Morgunblaðið - 13.04.1955, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 13. apríl 1955
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.

ÚR DAGLEGA LÍFINU
Um byggingarmálin,
Verkfallið og lífskjörin
AÞAÐ hefur áður verið bent
hér í blaðinu, að meginástæða
þess að margt láglaunafólk á
erfitt með að láta laun sín
hrökkva fyrir nauðsynjum, sé hús
næðisskortur og þar af leiðandi
há húsaleiga. Ríkisstjórnin hef-
ur viljað ráða bót á þessum vand
kvæðum, með því að gefa íbúða-
byggingar frjálsar og auka lána-
starfsemi til byggingafram-
kvæmda. Er það að sjálfsögðu
raunhæfasta úrræðið til þess, að
bæta ástandið í húsnæðismálun-
um og stuðla að lækkaðri húsa-
leigu.
Nú hefur það hinsvegar gerzt,
að samtök verkamanna og lægst
launaða iðnaðarfólksins í Reykja
vík hefur tekið höndum saman
við hæstlaunuðu iðnaðarmennina
í bænum um baráttu fyrir stór-
hækkuðu kaupgjaldi. Ef þær
kröfur næðu fram að ganga hlyti
af þvi að leiða mikla hækkun
byggingarkostnaðar í landinu og
þá einnig í Reykjavík.
Þegar á það er litið, að kaup
hækkun lægst launaða fólks-
ins yrðí fljótlega að engu í
höndum þess vegna hækkunar
á verði landbúnaðarafurða og
annarra nauðsynja, verður
auðsætt, hversu fráleit bar-
átta þess við hlið háttlaunaðra
byggingariðnaðarmanna hlýt-
ur að vera. Verkalýðurinn er
í raun og veru að berjast fyr-
ir því, að hækka byggingar-
kostnað sinn og þar með húsa-
leiguna, sem valdið hefur því
mestum erfiðleikum á undan-
förnum árum, og sem ríkis-
stjórnin hefur lagt mikið kapp
á að Iækka, bæði með auknu
byggingafrelsi og vaxandi
stuðningi við íbúðabyggingar.
Hér er því vissulega um hörmu
lega staðreynd að ræða. Á sama
tíma sem ríkisvaldið reynir að
bæta úr húsnæðisvandræðunum
og lækka húsaleiguna lætur það
fólk, sem í mestum húsnæðis-
vandræðum á, hafa sig út í bar-
áttu gegn sínum eigin hagsmun-
um á þessu sviði.
Svona sorglega skammsýnir
geta menn verið, jafnvel þegar
um er að ræða hin þýðingarmestu
hagsmunamál þeirra.
Því fer víðsfjarri að með því
að benda á þessa staðreynd vilji
Morgunblaðið gera tilraun til
þess að etja saman verkamönnum
og iðnaðarmönnum, sem bundizt
hafa samtökum í yfirstandandi
kaupdeilu. Það bendir aðeins á
staðreyndir sem báðir þessir að-
ilar verða að taka tillit til. Hin
unga íslenzka iðnaðarmannastétt
hefur unnið margt vel. Hún hef-
ur á skömmum tíma orðið sam-
keppnisfær við erlenda stéttar-
bræður sína, að því er snertir
hæfni til starfa og frágang verka
sinna. En einnig hún verður að
gera sér það Ijóst að ef hún
spennir bogann of hátt í kaup-
gjaldsmálum hlýtur það að bitna
á henni sjálfri. Ef byggingarefni
stórhækkar hér vegna verðfalls
krónunnar hlýtur að draga úr inn
flutningi byggingarefnisins. Af
því leiðir minni byggingafram-
kvæmdir í landinu og minni at-
vinnu fyrir þá iðnaðarmenn sem
í byggingaiðnaðinum starfa.
Reykvískir iðnaðarmenn
hafa sárbitra reynslu í þess-
um efnum. Þeir muna t. d. að
tiltölulega fá ár eru síðan, að
innflutningur byggingarefnis
var stórlega takmarkaður
vegna gjaldeyriserfiðleika og
greiðsluhallabúskapar þjóðar-
innar. Þá skorti hér atvinnu
fyrir byggingariðnaðarmenn.
Aðeins örfáar íbúðir voru í
byggingu í bænum. Húsaleigan
hækkaði og ýmiskonar vand-
ræði sköpuðust.
Þessar staðreyndir muna og
þekkja iðnaðarmenn í Reykjavík.
Þeim ætti því síður en svo, að
vera það keppikefli, að stefnt
væri að nýju út í sama öngþveit-
ið. En það er hiklaust gert með
því verkfalli, sem nú stendur yfir.
