Morgunblaðið - 02.02.1958, Blaðsíða 6

6
MORCVNTJLAÐIÐ
Sunnudagur 2. febrúar 1958
Frá götuóeirðunum í Níkósía, höfuðborg Kýpur. í baksýn sjást tyrkneskir óeirðarseggir, sem
kasta grjóti að brezkum hermönnum.
ENN ER FRIÐUR ROFINN
Á KÝPUR
UM jólin síðustu var svo
friðsælt á eyjunni Kyp-
ur, að hinn nýi land-
stjóri fór í skemmtigöngu urn
götur höfuðborgarinnar, Níkósia,
gekk um hinn þrönga markað og
rabbaði við fólkið í makindum.
Sir Hugh Foot ákvað vegna
kyrrðarinnar að sleppa úr haiJi
um 100 pólitískum föngum. —
Kvaðst hann mundu gefa fleirum
frelsi síðar. Svo flaug hann
snöggvast heim til Bretlands og
ræddi við stjórnina um aukiö
frjálsræði og jafnvel sjálfstæði
Kýpur.
Varla var mánuður liðinn frá
hinum friðsælu jólum á Kýpur,
þar til allt var aftur komið í
öngþveiti. Astandið var jafnvel
verra en það hafði áður verið,
morð og götubardagar, og brezk
herlögregla beitti kylfum og
táragasi.
Bretar stilla til friðar
Astandið á Kýpur er þó mjög
að breytast. Aður áttu Bretar
þar í höggi við sameinaða frelsis-
hreyfingu Grikkja, sem beindi
árásum sínum gegn hinu brezka
hernámsliði.
Nú gegna Bretar'fremur hlut-
verki þess sem stillir til friðar.
Gríska frelsishreyfingin er orð-
in sundruð og innbyrðis bar-
dagar milli hinna ólíku arma
hennar. Og þegar svo er komið
hefur tyrkneski minnihlutinn
notað tækifærið og efndi harn
i liðinni viku til mikilla götu-
óeirða í borgunum Nikosia og
Famagusta.
Sundrung Grikkkja
í fyrstu skulum við víkja
nokkrum orðum að hinni grísku
sundrungu. 1 EOKA, frelsishreyí
ingu Grikkja á Kýpur hafa allir
flokkar tekið þátt. Þó hafa
hægriflokkarnir og kirkjuvald-
ið verið þar öflugastir undir
forustu þeirra Grivas og Makari-
os erkibiskups.
Fyrir tæpu ári slepptu Bret
ar úr haldi einum helzta for
ingja kommúnista. Var hann
þá sjúkur maður, haldinn af
berklum og fékk hann að fara
til sjúkrahúsvistar í Bret-
landi. Þar mun honum hafa
batnað, en svo mikið er vist
að hann sneri heim til Kýpur
fyrir tveimur mánuðum. Er
svo að sjá, að við endurkomu
hans hafi Akel — eða komm-
únistaflokkur eyjarinnar —
farið að styrkjast og hóf
flokkurinn nú sundrungar-
stefnu, þar sem hann telur
hana nú vænlegri til fylgis-
auka.
Vegna þessa hefur komið til
allmargra árekstra milli EOKA
sem enn er meginfrelsishreyfing
Kýpur og Akels, sem hefur nokk
urn styrk að baki sér, þar sem
talið er að hún ráði yfir verka-
lýðsfélögunum.
Þá gerðist það þann 20. jan. sl.
í þorpinu Lyssi um 30 km frá
Nikosía, að nokkrir grimuklædd
ir og vopnaðir menn frá EOfO\
börðu að dyrum á skrifstofu
verkalýðsfélagsins. Þeir kröfðust
þess, að nafngreindur maður,
Michael Petru, ritari verkalýðs-
félagsins, kæmi út, hann hefði
móðgað EOKA. Michael Petru
kom út, en fleiri komu með
honum og rimma hófst fyrir frani
an félagshúsið, sem endaði með
því að einn hinna grímuklæddu
manna greip til byssu sinnar cg
eftir andartak lá Michael liðið
lík á strætinu.
1 þessum tæ er einn brezkur
lögregluþjónn. Hann telur að það
hafi ekki verið ætlun hinna
grimuklæddu pilta að myrða
manninn. Þeir hafi ætlað sér að
lumbra svolítið á honum. En
þegar mótspyrnan varð öflugri
en þeir héldú, urðu þeir hræddir
og gripu skotvopnin.
Þessi atburður hefur aukið
mjög sundrunguna milli
EOKA og AKEL. Stendur í
rauninni yfir milli þeirra al-
ger borgarastyrjöld, með lik-
um hætti og var milli neðan-
jarðarhreyfinganna ELAS og
EDES á stríðsárunum. Þar eru
að líkindum framin hermdar-
verk, sem enginn fær að vita
um. En Englendingar hafa því
hlutverki að gegna að bera
klæði á vopnin.
