleikana á að komast
að slíku samkomulagi við danska
aðila, og í sameiningu við þá,
að ná samningum við grænlenzk
stjórnarvöld um athafnasvið £
grænlenzkum höfnum er Lands-
samband íslenzkra útvegsmanna.
Það hefur í hendi sér víðtæka
áhrifaaðstöðu innan útvegs-
mannastéttarinnar til að sam-
eina hana að þessu marki (þvi
sérhokur í þessum málum er
gagnslaust) og einnig eru innart
vébanda þess ýmsir aðilar, sem
ættu hægt með að finna þá menn.
eða fyrirtæki í Danmörku, sem
fúsir kynnu að fást til fram-
taks á þessu sviði, þótt undir
íslenzkri forustu væri.
Ég tel þetta hin réttustu úr-
ræði eins og sakir standa, í staÁ
þess að etja saman rikisstjórnum
íslands og Danmerkur um þjóð-
réttarlega afstöðu til þessara
mála, meðan enn er ekki skap-
aður fullur skilningur og sam-
komulagsvilji um þau frá beggja
hálfu.
BRÝN ÞÖRF AÐ KEFJA
ÞEGAR RÆKILEGAN
UNDIRBÚNING
Enn sem fyrr vil ég vekja at-
hygli á því að ekki veitir af tím-
anum að hefja nú þegar ræki-
legan undirbúning þessara mála
til þess að gagni megi koma fyr-
Framh. á bls. 12, J