Morgunblaðið - 31.07.1955, Blaðsíða 7

HORGVKBLAÐIÐ
‘f !
Lærði hakartsiðn, ætlaði að ger-
ast hóndi, en varð kaupmnðnr
Samial vii Guðjón á Hverfisg. 50, sjöfugan
SsglutiarðarbFét:
EINN AF KUNNARI verzlunar-
mönnum þess lands er sjötugur á
þriðjudaginn. Það er Guðjón kaup
maður Jónsson á Ilverfisgötu 50.
Þúsundir Islendinga þekkja Guð-
jón, því þó verzlun hans væri á
Hverfisgötunni, var verzlunar
evæði hans allt Suðurland. Og
„kontór“ Guðjóns kaupmanns vai
am áratugi cf tii vill einhver mesti
„samkomustaður Suðurlands
bænda“. Svo gott þótti mönnum
til Guðjóns að koma, enda er mað-
wrinn óvenjulega hressilegur 5
bragði, síkátur og alltaf gott að
sækja hann heim.
★
Morgunblaðið brá sér á fund
Guðjóns á dögunum og var rabb
að um eitt og annað sem skeð hef
ur á 70 ára æfi Guðjóns. Hann er
fæddur í Búrféllskoti í Gríms
nesi og voru foreldrar hans Jón
Bjamason bóndi þar og Ingveldur
Gísladóttir. Hiá foreldrum sínum
var hann til 12 ára aldurs, en kom
til Reykjavíkur unn úr aldamótun
um og lærði bakaraiðn hjá E.
Frederiksen.
— En mér féll það starf ekki
vel, sae-ði Guðión, og þegar ég
hafði lokið námi, hætti ég hakstr-
inum. Vildi heldur vera úti í góða
loftinu en inni í svækjuhitanum
við bakaraofninn.
— Og það þó að brauðin séu
nauðsvnleg. ,
— Já, þau árin hafði maður
ekki lyst á brauði. Það er eins og
með konuvnar. Þær borða ekki mik
ið sem sífellt eru að stússa í mat.
FRÁ B*KSTPI f
BÚNAHáBSTÖRF
— Svo var ég hjá Tómasi Pét-
ui'ssvni í 4 ár. en hann hafði bú á
Blikastöðum. Ég ætlaði að verða
bóndi, en atvikin höguðu því þann-
ig, að ekkert varð úr þeirri ósk.
Þá flutti ég aftur í bæinn og var
við Hótel Reykiavíkur frá 1911,
þar til bað brann.
— 14. desember 1917 byrjaði ég
svo að verzla. l eigði ég verzlunar
plássið hér á Hverfisgötunni, en
hirsið áfti Garðar Gíslason stðr-
kaupmaður. Tveimur árum seinna
keynti ég svo húsið og hef alla tíð
verið hér síðan.
— Þetta hefur gengið vel strax
í byrinn?
— Já, segir Guðión. Ég var
heppinn — og hef alltaf verið
henninn. Eg kynntist strax góðu
fólki. Og betta góða fólk hefur allt
af lyft mér.
— En það var erfitt að kaupa
árið 1919. 111 a var hægt að taka
nokkurt fé út úr verzluninni. En
þetta tókst samt. Ég fékk lán í ís-
landsbsnka. þótt lítið væri lánað.
En ég hafði aldrei framlengt víxli
þar, og það gerði mér auðveldara
fyrir.
Eftir stríðið ífyrra) pantaði ég
nær allar þær vörur, sem ég seldi,
heint «ð utan. Hafði ég viðskinti
við Folland. England og Dan-
tnörku og víðar. Þetta gerði vör-
tirnar ódvrari.
LÍF f TUSKIJNUM
Ég hafði gaman af að hafa dá-
lítið líf í kringum mig. Og mér
varð að ósk minni. f verzlun minni
varð eins konar miðstöð vöru-
flutninga austur í sveitir. Ég
Beldi odyrt og menn hér í bænum
og austur í sveitum vildu verzla
við mig. Ilér fyrir utan húsið
voru oft tugir vagna sem tóku
vörur og fluttu austur. Það var
áður en böarnir komu til sögunn-
ar að ráði, oe- allt var flutt á
hestvögnum. Hesthúsið sem ég
byggði og rúmaði 20 hesta, var
oft fullskinað. enda vildi ég taka
vel á moti hlessuðum skennunum,
sem oft voru slæntar eftir erfið
veður á.fiallmu og þungan drátt.
