Morgunblaðið - 19.08.1952, Blaðsíða 2

MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 19. ágúst 1952
Li
Efdur lagður í Sámsstaða-
hlöðuna - Tjóni afstýrt
\ Gol! úllit með kornuppskeru,
\, segir Kiemenz tilraunasljóri.
AÐFARANÓTT laugardags s.l. gerðist sá furðulegi og óhugnanlegi
p.tburð^ur að Sámsstöðum í Fljótshlíð, að gerð var tilraun til þess, að
Jkveikja" í hinni miklu kornhlöðu, sem Klemenz Kristjánsson til-
jl'eunastj'óíi reisti þar á nýrækt sinni neðan við þjóðveginn.
Fjósajnaður að Sámsstöðum er var við gegningar um kl. 6 um
imorguninn var þess var að eldur var í hlöðunni. Vakti hann hús-
liónda shjin og var Klemenz kominn að hlöðunni að vörmu spori
Vueð menn sina til þess að slökkva eldinn.
»:ldí k var á tveiivi 1
feTÖBUM í HLÖÐUNNI
Sem betur fór var eldurinn
ekki mikill og var slökktur án
þess að.,.verulegar skemmdir
hefðu orðið. En er að var kom
: ið voru tvö eldsupptökin, ann-
* að í klgfa, sem notaður er við
heymjölsgerð. Samtimis logaði
eldur í hrúgu af pokum sem
notaðir höfðu verið undir hey-
mjöl.
Það bjargaði hlöðunni, að
engin eldfim efni voru þar sem
cldur hafði verið lagður að,
pokarnir t. d. rakir, svo eld-
svæðin náðu ekki saman áður
en að var komið.
' Ekkert fannst í hlöðunni er gat
Ibent til þess hverjir hafa verið
þar að verki. en heimafólk hafði
ekki gengið um hlöðuna síðan kl.
S daginn áður.
j Er Mbl. hafði tal af Klemenz
pagði hann að hann hefði skýrt
iýslumanni Rangæinga frá
Íkveikjunni og rannsókn er hafin

maunu.
^ILADAN ÓLÆST
1 Klemenz skýrði svo frá, að
hlaðan hefði verið ólæst um nótt-
ina og hefði svo verið síðan hey-
annir hófust fyrir alvöru. En
Ítann sagði eins og var, að þetta
Íærí óvarlegt af sér, að hafa hlöð-
na ólæsta á næturþeli, þar sem
Jiún er rétt við fjölfarinn þjóð-
feg-
ÍEFTIRSPURN EFTIR
iHEYMJÖLI VAXANDI
■ A þessum tíma árs er vitaskuld
þkki um að ræða neinar korn-
birgðir þarna. Eins og kunnugt er
hefur Klemenz á undanförnum
árum haft þarna all mikla hey-
mjölsgerð. Er mikil eftirspurn
eftir heymjöli hans. Býst hann við
að hann muni alls framleiða
25—30 tonn af heymjöli á þessu
sumri.
Til heymjölsframleiðslu notar
hann snemmslegið hey og
há, því tún þau, sem hann slær
til þessarar heyvinnslu slær hann
hvað eftir annað, jafnvel fjórum
sinnum á ári sama blettinn, og ber
tilbúinn áburð ríflega á milli
slátta.
Heymjölið er notað til kúa- og
hænsnafóðurs og selt hér í
'Reykjavík nú á kr. 1.80 kg. Er
það nokkru dýrara en maís, að
tiltölu við fóðurgildi.
GOTT ÚTLIT MEÐ
KORNUPPSKERU
Er blaðið spurði Klenjenz
hvcrnig útlitið væri með korn
uppskeru í ár, sagði hann, aff
þaff væri gott, þrátt fyrir hiff
kalda vor. Lítur kornið ágæt-
lega út á ökrunum. Byggið
verður sennilega fullþroskaff
fyrri hluta september og hafr-
arnir upp úr miðjum septem-
ber.
En eins og undanfarin ár þrosk
ast það fyrr úti á Rangársandi en
heima á Sámsstöðum.
