Morgunblaðið - 13.02.1959, Blaðsíða 10

1C
MORCVHHLAÐ1Ð
Föstudagur 13. febr. 1959

■
i
i
Utg.: H.f. Arvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Aðalritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigu>
Einar Asmundsson.
Lesbók: Árni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargald kr. 35,00 á mánuði innaniands.
í lausasölu kr. 2.00 eintakið.
GAGNLEG GREINARGERÐ
GREINARGERÐ sú, sem
Jónas Haralz, ráðuneytis-
stjóri, flutti í útvarpið í
fyrrakvöld um áhrif *iðurfærslu-
i laganna var mjög gagnleg. Þar
[ var skýrt frá því umbúðalaust og
’ án orðalenginga, hver áhrif þessi
l löggjöf hefur haft á verðlagið í
[ landinu. Komst ráðuneytisstjór-
[ inn m.a. þannig að orði, að verð-
[ lækkunin hafi yfirleitt „svarað
[ til lækkunar kaupgreiðsluvísitöl-
i unnar úr 185 stigum niður í 175
' stig, þ.e.a.s. til lækkunar um
5,4%. Verðlækkunin gat þó held-
ur ekki orðið eins mikil og þessi
kauplækkun, vegna þess að í
verði sérhverrar vöru og þjónustu
eru innifaldir kostnaðarliðir, sem
laun og hagnaður hafa luil eða
engin áhrif á“.
Þrír lækkunar flokkar
Ráðuneytisstjórinn telur, að
. skipta megi vörum og þjónustu í
þrjá flokka eftir því hve miklar
lækkanirnar eru.
[ f fyrsta flokknum er þjónusta,
en þar gætir launakostnaðar mik-
ils. Lækkunin í þessum flokki er
full 5%.
f í öðrum flokki ,sagði ráðuneyt-
isstjórinn, er að finna innlendar
lanábúnaðarafurðir og innlend-
ar iðnaðarvörur. f framleiðslu-
t kostnaði þeirra gætir launakostn-
aðar einnig mikils. Þó hafa er-
lendar rekstrarvörur og fyrn-
ingar tækja nokkur áhrif á verð-
lag landbúnaðarafurða, og er-
lend hráefni, fyrningar véla og
húsaleiga eru þýðingarmiklir lið-
ir í kostnaði iðnaðarvöru. Lækk-
unin í þessum flokki gat því ekki
orðið 5%, en yfirleitt milli 3—4%.
Á landbúnaðarafurðum er lækk-
unin um 4%, þegar miðað er
við óniðurgreitt verð. En að sjálf
sögðu verður lækkunin miklu
meiri, þegar tekið er tillit til
niðurgreiðslnanna.
| f þriðja flokknum, sem ráðu-
neytisstjórinn nefndi, eru erlend-
ar vörur. í þeim flokki leiðir
verðlækkunin eingöngu af lækk-
un álagninga í heildsölu og smá-
sölu, svo og á lækkun farmgjalda
og uppskipunar, þegar nýjar vör-
ur koma til landsins. Yfirleitt
má segja, að af 5% lækkun álagn
ingar leiði 1,5% til rúmlega 2%
verðlækkun erlendrar vöru.
Eindreginn samvinnu-
vil"
Ráðuneytisstjórinn gat þess, að
þegar ríkisstjórnin hefði farið
fram á aðstoð verzlunarsamtak-
anna, bæði kaupmanna og sam-
vinnufélaga við framkvæmd nið-
urfærslulaganna, þá hefðu þessi
samtök tekið því mjög vel og
verið reiðubúin til slíkrar sam-
vinnu.
Því ber mjög að fagna, að vax-
andi skilningur ríkir jiú meðal
þjóðarinnar almennt á nauðsyn
þess að stöðva verðbólguna. En
í því starfi verður fyrst og fremst
að láta almenning fylgjast vel
með því, sem er að gerast og
segja fólkinu satt um áhrif
þeirra ráðstafana, sem gerðar eru.
í þessari greinargerð verðgæzlu-
stjóra var ekki gerð tilraun til
þess að láta líta svo út sem stigin
hefðu verið nokkur risaskref í
baráttunni gegn dýrtíð og verð-
bólgu. Þvert á móti var trúverð-
uglega farið með staðreyndir og
tölurnar látnar tala sínu máli.