Svo komu bílarnir og tóku við
flutnmpamum. Þeir höfðu af-
greiðolu hér bað af vörum sem
bændurnir vödu fá og éo- bafði
ekki. útvewaði ég beim. Svo bíl-
stióramir fpne-u ailt á sama stað.
Eitt sirvrt var talið. hér fvrir utan
húsið 300 manns. Það voru farþeg-
fjörður sinn forna ferska bfæ
Guðjón Jónsson sjötugur.
ar með bílunum austur og aðrir
sem voru að fylgja vinum og ætt-
ingjum til bílanna og sjá þá renna
úr hlaði.
— Keyptir þú vörur bændanna
eystra?
— Já, ull, en seldi hana til um-
boðssala. Mikið af hangikjöti að
austan keypti ég. Hér var aðal
hangikjötssalan áður en SlS fór
að reykja. Ég saldi oft um 20 tonn
á ári — og það þótti mikið þá.
Til mín lágu leiðir fjölmargra
bænda. Það var t. d. á „kontórn-
um“ mínum, sem þeir Gísli á Reykj
um, Guðmundur á Læk og Eggert
á Laugardælum, bollalögðu um
stofnun Mjólkurbús Flóamanna.
Fengu þeir ýmsar upplýsingar hjá
mér. En st.jórn búsins fór öðruvísi
en þeir ákváðu í fyrstu. — Sam-
keppnin um mjólkursöluna hér í
Reykjavík varð ægileg og þeir
stóðu höllum fæti nokkuð, þvi
flutningar voru langir og erfiðir
að austan.
Um hörkuna f samlceppninni í
mjólkursölunni má geta þess, að
Mjólkurfélagið vildi enga mjólk í
bæinn nema þá er það flutti hing-
að. Sigurjón heitinn á Álafossi var
hór í hænum oft á daginn en efra
að næturlagi. Hafði hann oft
mjólk með sér, en hún var af hon-
um tekin við Eiliðaárnar. Svo var
harkan þá í mjólkursölunni!
— Það hefur sermilega eitthvað
fleira skemmtilcgt og markvert
skeð á þínum „kontór“?
I Þar voru einnig mörg mál rædd
I og margt „nlanlagt“. Þar hittumst
við t. d. fjórir Árnesingar: Ragn-
ar í Smára, Sigurður Skúlason
magister og Kjartan Gíslason og
„planlögðum“ árshátíð Árnesinga.
Voru þær samkomur haldnar á
hverju ári og voru æfinlega fjöl-
sóttar. Við ræddum einnig mörg
málefni. T. d. ætluðum við að beita
okkur fyrir stofnun búnaðarskóla
í Ámessýslu. Höfðum við fengið
lofoi'ð fyrir fjárstyrkjum víða, til
að hrinda því máli fram. En póli-
tíkin eyðilagði allt. Þegar stjórn
Jónasar frá Hriflu tók við 1927,
strandaði málið, því hann vildi þá
ekkert nema lýðháskóla. Og svo
var skóli í þeim dúr stofnaður á
Laugarvatni. En búnaðarskólinn
okkar var tekinn af dagskrá.
Upp úr þessum árshátíðum Ám-
singa sem hófust 1924 eða 1925
var Árnesingafélagið stofnað, en
þó ekki fyrr en 1934. Samt var
það fyrsta átthagafélagið í Rvík.
Jón Pálsson bankagjaldkeri varð
fyrsti formaður þess í 2 eða 3 ár,
en síðan gengdi ég formannsstöðu
í 11 ár.
— Hvað verzlaðir þú Iengi,
spyrjum við.
— Rúm 30 ár var ég í búðinni.