Það sem af er ágústmánuði hef-
ur veðráttan verið hlýrri heldur
en í júlímánuði, en júlímánuður
var í sumar heldur kaldári heldur
en í fyrra, þurrkarnir heldur
meiri nú en þá.
iSérstök tegiund smásíldar
veiðist í Isafjarðardfúpi
í
ÚSAFIRÐI — Talsvert hefur verið um síld í ísafjarðardjúpi það sem
jscm af er þessum mánuðiv:Er þar aðeins um mjög smáa síld að ræða.
fllefur hún verið brædd, en virðist mjög mögur, svo að lítið lýsi
{íæst úr henni.
inningartaíla ú elzta
hús Reykjavíkur
UM NÓN.BILIÐ í: gærdag lokuðu verzhinarmeiinimir Silli & Valdi
matvöruverzlun sinni i Aðalstræti 10, í stundarfjórðung. Ástæðan
íi! þeirrar lokunar vor einstök, þ-,í í gær, 18. ágúst, átti Rcykja-
víkurbrer 136 á.-a afmæli og í því tilefni lét Reykvíkingafélagíð
sctja niHmú.fgartöílu á elzta bús hæjarins. Þetta bús cr oinmitt
núverandi n-.atvönuverzlun Silla & Valda, og á sér langa og við-
bui ðarrika sögu að baki og e-r eir.mitt 200 ára gamalt.
£ÍLD í ÖLLU DJÚPI
Þegar Sólborgin kom frá Græn I
jandi um síðustu mánaðamót,
jurðu skipsmenn v þess varir, að
‘fiamfelld síld virtist verá í sjón-
úm í nokkru dýpi allt frá Deild og
inn undir Hnífsdal. Síðan hefur
uíldar orðið vart víða um ísafjarð
prdjúp og álíta sjómenn að meiri
bg minni síld séjí'öflu djúpinu.
HVALFJARÐARNÆTUR EKKI
NÓGU SMÁRIÐNAR
i krí:' bátar hafa verið á síld-
yeiðum, tveir frá Bolungarvík og
.einn frá ísafirði.’Hafa þeir notað
svokallaðar 'Hvalfjarðarnætur,
áem eru all smáriðuar/ Samt ánetj
ast síldin og stafar það af því, að
þún er svo lítil, að jafnvel Hval-
fjarðarnæturnar eru ékki nógu
smáriðríarjfeSíldin i djúpinu er
tvískær, aðeins 12—13 sm. Er álit
sumra, að þetta sé sérstök smá-
jsíldartegund.
j Alls munu nú komin a land um
3 700 mál af smásíld á ísafirði. Er
búið aS bræðá um 500 mál af því,
fen svo var síldin mögur að þar af
fengust aðeiffs 3 tunnur af lýsi.
— Jón Páll.
hlenzkum rilhöfundi
boðin ókeypis rivö!
í Svíþjóð
RITHÖFUNDAFÉLAGI íslands
hefur borizt bréf frá Sambandi
sænsku samvinnufélaganna, þar
sem það býður íslenzkum rithöf-
undi til þriggja vikna dvalar í
námsheimili þess „Vár gárd“ í
Skerjagarðinum sænska, dagana
8.—2. september n.k. Boðið tekur
ekki til ferðakostnaðar fram og
aftur, en dvalarkostnaðUr allur á
heimilinu er ókeypis, Er þetta í
annað sinn, er sænska sambandið
býður íslenzkum rithöfundi til
dvalar í Svíþjóð.
Þeir rithöfundar, sem hefðu
hug á að þiggja þetta góða boð,
þurfa að snúa sér til formanns
Rithöfundafélags íslands, Sigurð-
ar Grímssonar, fyrir 25. þ.m.
I5ÆÐA VH-H.IAI VS
Er mannfjöldi hafði safnazt
saman i Aðalstrætinu i gærdag
og umferðin stöðvaðst, sté Vil-
hjálmur Þ. Gíslason, skólastióri
fram á stéttina, nær horni húss-
ins, en á því hékk tjaldsveipuð
taflan olómum skrýdd.
Töfluna hefir Ágúst Hakonsen
gert, en Þorsteinn Hjálmarsson,
húsgagnameist. cetti upp.
Flutti Vilhjálmur stutta ræðu,
þar sem hann rakti tildrög þeirr-
ar athafnar, er þarna skyldi fram
merk hús þangað upp eftir, er
þau yrðu að vikja af lóðurn sín-
um fyrir nýjum, stærri bygg-1
ingum og koma þannig upp stóru
o% skemmtilegu byggðanverfi við
Árbæ. F.innig fór hann noKkrum
orðum um hinn væntanlega gos-1
brunn, er félágið hyggst að .uoma
upp í Tjörninni.