Hvorki verkamenn né iðnaðar-
menn almennt vilja stuðla að því,
að verulega dragi úr þeim hús-
næðisumbótum, sem nú standa
yfir.
En það eru engu að síður til
menn, sem endilega vilja að
svo fari. Það eru kommúnist-
arnir. Þeir vilja ekki, að nú-
verandi ríkisstjórn takist að
greiða fram úr húsnæðisvand-
ræðunum og lækka húsaleig-
una. Þvert á móti berjast þeir
hiklaust fyrir áframhaldandi
húsnæðisskorti og hækkun
húsaleigunnar.
Með þessum mönnum eiga
hvorki iðnaðarmenn né verka
menn samleið. Með þeim á
enginn samleið, nema sá, sem
vill leiða vandræði. kyrrstöðu
og upplausn yfir þjóðfélag sitt.
ALMAR skriíar:
HUGLEIÐINGAR UM
VERZLUNARFRELSIÐ
UNDANFARIÐ hefur margt ver-
ið ritað hér og rætt um verzlun-
arháttu þá, er vér íslendingar
áttum við að búa á tímum ein-
okunarinnar og þróun verzlunar |
; og viðskipta í landi hér frá því j
er verzlunin var gefin frjáls fyrir ,
100 árum.
Hallgrímur Sigtryggsson flutti
um þetta efni erindi í útvarpið
sunnudaginn 3. þ. m. Er margt1
gott um þetta erindi að segja.!
Það var fróðlegt og mæta vel j
samið og stóð um það sízt að
baki öðru því, sem um efnið hef-
ur verið ritað og rætt um þessar
mundir. En sá var ljóður á er-
indinu, að undir lokin, er ræðu-
maður tók að tala um hlut kaup-
félaganna og Sambands íslenzkra
samvinnufélaga að þróun frjálsr-
ar verzlunar í landinu, þá var
sem hann þrútnaði allur út af lítt
skiljanlegu oflæti og varð ekki
annað ráðið af orðum hans, eins
og reyndar annarra „samvinnu-
manna“, sem um mál þetta hafa
rætt, en að Fjölnismenn, Jón Sig-
urðsson og aðrir þeir, er fremstir
stóðu í baráttunni fyrir verzlun-
arfrelsinu, hefðu verið sanntrú-
aðir samvinnumenn! Að slíku
fjarstæðuhjali er vitanlega bros-
að, en þó fylgir því sú alvara, að
þar kemur fram hvað gleggst sá
blekkingaráróður, er samvinnu-
átuarpimi
Éaóta uilm
L óí
menn hafa haldið uppi um ára-
tugi sjálfum sér og SIS til dýrð-
ar. — Því verður að vísu ekki
neitað, að Samband íslenzkra
samvinnufélaga hefur um langt
skeið haft mikil og örlagarík
áhrif á verzlun landsins, en
hversu holl þau áhrif hafa verið,
þykir mörgum orka mjög tví-
mælis og telja að þau hafi sízt
miðað að því að efla hér frjálsa
verzlun, enda fjöldi bænda og
búaliðs vegna skulda verið þræl-
bundnir þessu risafyrirtæki um
öll viðskipti, líkt og átti sér stað
áður fyrr, er danskir einokunar-
kaupmenn voru hér allsráðandi,
þó að með nokkrum öðrum hætti
sé.
„NÓI“
LEIKFÉLAG Reykjavíkur flutti
í útvarpið að kvöldi þessa sama
dags leikritið „Nóa“, eftir franska
rithöfundinn André Obey, i
ágætri þýðingu Tómasar Guð-
mundssonar, en undir stjórn
Lárusar Pálssonar. Leikfélagið
sýndi leikrit þetta í vetur við
góða aðsókn og mikinn fögnuð
áhorfenda, enda er leikritið
prýðilegt skáldverk og afbragðs-
vel samið. Á yfirborðinu er það
VeÍvaKandi áhrifar:
sigruð
ÞÆR merkilegu fregnir voru
birtar í gær í Bandaríkjunum', að
að miklar og ýtarlegar tilraunir
með nýtt bólusetningarefni gegn
lömunarveiki hefðu gefið mjög
góða raun.
Nú er um ár liðið síðan fyrst
ar opinberlega tilkynnt að banda
rískur vísindamaður hefði fundið
bólusetningarefni, sem telja
mætti líklegt til að vinna bug á
þessum ægilega sjúkdómi. Nokkr
ar tilraunir höfðu þá þegar farið
fram og virtust gefa góða raun.
En vísindamennirnir ætluðu nú
að gera úrslitatilraunina. Hún
var í því fólgin að bólusetja
hundruð þúsunda og milljóna
manna í vissum héruðum lands-
ins. Var síðan ætlunin þegar
mænuveikifaraldurinn gengi yfir
um sumarið að bera smitun sjúk-
dómsins í þessum bólusettu hér-
uðum saman við það sem gerðist
annarsstaðar.