Það var oft erfitt, en þó skemmti-
légt. Sekkjavaran, sem var mikil,
var drepandi, og að því kom að ég
varð að hætta.
-— Var ekki heldur erfitt að
hætta?
— Annað hvort var að lifa eða
þá að sálast strax. Ég tók mér
hvíld í tvö ár. Hresstist ég heldur,
en taugar við hjartað eru brostn-
ar, svo ekki má mikið reyna á sig.
— En gaman væri nú. sagði
Gtiðión, í-étt er við kvöddum, að
vera þrítugur með alla reynsluna
að baki.
— Hvað myndir þú þá gera?
— Fara i verzlunina með krafti
segir Guðjón og færist allur í aúk
ana.
★
Þannig fórust kaunmanninum á
Hverfisgötu 50 orð. Hann er mað
urinn sem lærði bakaraiðn, ætlað
að gerast bóndi, en varð svo kaup
maður. Það eiga margir tilviliana
kennda sögu — og oft ráða tilvilj
anir einar miklu um líf manna. En
Guðión, þessi hressi og vinmargi
maður. er enn ungur í anda. þrátt
fyrir 70 ár og nokkuð bilaða lík
amskrafta. Nærri má geta að hann
hefur reynt margt. En hann hefur
sigrast á erfiðleikunum. Hann man
hinar bjartari stundir lífsbarátt
unnar, stundirnar með góðum
kunningjum. Þess vegna óskar
hann að vera aftur orðinn þrítug
ur og geta hafið starfið á ný. —
Blíko menn er hressilegt að hitta
á sjötugsafmæli þeirra. A. St.
SÓL OG ÚTSVÖB
SÓL, skýlaus himinn, molluhiti.
Þannig hefur veðráttan verið und
anfarna daga hér í Siglufiiði.
Fólk gengur léttklætt um götui'
og létt í lundu, síldin hefur gert
okkur Siglfirðingum ofurlitla
bragarbót.
Nokkurn sorta dró þó á okkar
fjármálahiminn og snögg veðra-
brigði urðu í hugum manna er
útsvarsskrá Siglufjarðar anno
1955 kom út — í miðjum síldar-
önnum •— og færði hverjum
manni sinn skammt aí opinber-
um álögum. Urðu þá ýmsir orð-
margir og andstuttir. jafnvel síld
in færði sig eilítið austur á bóg-
inn og hefur þó verið — að okk-
ar dómi — of austræn síðustu ár-
in. Útsvörum er hér jafnað nið-
ur eftir nýjum „stiga“, fegnum
að láni hjá krötunum í Hafnar-
firði, og þykir hann bera ónota-
legan svip að faðerninu.
Alþingi hefur af og til verið að
lögbinda ný og ný útgjöld svéit-
arfélaga, án þess að tryggja tekju
stofna þar á móti, nú síðast í
i atvinnuleysis-tfyggingarsjóð,
sem sveitarfélögum ber að greiða
í, bæði sem atvinnurekendum og
einnig með sérstökum framlög-
um. Þannig er komið, að fátæk
sveitarfélög rísa ekki undir lög-
bundnum gjöldum og það er í
dag himinhrópandi vandamál
hvem veg skal ganga út úr þeim
kvöðum. Þannig síhækka útsvör
smábæja, ein ástæðan enn fyrir
auknum fólksflóttn til suð-vest-
urlandsins. Táknrænt dæmi þess
hvern veg á ekki að skapa jafn-
vægi í byggð landsins.
Dreifbýlis kaupstaðir geta ekki
notað Eysteins-aðferðina mót
auknum gjöldum þ.e. að hækka
verð lífsins vatns, sem hin vísa
landsstjórn selur sinni þyrstu
þjóð. Þó væri það máske ráð, að
þeir staðir, sem gegna sölumanns
hlutverki í þessum „business“
fjármálaráðuneytisins, fengju
nokkurn hluta nettohagnaðar til
að rísa undir hinum nýju kvöð-
um!