Þar var ekki gerð tilraun til þess
að blekkja almenning með því að
segja honum, að stórkostlegar
verðlækkanir hefðu orðið á nauð-
synjum fólksins, heldur aðeins
sagt, það sem hægt var að standa
við, að verðlagið hefur af völd-
um niðurfærslulaganna, lækkað
um 1,5 til rúmlega 5%, og að
þessar lækkanir eru heldur minni
en sú lækkun launakostn-
aðar um 5,4%, sem niðurfærslu-
lögin fólu í sér. En það sprettur
af því, hverja þýðingu í verði
vöru og þjónustu erlendur kostn-
aður hefur og sá innlendur kostn-
aður, sem ekki breytist beinlínis
með launum.
Almenningur hefur með
þessari greinargerð ráðiuneyt-
isstjórans, fengið mjög giögg-
ar upplýsingar um áhrif nið-
urfærslulaganna. f þessari
grreinargerð fólst ekkert skrum
eða yfirlæti. Það voru aðeins
fluttar staðreyndir, sem nauð-
synlegt er að þjóðin þekki.
FÖLKSFJÖLGUN Á ÍSLANDI
HAGSTOFA íslands hefur
nýlega gefið út skýrslu
um manntal á íslandi. En
síðasta allsherjarmanntal fór,
eins og kunnugt er, fram árið
1950. í þessum skýrslum getur
að líta margvíslegan fróðleik um
mannfjölda á íslandi. Má af þeim
draga margar ályktanir um af-
komu þjóðarinnar og þróunina í
landinu allt frá þeim tíma er hið
fyrsta manntal fór fram. En það
var framkvæmt af Árna Magnús-
syni og Páli Vídalíu árið 1703.
Þá reyndust allir íslendingar
vera 50.358 að tölu. Næsta mann-
tal fer fram árið 1762. Þá hefur
fólkinu fækkað niður í 44.845. Sjö
árum seinna fer svo aftur fram
manntal. Þá er mannfjöldinn á
íslandi 46.201.
Næstu árin er mikið hallæris-
tímabil í landinu og árið 1785 er
ibúatalan komin niður í 40.623.
En frá þeim tíma hefur þjóðinni
stöðugt haldið áfram að tjölga,
þegar undan er skilið tímabilið
frá 1880—1890. Á þeim tíma voru
mikil harðindi í landi og þús-
undir manna fluttu til Vestur-
heims. Árið 1801 eru íslendingar
rúmlega 47 þúsund. En um miðja
19. öld er íbúatalan komin upp
í 59 þús. Árið 1901 eru íslend-
ingar 78.470. Árið 1910 eru þeir
85.183, árið 1920 94.690 og árið
1930 er mannfjöldinn á íslandi
orðinn tæp 109 þúsund. Árið 1940
eru íslendingar rúmlega 121 þús-
und og árið 1950 er mannfjöld-
inn 143.973.
Þessar tölur sýna, að á 18.
öldinni fækkaði landsmönmim
af Iandfarsóttum og óáran, en
á 19. öldinni var nokkur f jölg-
un milli allra manntala nema
á árunum 1880—1890, eins og
fyrr segir. Á 20. öld hefur fólks
f jölgunin verið miklu örari.
Allt segir þetta sína sögu
um þá miklu sókn, sem ís-
lenzka þjóðin hefur staðið í
fyrir bættum lífskjörum og
vaxandi menningu og þroska.
___ ^ w &&&-■
UTAN UR HEIMI

Attlee gefur einkurmir
FYRIR NOKKRU birtist I
Berlingatíðindum eftirfarandi
grein, sem fjallar um sjálfs-
ævisögu brezka sfjórnmála-
mannsins Clement Attlees. —
Vafalaust mun mörgum þykja
fróðlegt að fá nasasjón af
skoðunum Attlees m.a. á sam-
tíðarmönnum hans. Fer grein-
in hér á eftir lauslega þýdd
og nokkuð stytt.
