Morgunblaðið - 13.02.1959, Blaðsíða 11

Föstudagur 13. febr. 1959
WOROUNBLAÐIÐ
11
Jóhannes Zoega, veJ'*ræðingur:
Hitaveita eða hitamiðstöð
Nokkrar athugasemdir
DR. BENJAMÍIT Eiríksson,
bankastjóri, ritar í Morgunblaðið
20. janúar sl. grein, sem nefnist
Hitaveita eða hitamiðstöð. Hita-
veitu kallar hann „fyrirtæki til
að dreifa heitu vatni, sem fyrir-
finnst í náttúrunni", en hitamið-
stöð, „sameiginlegu miðstöð" fyr-
ir Réykjavík, og held ég þessum
nöfnum einnig hér.
Greinin er um margt mjög at-
hyglisverð, og er ég sammála
hugleiðingum um fátækleik
skömmtunarhugsjónarinnar, sem
höfundur nefnir svo, og hagnýt-
ing þeirra þæginda, sem þéttbýlið
gefur kost á. Hins vegar er ég
ekki á sama máli og höfundur-
inn um samanburð á hugmyndun-
um hitaveitu og hitamiðstöð. Þar
sem ég held, að greinin hafi vakið
mikla athygli og margir hafi að-
hyllzt skoðanir þær, sem þar eru
settar fram, vil ég koma á fram-
færi nokkrum athugasemdum og
leiðréttingum.
Villan í samanburði dr. Benja-
míns er ekki að kenna rangri
ályktun hans, heldur hinu, að
gengið er út frá vafasömum for-
sendum. Ef Reykjavík ætti ekki
kost meiri jarðhita en þess, sem
hitaveitan dreifir nú, væri niður-
staðan vafalítið rétt. Nú eru hins
vegar fleiri varmalindir í ná-
grenni bæjarins, þótt fjarlægari
séu en þær, sem þegar eru nýttar
í hitaveitunni. Ég á þar við
Krýsuvíkur- og Hengilssvæðin.
Ekki er um það deilt, að oftast
er hagkvæmt að nota eldsneytis-
kyndingu sem toppstöð til að-
stoðar hitaveitu í kuldaköstum.
í>að er ýmsum atriðum háð, hve
stór sú toppstöð á að vera, til
þess að rekstur hitaveitunnar
verði sem hagkvæmastur. Helzt
þeirra eru virkjunar- og aðveitu-
kostnaður jarðhitans annars veg-
ar og kostnaðua- kyndistöðvar og
eldsneytis hins vegar. Hafa verð-
ur hugfast, að enga nauðsyn ber
til að nýta virkjaðan jarðhita
allan, og jafnvel er ekki alltaf
sjálfsagt mál að nota kyndingu
sem toppstöð.
Eins og aðstæður og verðlag er
hér, má telja sennilegt, að hag-
kvæmt afl toppstöðvar sé um V3
af virkjuðum jarðhita. Slíka
toppstöð þarf að jafnaði ekki að
nota nema nokkra daga á ári.
Þetta mál álít ég, að þegar hafi
verið leyst á hagkvæman hátt
fyrir Reykjavík, þar sem toppstöð
hitaveitu og rafmagnsveitu hafa
verið sameinaðar í eimstöðinni
við Elliðaár. Það sem gerir þetta
mögulegt, er að toppar rafmagns-
veitunnar standa ekki nema
nokkrar klukkustundir á dag, en
toppar hitaveitunnar jafnan
nokkra daga í senn. Þess skal
getið, að á þessu ári verður lokið
stækkun eimstöðvarinnar, þannig
að hún mun duga sem toppstöð
hitaveitu fyrir allan bæinn um
nokkra framtíð.
Til þess að hægt sé að nýta
toppstöðvarmöguleika þennan til
fulls, er hins vegar nauðsynlegt
að verulegur hluti bæjarkerfisins
sé með tvöföldum leiðslum (helzt
um helmingur þess). Að þessu
stefnir og á því byggist Hlíða-
veitan hér í bæ, sem væntanlega
tekur til starfa áður en langt um
líður.
Enginn efi er á því, að hita-
veitan ásamt toppstöðinni veitir
notendum sínum óJÚ-jri hita og
meiri þægindi en kola- og olíu-
kyndingar húsanna, og hún á
innan tíðar einnig að geta veitt
þeim rekstraröryggi í kuldaköst-
unum.
En nú komum við að aðalatrið-
inu: Hvernig á að lækka hitunar-
kostnað og auka þægindj þeirra
bæjarbúa, sem búa ennþá við
eldneytiskyndingar sínar, og
þeirra, sem ennþá hafa ekki
byggt sín hús?
Á vegum hitaveitunefndar
Reykjavíkur voru á árunum 1954
og 1955 gerðar athuganir á þessu.
