Morgunblaðið - 18.07.1954, Page 2

2
MORGUffBLstÐIB
Sunnudagur 18. júlí 1954 |
Mauriac snýr sér aft-
ur að skóldsognagerð
; S.i. 13 ár við ieikrifagerð og biaðaskrif — Hin
i nýja skáidsaga hans, rrLambið"r vekur athygli
EFTIR 13 ára hlé á skáldsagna-
gerð hefir nú franski nóbels-
verdðlaunahöfundurinn Francois
3Æauriac látið enn eina skáldsög-
xina frá sér fara. Undanfarin 13
Ár hefir Mauriac gefið sig allan
•að leikritagerð og blaðadeilum.
Að vísu komu út eftir hann tvær
sskáldsögur, eða réttara sagt lang-
-ir smásögur Le Sagouin og
•Galigai, á árunum 1951—52 en
liin síðasta reglulega skáldsaga
hans La Pharisienne er frá árinu
.1941. Það má því segj^ með réttu
-að hin nýja skáldsaga Mauriacs,
l’Agneau, („Lambið") sem út
3com í s.l. mánuði, marki aftur-
livarf hans til skáldáagnagerðar.
13 ÁRA MILLIBILSÁSTAND
Fyrir þessu 13 ára millibils-
ástandi Mauriacs eru færðar að-
.allega tvær ástæður. Hin fyrri
-að hann hefir ósjálfrátt verið grip
inn af aðstæðunum eins og þær
Jáafa verið í frönskum stjórnmál-
um undanfarin ár. „Þegar Frakk-
land var frelsað — segir Mauriac
í dag — fann ég mig, fullan af
ákafa og sannfæringarkrafti, —
3'ram til átaka! — hvort sem ég
"vildi eða vildi ekki! En, bætir
iann við, „stjórnmál hafa syfj-
andi áhrif á mig“. Engu að síður
^krifaði hann á árunum 1944—46
jið jafnaði tvær pólitískar forystu
.greinar á viku.
HÖílUNÐSSÁR FYRIR
ALMENNINGSÁLITINU
Með sjálfum sér hefir hann
Ávallt þráð að vera annar
IMaurice Barrés, „óskmögur æsku
áólksins" sinna tíma, leiðandi
stjarna hinnar ungu kynslóðar.
Hin ástæðan, ef til vill einnig
^ú veigameiri, var beinn ótti hans
við að gagnrýnendur og almenn-
aigur „fengi nóg af honum“. —
■— Mauriac enn! ef hann kæmi
uneð nýjar og nýjar skáldsögur.
Þegar áður en styrjöldin brauzt
nít hafði komið fram sú staðhæf-
ing, að með skáldsögu sinni
•Fíiérese Desqueröux (1927) hefði
IMauriac náð hátindi sínum í
skáldsagnagerð. Mauriac er ákaf-
lega viðkvæmur og hörundssár
írammi fyrir almenningsálitinu
<»g hvernig það tekur verkum
lians. Eftir hinar hálfvelgjulegu
viðtökur, sem leikrit hans „Le
IFeu sur la Terre“ fékk hjá út-
jjefanda sínum, tók hann, niður-
heygður höndum um höfuð sér og
sagði með þessari hrjúfu, næstum
livíslandi röddu, sem svo einkenn
andi er fyrir hann: „Ég er ekki til
l»ess fallinn að mæta ósigrum".
JEFTIRLÆTISBARN
í BÓKMENNTAHEIMINUM
Annars hefir Maurice ekki haft
ástæðu til að kvarta. Hann hefir
frá því fyrsta verið eftirlætisbarn
«g „lukkunnar panfíll“ í bók-
ínenntaheiminum: víðfrægur 25
ára gamall,. sæmdur „Roman“
verðlaununum er hann stóð á
fertugu, kjörinn í frönsku aka-
<Iemíuna 48 ára gamall og Nóbels
verðlauna-höfundur 67 ára að
•aldri.
Undanfarin 10 ár hefir Mauriac
nnnið að þessari síðustu skáld-
sögu sinni, þeirri 19. í röðinni.
Tlún er eins og aðrar skáldsögur
Mauriacs djúpt mörkuð af hin-
"um strang kaþólsku trúarskoð-
mnum hans — í senn heillandi og
liarrnsöguleg.
Það tók Mauriac langan tíma
að finna þennan titil „Lambið“
á skáldsöguna. Það var eins og
Jað rynni upp fyrir honum allt í
*einu, og eins og af tilviljun s. 1.
páskadag.
Francois Mauriac — 69 ára.
