Morgunblaðið - 31.03.1963, Blaðsíða 6

6
Sunnudagur 31. marz 1963
MORCVNnL A ÐIÐ
Bs,. . ■• ■ . ....,, .,,, , ,i
Xil hægri Höfðabrekkuháls. Til vinstri sér á Höfðabrekkujökul.
Reynisfjall í baksýn, en við það stendur Víkurkauptún. —
b-jóðvegurinn liggur um skarðið, sem sést á myndinni.
t. d. „Riti um jarðelda á fslandi“,
eftir Markús Loftsson í Hjörleifs-
höfða, sést að hlaupin hafa hag-
að sér mjög breytilega gegnum
aldirnar. Um það er þó ekki
ætlunin að ræða að þessu sinni.
Það, sem fyrir mér vakir með
grein þessari, er að leiða huga
fólks að þeim hættum, sem yfir
vofa af völdum Kötlu, og reyna
að gera sér grein fyrir þeim mögu
leikum, sem fyrir hendi eru til
þess að forða tjóni á verðmætum
og slysum á fólki.
Ymislegt hefur nú þegar verið
gert, sem ef til vill má koma að
gagni í neyðartilfellum. Má þar
nefna flugvellina í Álftfy/eri og
Meðallandi, og fyrirhleðá’lur við
Kúðafljót. Kannske eru þessi
mannvirki þó eins og barnaleik-
föng og lítils virði er á reynir
verulega. En þau eru þó tilraun
til þess að bægja voðanum frá,
og vel er hugsanlegt að þau komi
að miklu gagni. Þá hefur Fjalla-
baksvegur nyrðri verið lagfærður
verulega á síðustu árum, og
Ragnar Jónsson, skrifstofustjóri:
Kötlugos og Víkurkauptún
KATLA hefur gosið 16 sinnum
eftir landnámstíð. Fyrsta gosið,
sem vitað er um varð árið 894,
en hið síðasta haustið 1918. Oftast
hafa gosin verið regluleg tvisvar
á öld og hafa fylgt þeim öskufall
og jökulhlaup.
Katla hefur frá fyrstu valdið
allt eftir því hve öflugt það er
og hvar það ryður sér braut fram
úr jöklinum.
(í hlaupinu 1955, sem' aðeins
var lítið og ekki í sambandi við
eldgos, tók bæði af brúna á
Skálm og Múiakvísl.) Ef maður
flettir upp í heimildum um þetta,
er ráðgert að gera það betur, til
þess að hægt sé að notast við
hann sem flutningaleið ef Mýr-
dalssandsleiðin skyldi teppast um
lengri tíma. Jarðskjálftamælar
eru staðsettir í Vík og á Kirkju-
bæjarklaustri, en það mætti
kannske verða til þess að gefa
fólki til kynna fyrr en ella ef
gos er í aðsigi.
Eins og kunnugt er, stendur
mikill hluti Víkurkauptúns í Mýr
dal mjög lágt. Meginbyggðin er
fyrir neðan Bakkana, eins og það
er kallað, og á Fitinni. Er þetta
aðeins fáum metrum ofan við
sjávarmál. Byggðin á Fitinni hef-
ur vaxið mjög hin síðari ár. Er
það eðlileg afleiðing þess að sand
fokinu af fjörunni hefur að mestu
verið bægt frá, og gróðurlandið
vaxið að mun.
En þegar rætt er um byggðina
á Fitinni er rétt að hafa það I
huga að í mörgum Kötlugosum,
hefur jökulhlaupið komið vestur
með Höfðabrekkuhálsi, ætt út
Framh. á bls. 23
landsmönnum þungum búsifjum,
en þó engum eins og næstu ná-
grönnum sínum Skaftfellingum.
í Vestur-Skaftafellssýlu, hefur
hún lagt fjölda jarða í auðn, graf-
ið grónar lendur undir jökulaur
og sandi, eitrað jarðargróður með
ösku og brennisteini, grandað bú-
peningi manna í stórum stíl, og
valdið ýmsu fári.
Þar sem nú eru liðnir fjórir
áratugir og hálfum betur síðan
þetta mikla eldfjall lét síðast á
sér bæra, er ekki óebliegt þótt
næstu nábúar þess hugsi stund-
um til Kötlu, og reyni að geta sér
til um, hvernig hún muni haga
sér næst er hún rumskar.
Allar umþenkingar þar um
hljóta þó að verða getgátur ein-
ar, og hygg ég að fræðimenn séu
þar ekki undanskiidir.