Nú eru niðurstöður rannsókn-
arinnar fyrir hendi f hitum sum
arsins barst lömunarveikin eins
og endranær norður eftir í hin-
um óbólusettu héruðum, en þar
sem tilraunin var gerð mátti sjá
geysilegan mun. Þar var mikið
skarð brotið í Ijá dauðans. Nú
þegar hafa hin nýju bólusetning-
arefni bjargað lífi margra manna
og forðað öðrum frá lömun og
sárri neyð. Og stærri vonir eru
bundnar við það, því að svo virð-
ist sem þessu mikla sjúkdómsböli
hafi verið bægt frá, lömunarveik-
inni, sem valdið hefur hruni
framtíðarvona svo margs ungs
fólks.
Að afloknum páskum.
ÞÁ eru páskarnir um garð gengn
ir og allt komið í hversdags-
horfið á ný. í aðra röndina erum
við fegin þótt okkur í hina finn-
ist hálf súrt í broti að sjá á bak
öllum hátíðis- og hvíldardögun-
um, er við höfðum hugsað til með
svo mikilli velþóknun. En það
er nú sama, vinnan og skyldu-
störfin, hversu þjakandi og leið-
I inleg sem okkur kann að virðast
þau stundum, þá eru þó þau ein-
mitt það, sem gefur lífinu inntak
sitt og gildi, það finnum við bezt
þegar við einhverra hluta vegna
verðum að leggja árar í bát í
lengri eða skemmri tíma — vegna
veikinda eða annarra vandræða.
Þá finnum við bezt, hveps virði
vinnan er okkur, hve nauðsyn-
leg hún er til að halda við lífs-
þreki okkar og lífsgleði. — Frí-
, og hvíldardagarnir eru svo eins
og hvert annað krydd í tilveruna,
sem við engan veginn vildum fara
á mis við og þannig verður lífið
sambland af vinnu og leik, hvíld
og striti — og er það ekki bezt
svo?
Breytt út af venjunni.
SVO virðist sem Reykvíkingar
hafi átt fremur rólega páska
í ár. Bæði var að veðrið var held-
ur leiðinlegt og margir sem ella
hefðu brugðið sér eitthvað út úr
bænum í bifreið sinni sátu heima
vegna benzínskorts af völdum
verkfallsins. Ef til vill hefir það
einmitt verið vegna þes, að hinir
ýmsu skemmtistaðir bæjarins
skeyttu nú minna um helgihald
þessara hátíðisdaga en hingað til
hefir verið venja. Þannig kom
það mörgum einkennilega fyrir
sjónir að dansað var og drukkið
á veitingastöðum á skírdagskvöld
og fram á aðfaranótt föstudagsins
langa og var hávaði og ólæti’ á
götum úti þessa nótt svo mikill
að mörgum fannst nóg um.
Fólk kunni því illa.
SAMA máli gegndi um laugar-
dagskvöldið fyrir páska, þá
voru veitingastaðir og dansstað-
ir opnir eins og um venjulega
helgi. Fólk kunni þessu yfirleitt
illa, þótt eflaust hafi nógu marg-
ir orðið til að fylla þessa
skemmtistaði. En er ekki nóg um
dans og drykkju og gleðskap,
þótt ekki sé breytt út af þeirri
venju að halda bænadagana
heilaga í ró og friði — og
sömuleiðis laugardagskvöldið,
aðfaranótt páskadagsins? Öll
kvikmyndahús og leikhús voru
lokuð frá og með fimmtudegi
til annai’s í‘ páskum, svo sem
venja hefur verið hingað til.
Gátu ekki hinir skemmtistað-
irnir setið á sér?
Á svamli í Tjörninni.
BÆJARBÚI skrifar:
„í vetur, þegar ís var á Tjörn-
inni voru reknir niður staurar í
ísinn á dálitlu svæði til að af-
girða vök, sem myndazt hafði
í svellið og slysahætta þótti af.
Var það góð og sjálfsögð ráð-
t £•— 'T V .1 - v'>
stöfun á sínum tíma. En svo komu
þíður og regn og allur ís og vak-
ir voru þar með úr sögunni og
fyrrnefndir staurar þarflausir.
Ég gekk þarna fram hjá fyrir
nokkrum dögum og sá, að þarna
svömluðu þeir samt enn í vatn-
inu til lítillar prýði. Væri ekki
ráð að taka þá nú í burt — og
geyma þar til þörf kann að verða
fyrir þá næst þegar Tjörnina
leggur og girða þarf af hættulega
vök? — Við skulum vona, að það
verði ekki fj'rr en næsta vetur,
en það er Ijótt að sjá þessi staura-
tetur á reki og flækingi þarna i
vatninu. — Bæjarbúi."