HANDRITID ENDURSENT
S.l. haust sendi hann handrit
„Lambsins“ eins og það þá kom
fyrir, skrifað glæsilegri og í senn
viðkvæmnislegri rithönd í ótal-
mörgum stílabókum, til tímarits
eins, sem sótzt hafði ákveðið eftir
því. Ritstjórarnir í vandræðum
sínum hikuðu lengi, áður en þeir
endursendu það. „Ef ég hefði ekki
unnið Nóbels-verðlaunin fyrir
tveimur árum, hefðu þeir sent
mér það til baka um hæl“, segir
Mauriac nú og hlær við.
„LAMBIГ
Aðalsöguhetjan í Lambinu er
ungur sveitapiltur, Xavier, úr
umhverfi Baordeaux, sem mynd-
ar hinn landfræðilega bakgrunn
allra ritverka Mauriacs. Xavier
hefir í hyggju að gerast prestur
og yið komum að honum sitj-
andi í járnbrautarklefa, á leiðinni
til Parísar. Á meðan beðið er
eftir brottför lestarinnar sér hann
hjón, sem eru að kveðjast á braut
arpallinum. Það er greinilegt að
þetta er langt frá því að vera
hamingjusöm hjón, maðurinn tek
ur blíðuhótum eiginkonu sinnar
með kulda og kæruleysi — tek-
ur varla undir kveðju hennar.
Maðurinn lendir af tilviljun í
klefa með hinum unga tilvonandi
guðfræðistúdent og Xavier og
þessi ókunni maður, Jean de
Mirbel, skynja báðir samstundis
og ósjálfrátt, að þeir eiga eftir
að hafa mikla þýðingu í lífi hvors
annars í framtíðinni. Hvers-
vegna? Frá Xaviers hálfu er svar-
ið hið sama og við spurningunni
um, hvers vegna hann vill gerast
prestur: Hann er hræddur við ein
veruna, hann þráir að blanda geði
við annað fólk og hann hyggur, að
prestsstarfið veiti honum bæði
réttinn og tækifærið.
En hvers vegna finnur Jean
de Mirbel sig dreginn að Xavier
með þvílíku afli — hann, þessi
veraldlega sinnaði fríhyggjumað-
ur, hversvegna skyldi þessi ungi
maður draga hann svona að sér
eins og segul dregur stál? Var
það einhver óskiljanleg ásthneigð
eða einhverjir dulrænir geislar,
sem stafaði af hinum píslarvætt-
islega hreinleika á ásjónu unga
mannsins ?
Lesendum er látig eftir að ráða
þá spurningu.
Xavier finnur sig kvaddan til
að koma Jean de Mirbel til hjálp-
ar, hjálpa honum og eiginkonu
hans út úr öngþveiti hjónabands
þeirra og Mirbel er fús til að
hverfa aftur til heimilis síns, sem
hann hefir nýlega yfirgefið —
með því skilyrði, að Xavier hætti
við prestsnámið og komi með hon
um heim.
Á meðan grá og svefnlaus nótt-
in þokast áfram í járnbrautar-
klefanum ganga þeir að þessum
gagnkvæma samningi, sem í
fyrstu kann að virðast fráleitur,
ef Mauriac af sínu sálfræðilega
„Sekur um fortíðina — Ábyrgur
gagnvart framtíðinnf
AMERÍSKI skáldjöfurinn John
Steinbeck dvelzt í París um
þessar mundir. Hann kveðst ætla
að taka lífinu með ró í þetta
skipti og ætla sér góðan tíma tií
að kynnast París, ótruflaður og
laus við asa ferðamannsins. Stein-
beck kveðst jafnframt munu láta
pennan tala til Parísarbúa og
frönsku þjóðarinnar til að tjá
þeim reynslu sína af þessari
drottningu Signufljótsins, sem
fáir þekkja vel og enginn til fulls.
Hann ætlar að segja Frökkum
hvernig París komi honum fyrir
sjónir, en ótrúlegt er, að hann
láti sitja við blaðagreinar og smá
skrif um það efni. Til þess er
París of feitur biti og kæmi eng-
um á óvart þótt Steinbeck gerði
sér ærlegan mat úr honum sem
efnivið i nýtt skáldverk — ekki
af lakara taginu.
En nú skulum við um stund
slást í för með þessum stóra
manni, Steinbeck á rölti hans um
París. Hann er ekkert að flýta
sér, þar sem hann gengur niður
frá Sigurboganum og viriðst í
þungum þönkum. Hann tjáir okk-
ur hugsanir sínar á þessa leið:
„Vinur minn, Robert Capa er
dáinn norður í Viet-Nam. Hann
tættist í sundur af sprengjubroti.
innsæi meistarans, hefði ekki tek
izt að gera hann eðlilegan.
