Morgunblaðið - 24.07.1955, Blaðsíða 9

Sunnudagur 24. júlí 1955
MORGUTSBLAÐIÐ
Reykjavlkurbréf:
Laugardogur 23. júh

lilfinnanlegyr —! feyrjnn
hjáipað —- 600 Siisndr
Fréttir af síldarafla
Undanfarna daga hafa birzt
óvenjumiklar fréttir af síldar-
afla í samanburði við aflafréttir
síðustu ára. Eftir því sem fiski-
málastjóri, Davíð Ólafsson, hef-
ur sagt blaðinu, er enn ekkert
sem bendir á, að nokkur veruleg
breyting hafi átt sér stað á sviði
síldargangnanna.
Að síldarskipin hafi nú fengið
nokkurn aflaslatta stafar aðal-
lega af því, að veiðiveður hefur
verið bærilegt, á hinum norð-
lenzku miðum, svo sjómenn hafa
getað athafnað sig í bátum oftar
en verið hefur á sama árstíma,
á undanförnum árum. — Haldist
sama hagstæða tíðarfaríð á mið-
unum, geta menn gert sér vonir
um að ýms síldarskipin geti bor-
ið það mikið úr býtum er þau
þurfa með, til að veiða fyrir
kostnaði á vertíðinni. Breytist
veður hins vegar til hins verra,
getur orðið tvísýnt urn afkom-
una. Og ekki er lengi að breytast
veður í lofti, eins og kuimugt er.
Svipuð og undan-
farin ár
Síldin hagar sér á þessari ver-
tíð sem á undanförnum vertíð-
um, að hún heldur sig langt frá
landi en gengur ekki á grunn-
miðin. Aðallega hefur hún veiðst
undanfarna daga langt úti í hafi
íyrir austanverðu Norðurlandi.
Það fréttist í vor, áður en síld-
arvertíð byrjaði, að ríkisstjórnin
ætlaði að setja varðskipið Ægi
á síld í sumar. Hefir hann fiski-
fræðing um borð til rannsókna á
hafinu og er ætlunin að athugað
verði, að hve miklu leyti Ægir
gæti stundað síldveiðar með
hjálp Asdic-tækis og öðrum út-
foúnaði, án þess að síldin væði.
Blaðið spurði fiskimálastjóra,
hvernig þeim tilraunum liði, og
sagði hann að enn væri of
snemmt að segja um það.
Nú hafa nokkur síldveiðiskipin
fengið sér Asdic-tæki, og fiski-
málastjóri var ekki frá því, að
þau, sem tækin hefðu, hefðu get-
að aukið afla sinn með því að
geta betur fylgst með sildinni í
sjónum, er þau nota tæki þessi,
t.d. þegar skipsmenn verða varir
síldarinnar án þess að hún vaði,
þá bíði skipin á sömu slóðum
unz síldin kemur upp á yfirborð-
íð. —
En það er af síldaraflanum að
segja, að þessi ganga af síld, sem
nú er á miðunum, reyndist ó-
venjulega feit eftir árstíma, svo
hún hefur verið söltunarhæf allt
frá byrjun vertíðar. En vegna
þess hve síldin á þessu sumri var
snemma feit og söltun byrjaði
strax og veiðar hófust, þá hafa
síldarverksmiðjurnar fengið sára
lítið síldarmagn til bræðslu, og
búast má við að þær beri mjög
skarðan hlut frá borði eftir þessa
vertíð, ef ekki verður breyting á.
Eins og nú horfir við togast á
velgengni og hrakfarir atvinnu-
veganna, sem oft vill verða. —
Bregði til norðanáttar, getur orð-
ið tvísýnt um framhald veiðanna,
en haldist sama áttin ríkjandi af
suðri og suð-vestri, verða bænd-
ur í meginsveitum landsins fyrir
stórtjóni af rigningum og óþurrk-
um. —
Óþurrkarnir
Sunnanlands hefur undan-
farnar vikur verið úrhellisrign-
ing dögum saman, svo segja má,
að ekki hafi „þornað á steini".