Vonbrigði Tyrkja
Á mánudaginn hófust í Nikó-
sía, höfuðborg Kýpur, þriggja
daga óeirðir og götubardagai.
Það óvenjulega við þessa atburöi
var að tyrkneskir menn stóðu
fyrir þeim. En Tyrkirnir höfðu
að jafnaði kyrrt um sig,
meðan frelsishreyfingin efndi til
götubardaga áður fyrr.
Tilefni þessarar ólgu var, að
Selwyn Lloyd, utanríkisráðherra
Breta, hafði dvalizt nokkra daga
í Ankara, höfuðborg Tyrklands.
Á sunnudagskvöldið barst sá
orðrómur til tyrkneska hverfis
ins í Níkósía, að fullt samkomu-
lag væri nú orðið í Kýpurmál-
inu. Bretar hefðu fallizt á að
skipta Kýpur milli Grikkja og
Tyrkja. Þessu fögnuðu Tyrkir
ákaflega. Nú yrðu þeir ekki ofur-
seldir grískri stjórn á Kýpur. —
Söfnuðust þeir saman á Atatúrk-
torginu í tyrkneska hluta Nikó-
sía. Var þar glaðværð og fögnuð-
ur eins og á þjóðhátíð.
Burt meS Foot. Við
viljum Harding
Á mánudaginn fengu tyrk-
nesku íbúamir að vita að
fregnin væri röng og algerlega
úr lausu lofti gripin. Þeir hóp-
uðust þá aftur út á strætin en
í stað glaðværðar var komin
grimmd og hefnigirni. Þeir
fóru í stórum hópum um
strætin, grýttu verzlanirnar,
réðust gegn lögreglunni með
stóla og húsgögn að vopni. —
Lögreglan dreifði hópnuin
með kylfum og táragasi, en
vart hafði honum verið dreii't
á einum stað fyrr en árásir
hófust á öðrum stöðum.
I tvo daga stóðu götuskærurn-
ar og síðari daginn tóku Bretar
fram skotvopn á nokkrum stoð-
um þrátt fyrir loforð Sir Hugh
Foots um að ekki skyldi beitt
slíkri hörku, sem tíðkaðist á dög-
um fyrirrennara hans, Hardings
hershöfðingja. Er nú tilkynnt að
5 Tyrkir hafi fallið. Og nú er
heróp Tyrkjanna: — Við viljum
fá Harding landsstjóra aftur.
„Þórunn lilla" er orðin stér
FLE'STUM miðaldra Héykvíking-
um mun enn í fersku minni, þeg-
ar. fyrir u. þ. b. 14—15 árum,
lítil telpa í hvítum blúndukjól,
aðeins fimm ára gömul, kom fram
á ýmsum skemmtunum og sam-
komum hér í bænum og lék á
píanó, gestunum til mikillar
ánægju. Telpuhnokkinn var þá
svo smávaxinn, að ekki sást á
kollinn á henni upp fyrir hljóð-
færið og mörgum nótnabókum
var hlaðið undir hana í sætið til
þess að hún næði með sínum
litlu höndum upp á nótnaborðið.
Þessi litla stúlka var Þórunn
Jóhannsdóttir, dóttir Jóhanns
Tryggvasonar, söngkennara og
konu hans Klöru Tryggvason.
En árin hafa liðið, og liðið
hratt. Litla stúlkan er orðin gjaf-
vaxta mær. Þórunn er fædd 18.
júlí 1939. Hún verður því 19 ára
næsta sumar. Hún hefur komizt
mjög langt áleiðis á sviði tón-
listarinnar og nýlega hefur hún
hlotið merk verðlaun í London,
en þar er hún búsett ásamt for-
eldrum sinum að 100-Sunny
Gordens Road, og heldur áfram
að stunda tóniistarnám. Verðlaun
þessi eru bronz-heiðurspeningur,
sem ber nafn Miss Harriet Cohen,
sferifar úp
daglega lifinu
AUSTURBÆJARBIÓ sýnir
þessa dagana mynd um ,-,ævi
valsakóngsins Jóhanns Strauss“.
Velvakandi sá myndina í fyrra-
kvöld og hafði gaman af. Þegar
heim kom, fór hann að reyna að
gera sér grein fyrir öllum þessum
Straussum, en tónskáld með því
nafni hafa sem kunnugt er verið
nokkuð mörg. Niðurstaðan varð
þessi:
1) Jóhann Strauss eldri fæddist
í Vínarborg 1804 og dó þar 1849.
Foreldrar hans voru gestgjafar,
og Jóhann átti
að verða bók-
bindari, en
sneri sér fljót-
lega að tónlist-
inni. Hann var
bæði hljóm-
sveitarstjóri og
tónskáld.