Unnu þeir verkfræðingarnir Ein-
ar Árnason, Sveinr. Torfi Sveins-
son og Þóroddur Sigurðsson m. a.
að athugu.ium hna. .iðstöðvum
fyrir b.einn. Dr. iunnar Böðv-
arsson verkfræðingur gerði hins
vegar samanburð á hitamiðstöð
aður hin^ - ogaíí um 67 % meiri en
írá hitaveitu. Rekstrar-öryggi og
þægindi hin sömu.
Þjóðhagslega er kostnaðarmunur
inn þó meiri, þar sem stofnkostn-
aður beggja fyrirtækjanna er að
meiri hluta innlendur.
Áætlanir eru nokkuð lauslegar
og settar hér fram í sem stytztu
formi, en þær eru að mestu leyci
byggðar á gögnum, sem dr. Gunn-
ar Böðvarsson hefur tekið saman
í áðurnefndri skýrslu og síðar.
Bent skal og á það, að hlutur
fasts rekstrarkostnaðar er hér
nokkuð hár, en það er hitamið-
stöðinni í vil. Ekki er hér heldur
að neinu leyti reiknað rneð raf-
orkuvinnslu samhliða hitaveil-
unni, scm gæti þ bætt iekstur-
inn.
Tveimur mikilv'gu n spurning
um er þ., ósvarað enn. Önnur er
sú, hve mikil virkjanleg gufa sé
á áðurnefndum svæðum. Um
þetta hafa þó þegar fengizt mikil-
vægar jákvæðar upplýsingar með
hinum stórvirka gufubor ríkis og
Reykjavíkurbæjar, og fæst spurn
ingunni frekar svarað á næstu
misserum.
Hin spurningin er þessi: Fæst
fé til þess að hrinda þessu máli
í framkvæmd? Fjárskortur er að-
alástæðan fyrir því, að ekki er
enn komið nær settu marki, ó-
skammtaðri hitaveitu fyrir alla
Reykvíkinga, en raun ber vitni.
Svar við þesi-ri spurningu er
meðal annars komið undir því,
hvernig fjármálamenn þjóðarinn-
ar líta á nálið. Grein dr. Benja-
míns Eiríkssonar sýnir, að hann
hefur komið auga á, að hér er á
ferðinni þjóðhagslegt hagsmuna-
mál og tækifæri til svo arðbærrar
fjárfestingar að vandfundið mun
annað betra.
Óskandi væri, að brátt skap-
aðist það ástand í efnahagslífi
þjóðarinnar, að síðar.i spurning-
unni yrði svarað játandi og þann-
ig yrði hægt að hraða fram-
kvæmdum að stækkun Hitaveitu
Reykjavíkur, viðskiptamönnum
hennar og raunar þjóðinni allri
til hagsbóta.
Beztu afrek
íslendinga ísundi
Birt í Sport
ÍÞRÓTTABLAÐIÐ SPORT, síð-
asta hefti 4. árg. er nýkomið út,
32 bls. að stærð og prýtt fjöl-
mörgum íþróttamyndum.
í þessu hefti birtist í fyrsta
skipti skrá yfir beztu sundafrek
íslendinga frá upphafi (10—14
beztu í hverri grein) og mun ísl.
sundfólki vafalaust þykja skráin
hin girnilegasta til fróðleiks.
Af öðru efni má nefna greinar
um Meistaramót ísl. í frjálsíþrótt-
um, sveinameistaramótið, mótin
úti á landi, norrænu unglinga-
keppnina, EM-keppni kvenna,
afrekaskrá karla og kvenna í
frjálsíþróttum og sundi fyrir 1958
og loks nýstárlega getraun (20
spurningar úr ísl. íþróttasögu)
þar sem heitið er 1000 kr. verð-
launum fyrir rétt svör.
Ritstjóri blaðsins er Jóhann
Bernhard.
Jóhannes Zoiiga
og hitaveitu og gekk frá mjög
ýtarlegri skýrslu um þessi mál.
Niðurstöðuna dregur hann sam-
an í þessum orðum: „Undirritað-
ur telur því að leggja beri áherzlu
á að nota það fjármagn, sem
fáanlegt er á næstunni til að afla
meira laugarvatns í stað þess að
binda það í viðbótarkerfum með
eldsneytishitun að miklu eða öllu
leyti.“
Skal þetta skýrt með einföldu
dæmi, sem að vísu verður sett
hér fram í áætlunarformi, þar
sem verkefnið er enn ekki leyst.
Á ég hér við kostnaðar- og
rekstraráætlr.nir f. rir hitaveitu
frá Krýsuvík og hitamiðstöð, sem
nægja um 60 þúsundum manna,
en ætla má að það v— A íbúatala
Reykjavíkur ucan þess svæðis,
sem nú hefur hitaveitu, að 10—20
árum liðnum. Ekki er hér reikn-
að með topphitun, þar sem eim-
stöðin við Elliðaár nægir fyrir
bæði tilfellin, og eru afköst
beggja því reiknuð þau sömu.