MerRlS, Bem
klæftir landið.
Ijúft og notalegt, fullt af góðri
kímni og skemmtilegum tilsvör-
um, en á bak við orð og athafnir
greinum við átök mannanna og
vandamál lífsins, eins og þau
gerast á öllum tímum og ails
staðar. Leikstjórinn, Lárus Páls-
son, hélt öllum þráðum í öruggri
hendi sinni og leikararnir létu
ekki sitt eftir liggja. Einkum var
frábær leikur Brynjólfs Jóhann-
essonar, er lék Nóa, — veiga-
mesta hlutverk leiksins.
UM DAGINN OG VEGINN
HELGI HALLGRÍMSSON, full-
trúi, ræddi mánudaginn 4. þ. m.
um daginn og veginn. Kom hann
víða við og flutti mál sitt vel og
skörulega, sem honum er lagið.
Minntist hann meðal annars á
verkfall það ,sem nú stendur yfir
og virðist fara harðnandi með
degi hverjum. Gætti Helgi mjög
hófs í ræðu sinni um þetta mikla
vandamál og þjóðarböl og var
vel á verði um að brjóta í engu
hlutleysisreglur útvarpsins. —■
Varð hann því að sniðganga ýmis
meginatriði málsins, svo sem þá
athyglisverðu staðreynd, að verk-
fall þetta er ekki háð af verka-
mönnum einum, eða hinum lægst
launuðu í þjóðfélaginu, heldur
einnig af ýmsum samtökum fag-
lærðra manna, en vitað er að
margir þeirra eru með tekju-
hærri mönnum í þessu landi, og
eiga því enga eðlilega samstöðu
með verkamönnum í þessari
kjaradeilu. Þetta er öllum þorra
verkamanna einnig ljóst og fer
gremja þeirra dagvaxandi yfir
þvi, að vera neyddir til að hafa
menn þessa í eftirdragi í baráttu
sinni, enda vita se mer, að það er
málstað þeirra sízt til framdrátt-
ar.
Þá ræddi Helgi nokkuð um
mælskulist og vöndun móður-
málsins og benti í því sanibandi
á að mikilsvert væri að eiga
eiga geymdar á segulbandi radd-
ir okkar ágætustu ræðuskörunga
og orðhögustu manna, sem glæsi-
legast hefðu borið tungu voru á
vörum sér, svo sem hinn nýlátni
þingskörungur og fyrrverandi
forseti Benedikt Sveinsson. Þessi
tillaga Helga er hin athyglis-
verðasta og er þess að vænta að
hafizt verði handa í þessu efni,
ef það hefur ekki þegar verið
gert, sem mig minnir reyndar að
ég hafi eitthvað heyrt um. —
Margt fleira ræddi Helgi um,
sem vert hefði verið að minnast
á, en rúmsins vegna verð ég að
láta hér staðar numið.
UPPLESTUR —
T \ FfiA vpi«
MIÐVIKUDAGINN 6. þ. m. las
Magnús Á. Árnason, listmálari
bókarkafla „Ævintýraferðir og
landafundir“ eftir Vilhjálm Stef-
ánsson, en þeir bræðurnir, Magn-
ús og Ársæll Árnason hafa þýtt
bókina. — Kafli sá, sem Magnús
las var bæði fróðlegur og
skemmtilegur, en þýðingin þótti
mér ekki alls kostar góð.
Þetta sama kvöld var fluttur
þátturinn „Já eða nei“ og var
hann skemmtilegur að vanda. —
Var þetta síðari þátturinn, sem
fram fór á Akureyri fyrir nokkru.
— Kvæðamennirnir voru hinir
sömu og áður, Guðmundur Sig-
urðsson, Helgi Sæmundsson og
Karl ísfeld. Stóðu þeir sig prýði-
lega allir og létu marga snjalla
botna fjúka.
HÁTÍÐAR-TÓNLIST
Á HÁTÍÐISDÖGUM þessarar
viku gætti mest á dagskrá út-
varpsins fagurrar tónlistar. Gat
þar að heyra ýmis stórverk eða
hluta úr tónverkum eftir mestu
snillinga tónlistarinnar fyrr og
síðar, svo sem 4. sinfoniu Beet-
hovens, fiðlukonsert í c-dúr eftir
Vivaldi, cellokonsert í d-dúr
eftir Haydn, Missa Brevis eftir
Buxtehude, þætti úr Mattheusar-
passiunni eftir Bach og þætti úr
Framh. á bls. 12