Svo að daginn eftir hverfa þeir
til baka sömu leið, og á heimili
Mirbels finna þeir, til undrunar
þeirra beggja, auk frú Mirbel,
hina gömlu undurförlu stjúpmóð-
ur hennar, unga kennslukonu,
skjólstæðing stjúpmóðurinnar og
lítinn dreng, Roland, sem Mirbels
hjónin hafa tekið að sér til
reynslu, horfið frá því að ættleiða
hann, þar sem þau álíta hann
vanþakklátt óféti og úrhrak, sem
ekki sé þess virði að sóa góðsemi
sinni á.
Allt þetta fólk fléttast inn í til-
veru og örlög Xaviers. Hann fell-
ir hug til ungu kennslukonunnar
og þau hvort til annars, en þá
kemur Roland, litli olnbogadreng
urinn til og tekur upp alla hans
ást og fórnarlund. En umhyggja
Xaviers fyrir Roland egnir Mir-
bel til reiði, og hefir í för með
sér hatrama sennu á milli þeirra.
Annar „jarðskjálfti“ dynur
yfir Xavier er hann á samtal við
sóknarprestinn, sem æði snemma
á prestsferli sínum hefir misst
trúna en haldið hempunni fram
til þessa. Upp frá þessu dregur
að hinum harmsögulegu endalok-
um. Xavier gerir erfðaskrá sína
þar sem hann ánafnar Roland
litla eigur sínar eftir sinn dag.
Því næst tekur hann til sinna
ráða og flytur drenginn á brott
með sér til að finna honum annar.
stað, þar sem hann njóti meiri
kærleika og hlýju. Á leiðinni
heim um*nóttina á reiðhjóli rekst
hann á og verður fyrir bifreið
Mirbels, sem "lagt hefií af stað
til að sækja hann.
Var það sjálfsmorð eða slys?
Fólkið spyr, án þess að fá svar.
En Mirbel spyr einskis. Hann
finnur sig sekan um dauða
Xaviers. Og Mauriac sjálfur spyr
ekki heldur, fyrir hann var það
annaðhvort eða. Það sem gerðist,
hlaut að gerast — kalli menn það
forlög eða órannsakanlegan' guðs
vilja svo sem hver vill. Xavier
hefir fært þá fórn, sem hann átti
að færa.
Hér, eins og svo oft í skáldsög-
um Mauriacs, er það tilviljunin,
fundur þessa tveggja manna í
járnbrautarklefanum, sem virð-
ist stjórna viðburðarásinni og
halda henni — andstætt öllum
skynsamlegum rökum, í heljar-
greipum hinna miskunnarlausu
mannanna skapa. — Ekki sízt
þarna er fólginn leyndardómur-
inn í list þessa mikla skáldsagna-
höfundar. sib.
Hugleiðingar Sleinbecks við gréf
óþekkta hermannsins í París

Steinbeck er í þungum þönkum,
er hann gengur niður frá Sigur-
boganum.
Það ér eins og það hafi hrunið
skarð í sjóndeildarhring minn.
Ég var lengi samverkamaður
Capa, við ferðuðumst saman víða
um heiminn, við kynntumst
styrjöldinni saman. Þetta var
góður maður, og hann var vinur
minn. Með dauða hans hefir
slokknað mikið af lífsgleði minni.
Eftir þessa fregn setur að mér
óstöðvandi löngun til að ganga.
Ég veit ekkert, hvert spor mín
liggja, geng stefnulaust yfirstræti
garða og brýr. Ég grilli eins og
hálfblindur maður vofulega
skugga vegfarendanna, iðandi í
ruglingslegum ljósbrigðum.
Var það tilviljunin, sem beindi
mér þangað? Ég stóð aftur við
fætur Sigurbogans, við hinn ei-
líflega logandi eld Frakklands.
Ég held, að eitthvert aðdráttar-
afl hafi dregið mig óafvitandi
þangað, sem hryggð mín gæti
sameinazt og samlíkzt hryggð alls
heimsins, og þar sem ég gæti um
leið ausið af lind mannlegs stöð-
ugleika til að gæða hryggð mína
hugrekki í voninni sem fæðist í
hvert skipti, eftir að þreytunni
hefir verið drekkt.
Ég hefi oft hugsað að sá maður
sem vill verða mikill maður verð-
ur stöðugt að finna í minningu
þess sem liðið er næringu vona
sinna.
Þarna var fjöldi karla og
kvenna, sem þjappaði sér í kring
um steinkringluna til að horfa á
logann. Sumir voru komnir þang-
að af forvitni, en ég sá líka aðra,
sem höfðu verið reknir þangað' af
sama afli og ég sjálfur.