ADRIÍ? RÆBUM'ENN
Þá rakti Vilhjálmur Þ. Gísla-
son nánar sögu hins gamla húss
í Aðalstræti 10, en eigendur þess,
Vilhjálmur Þ. Gíslason heldur ræðu við afhjúpun minningartöfl-
urmar á verzlunarhúsi Silla & Valda, Aðalstræíi 10. Það er elzta
húsið í bænum, 200 ára að aldri. Að baki Vilhjálmi stendur stjórn
iieykvíkingaíéíagsins, borgarstjórinn og fleira stórmenna. —
(Ljósm. Vignir).
fara, gat um starfsemi Reykvík-
ingafélagsins, afmælisdag þess og
vék síðan nokkuð að sögu þessa
gamlanúss.
Þá gekk xram framkvæmdastj.
Reykvíkingafélagsins, Hjörtur
Hansson, og afhjúpaði hann
minningartöfluna. Á hana er
letrað:
Elzta hús Reykjavíkurbæjar
Eitt af húsum ,,ínnréttinga“
Skúla Magnússonar
landfógeta
1752
Reykvíkingafélagið 1952
REYKJAVÍK HYLLT
Tók þá Vilhj. Þ. Gíslason aftur
til máls og bað mar.nfjöldann að
hrópa ferfallt húrra fyrir Reykja
víkurbæ í þeirri von að hann
mætti blómgast og vaxa í anda
stórhugar, dugnaðar og menn-
ingar, Var hið hressilegasta tek-
ið undir þessi orð Vilhjálms.
ÞRIDJA HTJSIÐ MEÐ TÖFLU
Að athöfninni í Aðalstræi lok-
inni bauð stjórn Reykvíkingafé-
lagsins borgarstjóra, sendiherra
Dana, blaðamönnum o. fl. til
kafíidrykkju að Hótel Borg.
Hjörtur Hansson bauð gesti
velkomna. Skýrði hann í stórum
dráttum írá tildrögunum
að starfi Reykvíkingafélagsins
við að setja minningartöflur á
gömul hús hér í bænum. Þetta
er þriðja húsið, sem slík tafla
er sett á. Hin húsin eru Dillons-
húsið og Menntaskólinn.
BYGGÐAHVERFID VIÐ ÁRBÆ
Minntist xramkvæmdastjórinn
og á framkvæmdir félagsins við
Árbæ, en hann hefur félagið á
leigu til fimm ára. Kom fram
sú hugmynd að flytja gömul og
verzlunarmennirnir tveir, voru
þarna viðstaddir.
Borgarstjórinn í Reykjavík
þakkaði félaginu fyrir hönd bæj-
arins þá ræktarsemi og minja-
starfsemi, er það framkvæmdi
með skiltagerðum sem þessum.
Séra Bjarni Jónsson, sem er
formaður félagsins, tók til máls
síðastur og ræddi um framtíð-
arhlutverk Reykvíkingafélagsins.
Að loknum ræðu hans og borg-
arstjórans var Reykjavík og fé-
lagið hyllt með húrrahrópum,
SAGA AÐALSTRÆTIS 10
Hér fer á eftir saga hússins
Aðalstrætis 10 í stórum dráttum
og hefir Árni Óla tekið hana sam-
an:
ELZTA IIÚSIÐ í REYKJAVÍK
Það var hinn 4. janúar 1752,
að .konungur gaf jarðirnar
Reykjavík og Örfirisey ásamt
10.000 ríkisdölum til þess, að
,,innréttingunum“ yrði komið
upp. Skúli Magnússon var þá ytra
og hóf þegar undirbúning að því
að reisa hér verksmiðjubæ. Sendi
hann skip hingað um vorið með
byggingarefni og kom sjáifur út
til að hafa eftirlit með öllu. Er
talið að þá um sumarið hafi
verið reist ao minnsta kosti tvö
vönduðustu timburhýsin, sitt
hvoru megin við Aðalstræti. Ann-
að þeirra var íbúðarhús forstjór-
ans og stóð þar sem nú er Aðal-
stræti 9. Hitt var vestan megin
götunnar og var kallað „Fabriqu-
bus 2“. Voru þar íbúðir undir-
íorstjóra innréttinganna og bók-
haldara. Vcnjulega var þó húsið
nefnt „Kontor og Magazinhus".