Hefur svipuð úrkoma verið um
Borgarfjörð og Vesturland allt og
eins á Vestfjarðarkjálkanum. —
Sama eða svipað hefur tíðarfarið
sér svipa oy á undaRförnym árm — Bending Skúla fógeta frá 1786 — Timburskorfurinn er enn
var leitað fii Noreo — Skógrækfaráhugi landfógefans gleym disf—Fræið bersf ekki yfsr hafið sé því ekki
lsl skégarplðnfur í vor--BiTkikjarrið filvaSinn sfaður fyrirfrantfíðarskégana — Birkifrén á Mamörk er
komu upp effir 100 ára svefn
SÍLDARSÖLTUN Á DALVÍK
ALLS er búið að salta 8,400 tunnur á Dalvík. Hafa um 100 stiilkur haft þar atvinnu við síldarsöltun frá því 8. júlí. Fjórir bátar eru
gerðir út frá Dalvík á þessari vertíð. En sú söltunarstöð, semfengið hefur mestan afla til söltunar á landinu er Söltunarfélag
Dalvíkur, er hefur fengið 4700 tunnur.
verið á vestanverðu Norðurlandi,
að því er búnaðarmálastjóri hef-
ur skýrt Morgunblaðinu frá.
En þegar kemur til Eyjafjarðar
skiptir um og hefur heyskapar-
tíð verið þar með eindæmum góð
og spretta á túnum sömuleiðis.
Sama er að segja úr Þingeyjar-
sýslum og Múlasýslunum báðum
og í öllum sveitum vestan við
sanda í Vestur-Skaftafellssýslu
hefur rigningartíðin haldist stöð-
ugt eftir að sláttur byrjaði og
tún voru fullsprottin.
í uppsveitum Árnessýslu hafa
menn með mikilli yfiriegu við
hirðingu heyja getað á stöku
bæ bjargað nokkru af illa þurr-
um heyjum, en í Vestur-ísafjarð-
arsýslu hafa bændur gripið til
þess úrræðis, að setja allt það
hey, sem þeir hafa losað, í vot-
hey, þó að búast megi við að það
verkist misjafnlega, þegar það er
sett í votheystættur eða hlöður
haugblautt af túnunum í úr-
hellisrigningu.
Úrlausn væri það fyrir bændur
í svona tíðarfari ef þeir gætu
notið einhverra leiðbeininga frá
færum og glöggum mönnum, sem
hafa tækifæri til að athuga og
rannsaka hvernig líklegast væri
að þeir gætu bjargað verðmæti
heyjanna í slíku tíðarfari.
í vetur fékk blaðið nokkurn
fróðleik um heyverkun frá At-
vinnudeild Háskólans. Var það
helzt að heyra á þeim gætnu
mönnum, sem þar starfa, að
margir íslenzkir bændur mundu
trauðla gera sér grein fyrir, hve
heygæðunum hrakaði eftir því
i hve töðum er lengi haldið á tún-
unum óslegnum.
Viðbúið sé að fullsprottin taða
sé meira og minna rýrð að upp-
runanlegu fóðurgildi sínu.
Sérstaklega var sú umsögn eft-
irtektarverð er þar kom fram, að
ornuð taða, sem kann að hafa
ríkan ilm, geti tapað allt að því
helmingi af fóðurgildi sínu við
slíka verkun. Nærri má geta um
marghrakta töðu, hve mikið hún
missir af fóðurgildi sínu til
mjólkurfóðurs. Þeir, sem hafa
með höndum að leiðbeina bænd-
um í hvívetna ættu að stinga við
fótum og gera gangskör að því,
að hér á landi yrði framkvæmd-
ar sem nákvæmastar rannsóknir
á heygæðum yfirleitt, hvernig
bændur ættu að haga sér, til þess
I að bjarga heyjum sínum úr ó-
þurrkunum með sem minnstu
fóðurefnatjóni. Til þess að slíkar
leiðbeiningar komi að notum,
verða bændur að vita sem bezt
skil á því hver eru fóðurgrösin
á ræktuðu landi þeirra. Því mið-
ur er enn nokkur misbrestur á
þekkingu sumra bænda á því
sviði.