★
Clement Attlee, efursti í heims
styrjöldinni fyrri, fyrrverandi
leiðtogi Verkamannaflokksins,
varaforsætisráðherra í stjórn
Winstons Churchills í heimsstyrj-
öldinni síðari, forsætisráðherra
eftir lok styrjaldarinnar og nú
jarl, verður í sögunni tæplega
skipað í flokk mikilla stjórnmála-
manna. Hann var háttprúður og
kyrrlátur maður, sem var vel til
þess fallinn að halda saman stjórn
málaflokki, enda varð hann
Lloyd George — Neville Cliamber-
mestur þingskör- lain — daufgeröur
ungur. og nöldursamur
flokksleiðtogi. Raunverulega átti
Hugh Dalton að verða það, og ef
til vill hefði hann orðið föður-
landi sínu nýtari maður. En hins
vegar hefði það ekki orðið betra
fyrir flokk sem hafði mörgum og
ólíkum en metnaðargjörnum
mönnum á að skipa svo sem Morr
ison og Henderson, Greenwood
og Cripps, Strachey og Shinwell,
Bevin og Bevan, Dalton og Laski,
og fleiri mætti telja. Attlee tókst
að halda þeim öllum í skefjum.
Þó að þeir litu ekki upp til hans,
tóku þeir fullt tillit til hans.
Hann gerði sér heldur ekki leik
að því að egna þá gegn sér. Hins
vegar voru völd hans undir þvi
komin, að þeim kæmi ekki sem
bezt saman.
Sjálfsævisaga Attlees jafnast
engan veginn á við ævisögu
Churchills, enda bjóst enginn við
því. Hins vegar var sjálfsævisaga
hans sýnd í mjög skemmtilegu
ljósi í brezka sjónvarpinu, og má
ekki sízt þakka það Francis
Williams, sem hafði viðtal við
Attlee. Ef til vill hefir Williams
tekizt að fá Attlee til að segja
meira en hann ætlaði sér, en
hvað sem því líður, heppnaðist
honum að lyfta mjög undir frá-
sögn lávarðarins.
★
Er Attlee var spurður að því,
hver hefði verið mestur þingskör-
ungur í hans tíð, svaraði Attlee
Ramsay MacDonald Truman — hug-
— kynlegur kvistur rakkur maður
hiklaust: Lloyd George — auðvit-
að! Um MacDonald — sem Churc
hill kallaði í brezka þinginu
manninn með gúmmíbeinagrind-
ina — segir Attlee, að hann hafi
verið kynlegur kvistur og mjög
erfiður viðfangs.
Lloyd George sagði um Neville
Chamberlain, að hann væri ágæt-
lega til þess fallinn að vera borg-
arstjóri í litlu þorpi á friðartím-
um. Attlee segir um Chamberlain
Clement Attlee — leysir frá
skjóðunni
að hann hafi verið daufgerður og
nöldursamur. Winston Churchill
var ekki mikill þingskörungur, en
mikils virtur í þinginu. Hann tal-
aði í tíma og ótíma. Sama skoðun
kemur fram hjá Truman í end-
urminningum hans. Churchill var
óumdeildur meistari í eintali.
John Allsebrook Simon, sem
var fjármálaráðherra í stjórn
Chamberlains, á ekki upp á pall-
borðið hjá Attlee, enda gátu fáir
umborið hann. Hann gat aldrei
sagt svo fimm orð í samhengi, að
sannfæringarkraftur fylgdi orð-
um hans.
★
Winston Churchill og Attlee
unnu mjög vel saman á stríðsár-
unum. Attlee er ekki öfundsjúk-
Roosevelt — De Gaulle — léleg-
mjög aðlaðandi ur stjórnmálamað-
ur, en . . . •
ur— það er hans sterka hlið.
Honum hefir áreiðanlega aldrei
komið til hugar að reyna sig við
Churchill. Attlee var hæverskur
en ekki auðmjúkur eða undirgef-
inn. Hann átti það til að minna
Churchill á, að langar ræður auð-
velda ekki endanlegar niðurstöð-
ur. Churchill átti oft erfitt með að
ákveða sig, því að það var alltaf
svo margt, sem hann vildi helzt
koma í framkvæmd í einu. Og
hann tók það heldur aldrei illa
upp, þó að gert væri gys að hon-
um.
Harold Laski, prófessor í stjórn
málasögu og hagfræði við háskól-
ann í Lundúnum, átti sæti í stjórn
Verkamannaflokksins. Hann var
kátlegur karl, sem taldi sér trú
um, að hann hefði vit á stjórn-
málum, og það, sem verra var,
hann þóttist hafa mikil áhrif á
því sviði. Margar skrítlur hafa
verið sagðar af honum, og Attlee
gæti vafalaust bætt einhverju
þar við, en hann nennir ekki að
leggja sig niður við það. Laski
var reyndar mjög góðlyndur og
hjálpsamur.