Það er nú Aðalstræti 10, og er
eina hús innréttinganna, sem enn
stendur óbreytt að mestu. Þetta
er elzta húsið í bænum og jafn
framt annað af tveimur fyrstu
timburhúsunum, sem risu af
grunni í Reykjavík (ef kirkjan
er sKki íalin).
Þegar innréttingarnar lognuð-
ust út af og hús þeirra voru seld.
skömmu fyrir aldamótin 1800r
keypti Petræus kaupmaður hús
þetta og bjó í þvi um hríð. Var
það þá jafnan nefnt Petræusar-
hús. Árið 1807, seldi hann Geir
Vídalín biskupi húsið í orðí
kveðnu og fluttist hann þangað
frá Lambastöðum. Upp frá því
var það kallað Biskupsstofa. Af-
sal fyrir húsinu félck Geir biskup
ekki fyrr en árið 1822. Árið eftir
andaðist hann, en ekkja hans,
Sigríður Halldórsdóttir frá Hítar-
dal, Finnssonar biskups, bjó þar
til dauðadags 1846. Hjá henni átti
Sigurður skáld Pétursson heima
um hríð og í þessu húsi dó hann
1827.
Á þessum árum hafði ekkert
verið skeytt um viðhald hússins
og þegar frú Sigríður féll frá,
var það orðið svo hrörlegt, að
það var ekki talið leigufært.
Ástæðan til þess að það var ekkí
rifið þá, mun vera sú, að þá
þegar voru byrjuð húsnæðisvand-
ræðin í Reykjavík. Martin Smith
kaupm. fluttist um þær mundir
hingað og varð feginn að fá inni
í þessu húsi. Er líklegt að hann
hafi látið gera eitthvað við það.
Mun hann hafa búið þar þangað
til hann fluttist í hús Stefáns
landfógeta Gunnlaugssonar, sem
hann keypti 1857.
Síðan átti . Jens Sigurðsson
kennari heima í þessu húsi þang-
að til hann varð rektor latínu-
skólans og fluttist upp í skóla-
húsið 1868.
Þá fluttist Kristjana .Tónassen,
systir Geirs Zoega í húsið, bjó
þar í mörg ár og hafði þar mat-
sölu. Eftir hana bjó þar Matthías
Jóhannesson kaupmaður, þangað
til hann byggði húsið Aðaistræti
12, eftir 1880.
Nú um fjölda ára heíir þarna
verið verzlun og muna fæstir eft-
ir því að þetta var einu sinni
íbúðarhús. Helgi Zoega verzlaðí
þarna í mörg ár, en Silli & Valdi
hafa verzlað þar síðan 1925.
Bálar landa síld
i
AKRANESI, 18. ágúst. — 11
bátar komu til Akraness síðast-
liðinn laugardag með samtals
550 tunnur síldar. Svanur var
hæstur með 134 tunnur.
Á sunnudag komu 13 bátar með
820 tunnur samtals. Hæstir voru
Heimaskagi með 106 tunnur, Ás-
mundur með 80 og Keilir með 85
tunnur.
Á mánudag komu 12 bátar með
samtals 335 tunnur. Var Aðal-
björg hæst með 53 tunnur og
Eiríkur með 45. i
Aliar þessar þrjár nætur létu
bátarnir reka suður í Miðnessjó,
Þjóðaralkvæða-
greiðsla í Saar í hausf
BONN — í tillögum Schumans,
utanríkisráðherra Frakka, kvað
gert fyrir því ráð, að þjóðarat-
kvæðagreiðsla fari fram í land-
búnaðar- og iðnaðarhéruðuirt
Saars í haust. Fá íbúarnir um það
að velja, hvort héruðin falli tií
Þýzkalands eða verði evrópskt*
verndarsvæði.
Adenauer, firsætisráðherra, viH.
að þjóðkjörið þing fyrir Saar af-<
ráði um framtíð landsins,
Telja Þjóðverjar sig standai
höllum fæti í Saar eins og er, þap
eð þýzksinnuðu flokkarnir þric
eru bannaðir, i