Hljómsveit
Jóhann eldri hans naut
slíkra vinsælda
að hann réð til sín um 200 hljóð-
færaleikara og skipti þeim hóp
í minni flokka, svo aA hin fræga
og ágæta hljómsveit Jóhanns
Strauss gat leikið á nokkrum
stöðum í einu! Jóhann eldri
samdi aðallega valsa, sem eru
fullir af lífi og leikandi fjöri. Tón
smíðar hans báru langt af allri
dansmúsík, sem áður hafði verið
samin og þarf engum blöðum um
það að fletta, að hann var mikill
listamaður enda eru verk hans
enn leikin, þ. á. m. Radetzky-
marsins og þeir valsar, sem einu
nafni hafa verið kallaðir „Donau-
lieder"
2) Sonur Jóhanns eldra var
Jóhann Strauss yngri, og um
hann fjallar kvikmyndin, sem nú
er sýnd í Aust-
urbæjarbíói.
Sá yngri fædd-
ist árið 1825,
auðvitað í Vín,
og þar dó hann
1899. Faðir
hans vildi ekki,
að neitt af börn
um sínum yrði
Jóhann yngrl tónlistarmenn,
svo að Jóhann
yngri lauk prófi í tækniskóla og
gerðist bankaritari. En hann
hafði stundað tónlistarnám í
pukri og hvarf brátt að starfi
föður síns. Hann stjórnarði m.a.
um margra ára skeið sumartón-
leikum í Petropaulovski-garð-
inum í St. Pétursborg, eins og
þeir vita sem myndina hafa séð.
Jóhann Strauss mun talinn föð
ur sínum ehh fremri sem tón-
skáld. Gáskinn í völsum hans hef
ur fyrir löngu lagt undir sig heim
inn og allir kannast við:Dóná svo
blá, Sögur úr Vínarskógi og
Listamannalíf. Jóhann yngri
samdi einnig margar óperettur.
Leðurblakan hefur verið sýnd
hér í Þjóðleikhúsinu og Sígauna-
baróninn nýtur einnig mikillar
hylli. Landi okkar Nanna Egils-
dóttir hefur sungið í þeirri óper-
ettu í Þýzkalandi nýlega og hlot-
ið lof fyrir.
Einn af aðdáendum valsakóngs
ins var annað mikið tónskáld,
Jóhannes Brahms. Kona nokkur
kom eitt sinn til hans og bað
hann um rithandarsýnishorn.
Brahms tók því vel, ritaði á blæ-
væng hennar upphafsnóturnar
úr Dóná svo blá og bætti við:
„Því miður ekki eftir J. Brahms."
3) Josef Strauss, yngri bróðir
Jóhanns þess, sem síðast var
nefndur, var arkitekt að mennt-
un, en sneri sér sem fleiri úr
fjölskyldunni að tónlistinni, varð
hljómsveitarstjóri og samdi
valsa.
4) Edvard Strauss hét einn
bróðirinn. Hann var svo ungur,
þegar Jóhann eldri, faðir hans, dó,
að hann gat óáreittur snúið sér
að tónlistinni í bernsku og síðar
fékkst hann við hljómsveitar-
stjórn og valsagerð.
5) Richard Strauss (1864—
1949) var hins vegar af allt
annarri fjölskyldu. Hann fæddist
í Múnchen þar sem faðir hans
lék á horn í óperuhljómsveitinni,
og tók að semja lög, þegar hann
var 6 ára. Síðar samdi hann bæði
söngleiki (Salome, Elektra, Der
Rosenkavalier, Die Frau ohne
Schatten, Adriane auf Naxos),
sinfóníur og ýmis minni verk.
í Sinfónia Domestica lýsir
hann fjölskyldulífi, þar heyr-
ir maður m.a. í krakka í
baði, og einn af fegurstu söngv-
um sínum samdi hann, meðan
hann beið eftir því að konan hans
kæmi hattinum rétt á kollinn!
6) Oscar Strauss er svo einn
tónlistarmaðurinn enn. Hann
fæddist 1870 og hefur samið
fjöldann allan af óperettum svo
og tónlist fyrir kvikmyndir. Ekki
veit Velvakandi, hvort hann er
skyldur nokkrum af þeim mönn-
um, sem taldir hafa verið hér
að ofan, en hallast að því, að svo
sé ekki. — Oscar þessi mun hafa
setzt að í Bandaríkjunum, en
hvergi finnast upplýsingar um
það, hvort hann er enn á lífi.
Þórunn Jóhannsdottir
átta ára gömul
og eru veitt ungum listamönnum,
án tillits til þjóðernis.
Þórunn Jóhannsdóttir hefur
hlotið mikið lof fyrir frammi-
Þórunn Jóhannsdóttir
eins og hún er nú
stöðu sína á sviði tónlistarinnar
og er það öllum íslendingum
gleðiefni. Enn seint mun minn-
ingin um „litlu stúlkuna" mást
úr hugum vina hennar.