Kostnaðaráætlun:
A. Hitaveita frá Krýsuvík
a) Virkjunarkostnaður
og aðveita 90 millj.
b) Götu- og heimæðar 120 —
Merkilegt skýringarrit
um Opinberunarbókina
Samtals kr. 190 millj.
Mismunur kostnaðar götukerfa
stafar af því, að hitaveita
með upphitunarmöguleikum hef-
ur helming götukerfis einfalt en
helming tvöfalt. Götukerfi hita-
miðstöðvar þarf allt að vera tvö-
falt.
B. Hitamiðstöð
a) Ketil- og dælustöð 50 millj.
b) Götu- og heimæða. 120 —
Samtals kr. 170 millj.
Rekstrar áætlun:
A. Ilitaveita frá Krýsuvík
Vextir, fyrning og alm.
rekstrarkostnaður um
21% af stofnkostnaði 40 millj.
B. Hitamiðstöð
Vextir, fyrning og alm.
rekstrarkostnaður um
20% af stofnkostnaði 34 millj,
Olía 52000 tonn 33 —
Samtals kr. 67 millj.
Samkvæmt þessu e; stofnkostn
aður kitamiði ' ðvar að visií
10—11 % minni, en hitunarkostn-
í HVERT sinn, er ég, leikmaður-
inn, dirfist að skrifa um rit guð-
fræðilegs efnis, hljóma mér í
eyrum hin vængjuðu orð: „Drag
skó þína af fótum þér“ o. s. frv.
Og aldrei hafa þau orð verið mér
ofar í huga en nú, þegar ég færist
það í fang að vekja athygli á
nýlega útkominni bók um það
ritið, sem bæði er sérstæðast og
um leið torráðnast allra rita Heil-
agrar ritningar, Opinberunar-
bókina. Hennar er því, ekki sízt
hvað almenning snertir, sérstök
þörf skýringar, og það er einmitt
hlutverk þess merkisrits, sem hér
verður stuttlega gert að umtals-
efni.
Það nefnist blátt áfram Opin-
berun Jóhannesar, og er eftir
Sigurbjörn Einarsson, prófessor í
guðfræði við Háskóla íslands,
sem löngu er áður kunnur fyrir
þýdd og frumsamin rit sín um
trúfræðileg og önnur efni, hvort
tveggja í senn maður óvenjulega
málsnjall og ritsnjall. Þetta nýja
rit hans, sem er mjög vandað að
öllum frágangi, kom út á vegum
fsafoldarprentsmiðju í Reykjavík
laust fyrir páskana í fyrra (1957),
og gat ekki ákjósanlegri páska-
bók.
í eftirmála gerir höfundurinn
svofellda grein fyrir tilgangi þess
arar bókar sinnar, og skyldi hún
lesin og metin í ljósi þeirra urn-
mæla:
„Opinberua Jóhannesar er það rit
Nýja testamentisins, sem mönn-
um er mest ofaetlun að færa sér
í nyt í heild án allrar leiðbein-
ingar. Mun og raunin sú, að
margir lesendur Ritningarinnar
sneiði hjá henni. Aðrir reyna að
geva sér mat úr skurninni, en
missa af blómanum.
Þessari bók er ætlað að verða
mönnum til hjálpar við lestur
þessa torskilda en efnismikla rits.
Við samningu hennar hef ég tek-
ið tillit til vísindalegra höfuð
rita, sem efnið varða, enda hef ég
haft á hendi skýringu Opinber-
unarbókar í Guðfræðideild Há
skólans og ætlast til þess, að þessi
bók geti verið til stuðnings við
kennslu þar. En efnið vildi ég
sníða við hæfi alþýðu. Því var
mikil takmörkun óhjákvæmileg
í meðferð margra fræðilegra um-
ræðuefna, sem að skýringunni
lúta. Á hinn bóginn vildi ég
leggja áherzlu á það, sem er sér
staklega tímabært og hefur var-
eftir Richard Bech
anlegt trúargildi. Ég hef m. ö. o.
miðað við það, að bókin stæði á
vísindalegum grundvelli, en væri
alþýðleg að gerð og trúarlega
hagnýt". —
í ýtarlegum og tilþrifamiklum
inngangi skýrir prófessor Sigur-
björn sérstöðu Opinberunarbók-
arinnar meðal rita Nýja testa-
mentisins og mismun hennar og
annarra slíkra rita, ræðir síðan
um höfund hennar, hvenær hún
er rituð, hinar ýmsu skýringar-
aðferðir, sem beitt hefir verið við
túlkun hennar, og svarar að lok-
um þeirri grundvallarspurningu:
„Hvað er Opinberunarbónin?“
Meðal annars fer hann um það
atriði þessum orðum:
„Opinberunarbók er ekki
kirkju- eða veraldarsagan sögð
fyrirfram á dulmáli. En höfundur
hennar sér eigi að síður fram.