FYRR OG NÚ
í síldarhrotunni á dögunum, er
saltað var á hverri stöð og unnin
nótt með degi, fékk Siglufjörður
á ný — eitt augnablik — sinn
forna, ferska blæ. Þá var mörg-
um hugsað til þeirra tíma er héð-
an kom drýgsti hlutinn í útflutn-
ingsframleiðslu þjóðarinnar og
gj al deyrissköpun.
Sú var tíðin að hundruð skipa,
innlendra og erlendra, lágu hér á
firðinum. Skipamergðin mymdaði
eins konar brú, svo ganga mátti
þurrum fótum út á miðjan fjörð.
Siglutré skipanna mynduðu bétt-
an skóg á að líta. — Margur
maðurinn stendur i þeirri trú, að
fjörðurinn dragi nafn sitt, Siglu-
fjörður, af þessu, en svo er þó
ekki. Landnámsmaðurinn Þor-
móður rammi sigldi skipi síntt
inn á fjörð þenna og nefndi þar
af Siglufjörð, segir Landnáma.
Sigldi hann inn að eyri þeirri,
sem-eftir honum er nefnd, Þor-
móðseyri, en þar stendur Siglu-
fjarðarkaupstaður nú.
Hitt er svo jafnrétt, að sjaldan
hefur bær borið slíkt réttnefni
sem þessi, einmitt með hliðsjón
af síðari tíma atvinnusögu stað-
arins.
Já, síldarhrotan hafði sín áhrif.
Starfsgleði og áhugi geisluðu út
frá hverjum minni, jafnvel göngu
lagið varð örara, haltir menn
gengu óhaltir. Allir, sem vettl-
ingi gátu valdið, lögðu hönd að
verki, enda skorti vinnuafl, og
slíkt er nýlunda hér. Sökum þess,
að síldin fór að mestu í salt, var
mun meiri vinna í landi og verð-
mæti hennar stórum aukið.
Það er von manna, að haldist
veiðiveður, verði áframhaldandi
reitingsafli. Síldin er lítt út reikn
anleg og getur, einn góðan veð-
1 urdag, barið að dyrum Siglufjarð
j ar, jafnfast og fyrrum, og verður
þá bcðin velkomin og valinn stað-
ur í velgerðum tunnum, sem
Siglfirðingar hafa sjálfir smíðað
| hennar vegna.
^NÝR VEGUK, FJÖLÞÆTTARI
ATVINNA
Atvinnulíf Siglufjarðar, sem
eingöngu hefur verið bundið við
síldina, þarf að f jölhæfa, standa á
floiri stoðum. Að vísu þurfa Sigl-
' firðingar ávalt að vera viðbúnir
■ því að „kraftsíld“ komi, en þeir
I verða engu að síður að vera við-
búnir algjöru síldarleysi.
Aukin útgerð fiskibáta og tog-
ara, samfara aukinni nýtingu afl
ans í landi, virðist eina færa leið-
in í þessu efni. Hið nýja hrað-
frystihús S.R., útgerð tveggja
togara og kaup á tveimur nýjum
fiskibátum er stórt spor í rétta
átt, en ekki nógu stórt. Stíga
þyrfti nokkur spor til viðbótar í
þessa átt og þá er Siglufirði borg-
ið.
Nýr vegur milli Skagafjarðar
og Siglufjarðar er og stórt áhuga
mál, sem haft getur mikla þýð-
ingu. Með tilkomu nýs vegar
myndu skapast hér ýmsir nýir
möguleikar, sem leiða mvndi af
nánari tengslum Siglufjarðar við
blómlegar sveitir Skagafjarðar.
Siglufjörður er aðeins í sam-
bandi við þjóðvegakerfið yfir blá
sumarið. Skarðsvegurinn er mið-
ur góður fjallvegur. sem teppist
í fyrstu snjóum og þegar vorið og
vegamálaskrifstofan eru á seinni
buxunum er Sigluf jörður án sam-
bands við þjóðvegakerfið, þótt
vetur sé liðinn. Nýr vegur fyrir
Stráka, yfir Almenninga og á
þjóðveginn hjá Hraunum í Fljót-
um yrði fær mestan hluta árs og
Pramh á hls 9
Síldarvinnn á