Ég hefi lifað og horft upp á
styrjöldina með Capa. Ég veit
hvað styrjöld er, þetta óyggjan-
lega vitni þess, að gerðum þjóð-
anna er ekki -stjórnað af hugsun
og skynsemi. Og einmitt vegna
þess, að ég veit hvað styrjöldin
er, þá varð huga mínum reikað
frá Capa til mannanna, sem safn-
azt höfðu saman í víginu mikla
fyrir hinni voldugu flóðöldu
mannlífsins. Sem góðir hermenn
gerðu þeir skyldu sína, eins og
þeim hafði verið kennt. Þe|ir
höfðu ekki beðið um að vera
þarna. Þeir höfðu verið sendir
þangað.
Þeir hafa hlotið að búast við að
komið yrði þeim til hjálpar og
hugsað sem svo, að ef þeir stæðu
sig vel þá hlyti hjálpin að koma
að lokum. Og með hverju augna-
blikinu sem leið færðust óvinirnir
nær. Hermennirnir veittu við-
nám, af því að þeir voru stoltir,
hraustir, af því að þeir vissu að
þeir urðu að veita viðnám. Þeir
gátu ekki vitað um, þeir vildu
ekki vita um, að hinn ytri heim-
ur, þaðan sem hjálpin átti að
koma, streittist við á ráðstefnum
og velti vöngum yfir því sem
mælti með og því sem mælti á
móti; yfir því hvernig og hvenær
ætti að koma þeim til hjálpar.
Ég held, að reiðin hefði hlotið
að svella í barmi hermannanna,
ef þeir hefðu vitað þetta. Og þeg-
ár þeir urðu að viðurkenna
hreysti sína bugaða af straum-
þunga örlaganna, af beljandi
regni og undir ofurþunga vopn-
anna, hvað ætli þeir hafi þá hugs-
að um okkur, hvað skyldu þeir
hugsa um okkur í dag? Og mæð-
ur þeirra, bræður og systur,
hvernig skyldu þau dæma okkur
í dag?
Ég skil ekki hjólsnúning heims
stjórnmálanna nægilega vel til
þess, að ég geti vitað, hvernig
hægt hefði verið að bjarga þeim,
Ég veit aðeins, að það hefði átt
að gera það og að þeir eru sýknir
saka en við ekki.
Undir Sigurboganum flöktir
loginn, nærður af frönsku blóði
og frönskum hetjumóði fyrir
vindgustinum. í raun og sann-
leika — hve dapurlegt er ekki
til þess að vita, — erum það við,
í hagsæld okkar og öryggi, sem
höfum tapað virkinu. Mennirnir,
sem vörðu það, vörðu það til
einskis.
Eg virti fyrir mér þá, sem
voru komnir til að finna sálu
sinni frið og til að styrkja trú
sína við þennan veika loga, tákn
þess sem Frakkland á stórkost-
legast, greypt á steinbogann.
í hinni óendanlegu heimsku
okkar og bleiðuskap hljótum við
alltaf ag koma hingað til að róa
kvöl okkar við snertingu þessa
neista fegurðar og stórleika og
til að segja með öllum hinum
Framh. á bls. 12
- MOLAR -
HINN 2. júlí s.l. voru 50 ár liðin
frá því að rússneski rithöfundur-
inn Chékhov andaðist í þýzku
smáborginni Badenweiler.
Eitt sinn i samræðum við Gorki
gerði hann eftirfarandi athuga-
semd, sem enn í dag eru orð í
tíma töluð:
— Það er of mikið skrifað á
vorum tímum — og þá fyrst og
fremst af dapurlegum þunglyrd-
ismönnum, sem ekki vita fylli-
lega að hverju þeir eru að le;ta
í lífinu. Enginn ætti að skrifa
nema þegar hann hefur eitthvað
að segja — og láta það þá kor.ia
fram í skýru ljósi. En hver mur.dx
hætta á það í dag að segja si m
dýpsta hug allan og einlæglega!
o—O—o
FRANSKA skáldið Paul Claudel
las fyrir nokkru úr bók eftir sig
fyrir eitt af börnum sínum. Hann
hætti skyndilega lestrinum og
sagði: — Þarna skil ég hreint
ekki lengur, hvað fyrir mér hef-
ur vakað.
Og eftir augnabliks þögn:
— En hvað gerir það til, ef
aðrir skilja mig!
Þessi orð Claudels minna á
það sem vinur hans — og óvinur,
André^ Gide, sagði eitt sinn:
— Ég bíð eftir þvi, að verl;
mín verði skýrð fyrir mér. _J
/