★
Attlee er þeirrar skoðunar, að
Neville Chamberlain og Simon
séu einhverjir þeir lélegustu
stjórnmálamenn, sem nokkum
tíma hafa haft með höndum for-
ustu ríkisstjórnar í Bretlandi.
Þeim Hitler og Mussolini var
þetta fullljóst. Baldwin og Mc-
Donald tóku þeim Chamberlain
og Simon ekki mikið fram. En
þrátt fyrir það, var Baldwin á-
gætur þingmaður. Hann hafði
alltaf veður af því, hvernig and-
rúmsloftið var í þinginu. Ef loft-
ið var lævi-blandið, var hann
mjög elskUlegur í ræðum sínum
og talaði þá helzt um veðrið.
Brezkir hershöfðingjar eru
einnig vegnir og metnir af Attlee.
Hann metur Alanbrooke mest, og
Alexander er að hans dómi annar
í röðinni. Hins vegar líkist franski
hershöfðinginn Weygand einna
helzt rottu, sem hefir lent í gildru.
Monty gat unnið orrustur og
hafði lag á að kema mönnum til
að láta mikið með sig. Hann
fleytti alltaf rjómann ofan af —
enda linnti hann aldrei látum fyrr
en það tókst.
★
Var það rétt að varpa kjarn-
orkusprengjunai? Attlee kveður
já við þeirri spurningu. Japanir
voru aðvaraðir. Þeir létu sér fátt
um finnast, og ómögulegt var þá
að geta sér til um, hversu lengi
þeir myndu halda styrjöldinni á-
fram.
Attlee segir um Stalín, að eng-
um hafi getað dulizt, að hann
var miskunnarlaus harðstjóri, en
hann hafi þó haft kímnigáfu til
að bera. Molotov brosti aðeins
með augunum, aldrei sást bregða
fyrir kátínuglampa í augum hans.
Bevin var illa við Molotov. Öll-
um, sem neyddust til að eiga í
samningaviðræðum við Molotov,
var í nöp við hann. Það eru að-
eins þeir, er lesa um samninga-
viðræðurnar, sem halda því fram
að Molotov hafi verið mesti dipló
matinn á árunum eftir heimsstyrj
öldina.
Roosevelt var aðlaðandi, mjög
aðlaðandi, segir Attlee, en allt
bendir þó til þess, að honum
geðjist betur að Truman. Hann
var ekki lengi að læra sitt starf,
og hann var hugrakkur maður.
Eisenhower var mikill hermaður
— í þeim skilningi, sem venjulega
er lagður í þau orð, en hins veg-
ar ágætur diplómat. Hann hefði
aldrei átt að hefja afskipti af
stjórnmálum. De Gaulle var góð-
ur og hugrakkur hermaður, en
lélegur stjórnmálamaður. „Þetta
sagði ég honum einu sinni í bréfi,
og hann svaraði um hæl: „Ég
hefi komizt að þeirri niðurstöðu,
að stjórnmál séu alltof alvarlegs
eðlis til þess, að þau séu eftirlátin
stjórnmálamönnum einum“. Ég
hélt ekki, að hann væri svona
gamansamur".
Georg VI. fær mjög góðan
Stalín — miskunn-Winston Churchill
arlaus harðstjóri — meistari í eintali
vitnisburð hjá Attlee. „Og svo átti
hann mjög duglega konu“.
★
Gætir stéttaskiptingar innan
vébanda þingsins? Attlee svarar
hiklaust: Alls ekki. Það kemur
engum að gagni, þó að hann hafi
peningaráð eða sé af aðalsættum.
Hver og einn er veginn og met-
inn eftir manngildi sínu.
Hvernig hegðar góður þing-
maður sér? Hann má ekki vera
dramblátur, og hann verður að
geta umgengizt ólíka menn eðli-
lega og óþvingað.
Um framtíð Englands segir
Attlee: Það er rétt, að við eigum
við risavaxna erfiðleika að etja.
En það er langt frá því, að Eng-
land sé orðið lítið annars flokks
ríki. Við erum ekki lítilfjörleg
þjóð, þó að ýmsir séu þeirrar
skoðunar og láti þá skoðun hik-
laust í ljós.