Forskriftin
ófullnægjandi
ÁRIÐ 1786 ritaði Skúli Magnús-
son fógeti ritgerð í rit Lærdóms-
listarfélagsins eftirtektarverða
grein, er hann nefndi „Um tré-
vöxt á íslandi", þar sem hann
hvetur landsmenn sí'na til að
taka upp ræktun greni og furu-
skóga. Hann byrjar grein sína
með þessum orðum:
„Þegar neyðin hafði loksins
þrýst íslandi til að hugsa eitt-
hvað til sjálfs sin, fóru menn
strax að tala um viðar- og
timburekluna, hver næst og
ásamt með fólksfæðinni, er einn
hinn stærsti og þyngsti skortur
þessa lands. Þá var fyrst spurt:
Hvaðan rekatimbrið væri? Hvort
höndlunin og vanmáttur ís-
lenzkra hefðu því nær að engu
gjört á þeim stöðum, hvar það
í fyrri öld var, og í annan máta,
Undanfarnar vikur hafa eindæma óþurrkar haldizt á Suðurlandi og víðar um sveitir landsins jafn-
vel allan tímann írá því sláttur hófst svo til vandræða horfir fyrir bændur og annað heyskaparfólk.
Mynd þessi er tekin heima við bæ í Túni í Flóa. Hey það sem liggur í smásætum þar var slegið
þ. 29. júní, en ekki vannst tími til að ganga fullnægjandi frá því til þess að það færi vel með sig
í rigningunum einkum þegar þær eru svo langvarandi sem raun er á. Vatnsaginn í túninu er orðinn
svo mikill sem mörgum öðrum á þessum slóðum að síðslægjan er orðin svo vaxin, að ef vel væri
þá væri búið að slá hana. Voru bændurnir farnirað slá á milli sátanna með orfi og ljá, því ekki er
hægt að koma þar við sláttuvél vegna heysátanna sem fyrir eru. En alls staðar glittir í polla í túninu.
I hvort greni og furuskógar gætu
1 ekki tekið gróðri og rækt á ís-
landi, eins og í Noregi.
Til að reyna þetta fengu menn
1752 forskrift og fræ frá Kóngs-
bergi. Og líka svo annað fræ
seinna nokkrum sinnum frá
Noregi. En sökum þess forskrift
þessi var mjög svo ófullkomin,
fræið ekki rétt með farið, og til-
raunin jafnan öfugt gerð, í ótil-
hlýðilegri jörð hefur við það svo
lítið sem ekkert áunnizt".
Þetta sagði Skúli Magnússon.
Timburskortur var
á 18. öld tilfinnanlegur
og er enn
Síðan ritar hann þessi alhliða
umhyggjusemi framfaramaður
nákvæma lýsingu á því, hver að-
ferð væri vænlegust til árangurs,
ef reynt skyidi að sá þessu fræi
í íslenzka jörð sem fengið yrði
frá Noregi. Menn taki eftir að
j ritgerð Skúla Magnússonar er frá
árinu 1786, sama árinu og Reykja
vík fékk kaupstaðaréttindi. Þá
var eymd íslendinga svo mikil
að hún hefur trauðla verið meiri
á öllum þrengingar og niður-
lægingartímum þjóðarinnar. Eft-
ir því sem hinn ágæti fógeti
greindi frá í ritgerð sinni neydd-
ist þjóðin til að hugsa um sjálfa
sig, og eigin þarfir og rak þá
augun í timburskortinn, sem eitt
mesta mein lands og þjóðar. En
þó tvennir séu tímarnir frá því
1786 er það einkennilegt að enn
lifa íslendingar við tilfinnanleg-
an timburskort þar eð innflutn-
ingurinn á timbri nemur aðeins
hálfum teningsmetri á mann sem
er talið lagmark, er siðmenntuð
þjóð getur búið við.
Nærtækast að leita
til Noregs
Eðlilegt var, að þegar menn
voru neyddir til að hugsa um
sjálfan sig og sínar þarfir varð
þeim hugsað til skóganna norsku
er döfnuðu í ættlandi þeirra
Noregi, greni og furu skóganna
þar sem forfeður okkar sóttu
timbur sitt til bygginga og ann-
arra nota. Skúli Magnússon
hugsaði sem svo, að rekatimbrið
eitt nægði íslendingum skammt
og því beindist hugur hans til
Noregs, er hann fór fyrir alvöru
að hugsa, hvernig ætti að bjarga
þjóðinni frá hinum tilfinnanlega
timburskorti.
Tilraunir Skúla
gleymdar að mestu
Þó hann hafi ekki, svo vitað
sé, lagt stund á grasafræði eða
veðurfræði hefur glöggur skiln-
Framn. a bls. i*