Morgunblaðið - 01.04.1962, Blaðsíða 13

Sunnudagur 1. apríl 1962
MORGUNBLAÐ1&
13
/
Þing Norður-
_' landaráðs
•'T
r Fundir Norðurlandaraðs, sem
'haldnir voru í Helsingfors 17.
tii 23. marz, voru sóttir af þing-
fulltrúum og ráðherrum frá öll-
um Norðurlöndunum. Fulltrúar
Islendinga voru fæstir, svo sem
reglur ráðsins segja fyrir um,
og héðan fór aðeins einn ráð-
herra, en íslendingarnir tóku
fyllilega þátit í umræðum og
störfum á borð við aðra. Veru-
legur hluti starfa ’ráðsins fer
fram í nefndum og reyna hin
ríkin að haga því svo til, að
ráðherra úr hverju landi sitji
fundi þeirrar nefndar, sem fjalla
um þau mál, er undir hann
falla.
Þetta var í 10. skiptið, sem
ráðið kemur saman til funda,
og setti það nokkurn svip á
fundahaldið. Hátíðasamkoma
var haldin í finnska háskólan-
um. Þar var bæði minnzt 10 ára
afmælisins og hin norrænu bók-
menntaverðlaun afhent í fyrsta
skipti. Prófessor Steingrímur
Þorsteinsison hélt ágæta ræðu
Frá setningu fundar Norðurlandaráðs í þinghúsinu í Helsinki.
REYKJAVÍKURBRÉF
———————Laugard. 31. marz ^
til kynningar á verðlaunahafan-
um, Eyvind Jonsson. Þá mun
áheyrendum verða ógleymanleg
ræða hins aldna norska bók-
menntafræðings, Francis Bull,
Hm norrænar bókmenntir.
Annars voru fundir haldnir
frá morgni til kvölds, ýmist al-
mennir þingfundir eða fundir í
íiefndum. Gísli Jónsson, alþingis
maður, stjómaði fundum
meirntamálanefndar af miklum
Bkörungsskap. Svo sem verða
vill á slíkum fundum voru
mörg málanna þess eðlis, að okk
ur íslendinga varðar litlu. En
énægjulegur var sá vilji, sem
lýsti sér um að styrkja samband
felands við hin Norðurlöndin.
Samþykfet um Norræna stofnim
1 Reykjavík er vitni þess áhuga.
Það mál var til meðferðar í
menntamálanefnd og lögðu
ræðumenn áherzlu á, að stofn-
unin ætti að þeirra viti að vera
undir stjóm íslendings, þótt hin
löndin kostuðu hana að mestu.
Norræn samvinna
á tímamótum
Menn gera sér grein fyrir, að
norræn samvinna er nú á tíma-
mótum. Sá ræðumanna á þing-
Inu, sem bezt og skörulegast
ekýrði vandann, sem við er að
etja, var Lyng, formaður þing-
flokks norskra hægri manna.
Jíann sagði m.a.:
„Það er nóg að nefna hina ó-
líku aðstöðu, sem við urðum að
taka til NATO. Við höfum sam-
eiginleg markmið, sameiginlegar
hugsjónir og sameiginlegar ósk-
ir í öryggis- og friðarmálum, en
þegar til framkvæmdanna kem-
ur eru Ólíkar forsendur fyrir
hendi. Sama máli gegnir um hið
mikla viðfangsefni, sem nokkur
landa okkar standa nú frammi
fyrir, spurninguna um stöðu
okkar gagnvart Efnahagsbanda-
laginu. Ég skal ekki reyna að
epá neinu um, hver verður loka-
niðurstaðan í þeirri þróun, sem
fiorrænu löndin hvert um sig
eru stödd í varðandi þetta mál.