Hann sér frumlæga drætti og ör-
lögsímu allrar sögu, vegna þess
að hann sér svo djúpt, þegar
hann skyggnir samtíð sína.
Jóhannes sýnir, hvers eðlis sú
barátta er, sem kúgunarvald heyr
fyrir algerum yfirráðum yfir lík-
ama og sál, yfir vilja og sam-
vizku. Hann sýnir, hvert er stefnt,
þegar steypa skal Kristi af stóli
í hjörtum manna. Hann sýnir,
hvað er á ferð, þegar manneskja
setur sig í hásæti Skaparans, þeg-
ar dauðlegt hold drambar af
guðlegri tign. Hann sýnir, fyrir
hverju er barizt, þegar staðið er
gegn slíku af staðfestu og þol-
gæði, í hógværð og kærleika. Sú
barátta er ekki háð með mann-
legum kröftum. Víglínan í því
stríði spennir um alheim og ligg-
ur um hverja sál.
Það, sem Jóhannes segir um
þetta, á erindi við alla tíma, ekki
sízt vora. Að sumu leyti er sam-
tíð höfundar nær oss, sem nú lif-
um, en mörgum gengnum kyn-
slóðum. Orð hans mættu hafa
fullskýra merkingu í eyrum kyn-
slóðarinnar, sem hefur horfzt í
augu við tvær tröllefldar stefnur,
er báðar hafa tignað foringja sína
sem einu guðdómsverur alheims-
ins, báðar lagt reginþunga og kló-
hvassa hramma á kirkju Krists
ög hvert það afl, sem líklegt gat
verið til þess að hamla gegn al-
gerri einmótun í hugsun, full-
kominni undirgefni undir kúg-
j unarvaldið.
Opinberunarbókin afhjúpar at-
burði samtíðar sinnar. Að baki
hins jarðneska sýningarsviðs eru
alheimsleg átök ills og góðs. Á
bak við ofdramb valdsins, á bak
við andlega og líkamlega þrælk-
un, á bak við bílífi og heimslund,
á bak við sleikjuskap fjöldans
frammi fyrir bolmagni, vopnum,
trúarlegum lýðskrumurum og
gullsins jöfrum, eru illra valda
vélar, undirdjúp yztu myrkra.
Á bak við kristið þolgæði örvona
þrenging, djörfung gagnvart ofur
efli, heillyndi og trúnað, á bak við
játningu kirkjunnar, bæn hennar,
boðun og kærleiksþjónustu er
Drottinn Ijóssins, Hvíti-Kristur,
og himneskar fylkingar hans.
Samtíðarsagan er hrikalegt
drama. Baksvið þess er tilveran
í heild. Hvert mannsbarn er
ábyrgur meðleikandi." —
Þessi tilvitnun, þó að hún njóti
sín enn betur í samhengj um-
gerðar sinnar, gefur eigi að síður
nokkura hugmynd um það, hvern
ig höfundurinn fer með sitt vanda
sama viðfangsefni í prýðilegri
inngangsritgerð sinni, jafnt um
skarpskyggni í hugsun og um
sambærilega snilld í máli og stíl.
Sama handbragð er á skýring-
um hans við Opinberunarbókina,
sem eru meginmál þessa rits hans
(bls. 38—224), en hann túlkar
hana kapítula fyrir kapítula, vers
fyrir vers. Haldast hjá honum i
hendur lærdómur, glöggskyggni
og alþýðleg meðferð efnisins.
Táknmál hinnar stórbrotnu bók-
ar, myndir hennar og líkingar,
djúptækur boðskapur hennar, allt
verður þetta lifandi fyrir sjónum
lesandans undir handleiðslu höf-
undar umrædds skýringarrits.
Hann mælir því af mikilli hóg-
værð, er hann segir í lok eftir-
mála síns: „Von mín er sú, að
þetta verk missi ekki að öllu
þess markmiðs sins að gera annar
legt táknmál Opinbeiunarbókar
skiljanlegt nútímamönnum og
boðskap hennar ljósari en ella. ‘
Rit hans nær þeim tilgangi sín-
um í ríkum mæli, og mun þvl
mörgum að gagni koma, opna
þeim heima nýs skimings við
lestur Opinberunarbókarinnar.
Og jafnframt mun þeim einnig
verða það ljósar en áður, að hún
á sérstakt erindi til vorra tíma,
því að á vorri örlagaþrungnu öld
stendur stríðið um helgasta rétt
mannsins gegn kúgunarvaldi
harðstjórnar og andlegs einræðis.