En við verðum að horfast í
•ugu við þann möguleika um
viðfangsefni og málefni, sem
eru tengd Efnahagbandalaginu,
eð okkar norrænu lönd geta
Bent í miisimunandi tengslum inn
an Evrópu. Hið viðtækara úr-
lausnareÆni, sem við eigum þá
eð leysa, verður tvöfallt. — í
fyrsta lagi, hvernig við getum
etutt að því, að í þeim verk-
efnum, þar sem leiðir hljóta að
skiljast, verði ólíkar forsendur,
þrátt fyrir allt, svo litlar sem
hægt er og standi sem skemmst
ah tíma. Og hitt viðfangsefnið
hlýtur að verða, að við hag-
nýtum svo vel sem unnt er
þau efni, þar sem við getum
unnið eftir sömu forsendum. —
Þessi viðfangsefni eru hinn al-
menni stjómmálabakgrunnur
þessa þings og áframhaldandi
vinnu á því“.
Helsingfors-
samniiiguriim
Síðar í ræðu sinni vék Lyng
sérstaklega að undirbúriingi og
þýðingu samningsins um nor-
ræna samvinnu og sagði:
„Fyrsta frumvarpið var, eins
og menn vita, lagt fram í ágúst
1961. Það er víst óhætt að
segja, að það frumvarp vakti þá
í sjálfu sér ekki neina sérstaka
athygli. Verður vist einnig að
játa, að það voru margir okkar,
sem ef til vill spurðu sjálfa sig,
hvort eðlilegt væri að gera
slíka ákvörðun eins og á stóð í
ágúst 1961. En ýmislegt hefur
borið við síðan í ágúst 1961. í
fyrsta skipti sem samningurinn
komst raunverulega til vitundar
almennings að nokkru ráði, stóð
mjög sérstaklega á. Það var
meðan á hinum svokallaða
Hangö-fundi stóð í nóvember
1961, sem sé þegar við blasti
hin mjög spennta aðstaða, sem
skapazt hafði fyrir öll lönd okk-
ár vegna vissra ummæla frá
rússneskri hálfu. Það var á
þeirri stundu og þegar svo stóð
á, að almenningur á Norður-
löndum fékk í fyrsta skipti vit-
neskju um hugmyndina um al-
mennan norrænan samvinnu-
samning, og það er alveg ljóst,
að þessi sögulega tilviljun lyfti
hugmyndinni á hærra stig, ef svo
má segja. Að minni skoðun er
viðhorfið nú slíkt, að enginn
getur verið á móti því, að því-
líkur norrænn samstarfssamn-
ingur verði gerður í einhverju
formi“.
Stefnuyfirlýsinp5
Enn síðar sagði Lyng:
„Hér er ekki um að ræða
samning, sem formlega og laga-
lega skapi nokkrar nýjar skuld-
bindingar eða ’ réttindi fyrir
neinn þeirra, sem gerast aðilar
hans. Hann er ekki lagaður á
þann veg. Hann skapar ekki
nýjan samningslega bindandi
rétt. En hann er stefnuyfirlýs-
ing um ósk til víðtæks og ein-
lægs framtíðarsamstarfs og er
siðferðilega bindandi, eins og
sérhver slík yfirlýsing; einkan-
lega þegar hún er gefin við
þær aðstæður og í því sögulega
samhengi, sem þessi er gefin
í“. —
Menn geta að vísu spurt,
hvaða gagn sé að samningnum,
Úr því að hann sé ekki laga-
lega skuldbindandi. Gagnið er
það, sem margir endurtóku, að
hann er stefnuyfirlýsing um
samstarfsvilja, þegar það tvennt
ber að í einu: Að viðbúið er, að
aðildarlöndin haldi hvert sína
leið í viðskiptaefnum og þegar
þeim hefur verið ógnað með
kröfum frá öðru mesta stórveldi
heims, kröfum, sem miðuðu að
þvi að rjúfa eða a.m.k. að gera
samstarf þeirra erfiðara en áð-
ur. —
Erfið stjórnar-
myndun í Finn-
landi
Því er ekki að neita, að erfið-
leikar á nýrri stjórnarmyndun í
Finnlandi vörpuðu nokkrum
skugga á þinghaldið. Þrátt fyrir
það, að liðnar væru nokkrar
vikur frá þingkosningum, hafði
stjórnarmyndun ekki tekizt og
samkvæmf nýjustu fregnum
hefur enn ekki úr greiðzt. Fyr-
ir þá, sem utan við standa, er
erfitt að átta sig á orsökum
þessa. Jafnvel finnskir stjórn-
málamenn tala um, að yfir
stjórnmálalífi þar hvíli lítt
gegnumsæ þoka. Af hálfu for-
ystuflokksins, flokks Kekkon-
ens forseta, var mikið talað um
það, að ekki tjái að taka aðra
til stjórnarsamstarfs en þá, sem
af einlægni fylgi utanríkis-
stefnu forsetans. En allir flokk-
ar segjast einmitt vera sammála
honum í þeim efnum! — Frá
þeirra sjónarmiði virðist því
svo sem hér sé sett markalína
af handahófi, sem af tilefnis-
lausu gefi færi á að útiloka þá,
er af öðrum ástæðum þyki ekki
æskilegt að vinna með. Hvað
hæft er í þessum ásökunum á
báða bóga er ekki annarra en
Finna sjálfra að dæma um. —
Vonandi tekst að leysa þessa
þraut, því að vissulega þurfa
Finnar nú á sterkri stjórn að
halda. Enda lagði Kekkonen
megináherzlu á það fyrir for-
setakosningamar, að meirihluta
stjórn þyrfti að mynda í land-
inu og þingið var rofið, ekki
sízt í því skyni að svo mætti
verða. Úrslitin urðu og þau, að
betri skilyrði en áður sýnast
vera fyrir öflugri meirihlúta
stjórn, ef allt er með feldu.
„Lítið púður í
slíkum kosning-
um“
*Fyrir skammstu fóru fram svo-
kallaður „kosningar" í Sovétríkj-
unum. Sá skrípaleikur vakti að
vonum litla athygli á meðal
frjálshuga manna. Svo er nú kom
ið, að jafnvel kommúnistum þyk
ir hyggilegt að hafa þær að gam-
anmálum. Kommúnistapiltur,
sem otft akrifar fréttabréf úr
Moskvu í Þjóðviljann tók t. d.
svö til orða hinn 16. marz:
,,Eins og kunnugt er fara kosn-
ingar í Sövétríkjunum fram þann
ig, að það er aðeins um einn
frambjóðanda að ræða á hverj-
um stað. Og það sem lakara er
það er yfirleitt aðeins stungið
upp á einum frambjóðanda. Eðli-
lega finnst mörgum lítið púður í
slíkum kosningum."
Kommúnistar finna nú hvar-
vetna vaxandi andúð á einræð-
iskenningum sínum. Hér á landi
eru þeir á greinilegu undanhaldi
og kennir hver öðrum um ófar-
irnar. Eitt ráðanna til að reyna
að rétta sig við, á að vera það
að þykjast ögn sjálfstæðari en
áður. Þess vegna taka þeir nú
öðru hvoru undir þó gagnrýni,
sem þeir hvort eð er vita að
er á hvers manns tungu.
„Lítið verður úr
réttindum sem
ekki er neytt“
Síðar í sama pistli segir
kommúnistapilturinn:
„Svo er annað atriði í þessu
sambandi, reynslan sýnir að það
er ekki nóg að gefa út stjórnar-
skrá, það þarf líka að tryggja
framkvæmd hennar. í sömu
stjórnarskránni er t. d. ákvæði
um það að kjósendur geti tekið
aftur umboð fulltrúa síns áður
en kjörtímabili hans lýkur, ef
hann stendur sig ekki. Þeir í
Moskvuráðinu sögðu aðspurðir,
að þessa réttar hefði aldrei ver-
ið neytt í Moskvu. Það er slæmt,
þvi varla eru þeir allir svo full-
komnir, sem setið hafa í því
góða ráði. Og það verður lítið
úr réttindum sem ekki er neytt.“
Slílk gagnrýni hljómar vel, en
hún er haldlítil á meðan komm-
únistar hér vanvirða kösninga-
réttinn, svo sem raun ber vitni,
þar sem þeir hafa tögl og halgd-
ir. Ef kommúnistar meintu nokk-
uð með þvíMkum skætingi í garð
kostnaðarmanna sinna, mundu
þeir hverfa frá kjörskrárfölsun
og kosningakúgun, sem þeir beita
í verkalýðsfélögunum. Þá mundu
þeir t. d. beita sér fyrir, að
þeim þúsundum verkamanna,
sem nú er haldið utan við full
félagsréttindi í Dagsbrún, væri
veitt rétt aðild að félaginu. Þá
mundu þeir hætta kjörskrárföls-
un, leyfa andstæðingum sínum að
kynna sér kjörSkrá með hæfileg-
um fyrirvara og yfirleitt taka upp
lýðræðislega stjórnarhætti. Ekk-
ert er þeim fjær skapi en að fara
svo að.
Hannibal og borg-
arstjórinn í
Coventry
Hinn sanni hugur kommúnista
í þessu birtist í ummælum Hanni-
bals Valdimarssonar, þegar hann
eftir heimkomu sína frá Tékkó-
slóvakíu í fyrra, fór lofsörðum
um kosningahætti þar í landi,
sem að sjálfsögðu eru eftir
sovézkri fyrirmynd. Hver óleik-
ur íbúum hinna feúguðu landa er
gerður með sllku glamri, má
sjó af grein, sem brezkur blaða-
maður, Micihael Wall. skrifaði
nýlega og birtist í Manchester
Guardian Weekley hinn 15. marz.
Grein .þessa ritar hann í formi
opins bréfs til borgarstjórans i
Coventry, en sá hefðarmaður
hafði nýlega ferðast um Austur-
Þýzkaland og birti eftir heim-
kornu sína svohljóðandi yfirlýs-
ingu:
„Sextán klukkustundir á dag
vörum við önnum kafnir við að
kanna, hvört nökkuð væri satt
í ásökunum um að ólýðræðisleg-
um aðferðum væri beitt í Aust-
ur-Þýzkalandi. Við komumst að
raun um, að þessar ásakanir eru
gjörsamlega falskar. Við fund-
um engin merki kúgunar eða
skorts á lýðræði í Weimar, I
Dresden eða í Austur-Berlín.
Sendinefndin gat heldur ekki
fundið neina réttiætingu full-
yrðin'garinnar um, að kosningar
ættu sér stað undir lögregluum-
sjá eða að almenningur væri
hræddur við að gagnrýna yfir-
völdin.“
„Erfitt að trúa að
við höfum heim-
sótt sama land“
Brezki blaðamaðurinn heldur
áfram:
„Það er erfitt að trúa, að við
höfum heimsótt sama landið.
Tilgangur minn með þvl að
sferitfa þessa fyrstu frásögn af ferð
minni í formi opins brétfs til
yðar, er að mótmæla á þann veg
sem almenningur veitir sem
mesta athygli, hérumbil öllu, sem
þér segið um Austur-Þýzkaland.
Eg hef verið beðinn að gera það
af rosknum mönnum, sem hættir
eru störfum, af verksmiðjufólki,
af stúdentuim og æskulýð, af
Austur-Þjóðverjum, sem hefur
klígjað við og misst kjarkinn við
að heyra Englending í ábyrgðar-
stöðu hvítþvo stjórnarfar, sem
þeir telja efekert annað en lepp-
stjórn erlends veldis, stjórnar-
far, sem synjar þeim um allt
frelsi til máis, athafna og ferða-
laga, og reynir með öllum ráð-
um, þar á meðal ofbeldi, að
fá menn til að beygja sig fyrir
þjóðfélagi, sem þeir hata og
fyrirlíta.“
Þessi ummæli hins brezka
blaðamanns eru harla athyglis-
verð, vegna þess að þau sýna,
hvernig fólkinu, sem býr bak við
járntjaldið, raunverulega er inn-
anbrjósts. Vafalaus't hefur komm-
únistapilturinn, sem skrifar í
Þjóðviljann austan úr Moskvu,
orðið þar var hins sama hugar-
fars meðal almennings þar eystra.
Framh. á bls. 14.