Eitt vitúm við þó. f hverju
Kötlugosi er hætta á ferðum.
Mannslíf, búfé, mannvirki og
lönd, allt þetta er í mikilli hættu
hverju sinni er eldur brýzt út
í Kötlu, og ávallt hefur fólk orðið
fyrir miklu tjóni, en þó misjafn
lega miklu. Veldur því margt,
sem ekki er rúm til að ræða um
í stuttri blaðagrein. Það er líka
hending ein, hvar tjónið verður
mest og hvar minna.
Vindátt ræður miklu um,
hvar öskufallið verður mest, og
þegar jökullinn hleypur, er ekki
að vita hvar vatnsflóðið brýzt
fram. Það getur farið um Hólms-
árfarveg í Skaftártungu, um
Skálm fram í Álftaver eða fyrir
vestan Hafursey og lent að miklu
leyti í Múlakvísl. Jökulflóðið
getur líka hæglega brotizt fram
á öllum þessum stöðum samtímis,
• Fyrirspurn
Velvakandi birtir í dag sein-
asta bréf „Pestarhverfisbúa“ og
ummæli framkvæmdastjóra
verksmiðjunnar á Kletti. Er
þar með lokið að sinni deilum
í þessum dálki um lyktina af
völdum verksmiðjurekstrarins
inn með Sundum.
„Pestarhverfisbúi“ skrifar:
„Kæri Velvakandi.
Varðandi pestarhverfistil-
skrif mín til þín undanfarið,
þótti mér gaman að lesa hin-
ar góðu undirtektir, sem.komu
frá „Verkamanni", í dálkum
þínum þriðjudaginn 26. marz,
og 'eru ummæli „Verkamanns"
vissulega þess virði að þeim sé
gaumur gefin. „Verkamaður"
viðurkennir að óþef leggi af
verksmiðjunni yfir nærliggj-
andi hverfi, en segir jafnframt
að óþefur þessi sé ekki „pest-
næmur“. Til að forðast frekari
hártoganir um merkingu orða,
vildi ég mega benda „Verka-
manni“ á það, að orðið pest hef-
ur fleiri en eina merkingu, og
er oft notað í merkingunni ó-
þefur. Staðefstist þetta af hin-
um vísa manni Sigfúsi Blöndal
á blaðsíðu 622 í orðabók hans.
Ég vona því að „Verkamaður"
fyrirgefi mér, þó að ég haldi
áfram að kalla það pestar-
hverfi, sem hann vill kalla ó-
þefshverfi.
Ég færi „Verkamanni" beztu
þakkir fyrir það, sem hann upp
lýsir um ráðagerðir í sambandi
við byggingu himnastrompsins
mikla fyrr og síðar. Það, sem
liðið er í þessu efni, er að vísu
þýðingarmikið, en þar sem
himnastrompurinn er enn ó-
kominn, virðist þó að framtíðin
sé það, sem meginmáli skiptir,
og væri undirritaður „Verka-
manni“ þakklátur ef hann gæti
farið á stúfana aftur og aflað
haldgóðra upplýsinga um meg-
inatriði þessa máls, sem felst í
spurningunni: Hvenær kemur
himnastrompurinn mikli?
Og þá kem ég að misskiln-
ingnum stóra, sem alltaf skýt-
ur upp kollinum, þegar rætt er
um þessi málefni, og gerir það
enn einu sinni í ummælum
„Verkamanns". —Andúð á og
barátta gegn óþrifum á al-
mannafæri, og í þessu tilfelli
óþrifum í andrúmslofti utan-
húss og innan, þýðir ekki það
sama og andúð á þeim atvinnu-
vegi, sem slíku veldur. Ef svo
væri, mætti halda því fram að
húsmóðir í sveit, sem ekki vill
hafa fjósaföt sin og annarra í
stofu sinni, með tilheyrandi
fjósalykt, væri þess vegna á
móti landbúnaði. Undirritaður
nennir ekki að hártogast frek-
ar um þetta efni, enda ástæðu-
laust, þar sem ráðamenn Kletts
verksmiðjunnar hafa viður-
kennt kjarna málsins með áætl-
unum um byggingu himna-
strompsins mikla.
„Verkamaður“ bendir á það
að sjávarútvegurinn veiti mönn
um atvinnu svo að þeir geti
eignazt íbúðir, og beri því eigi
að kvarta. Ég vonast þó til að
„Verkamaður“ geti verið mér
sammála um það, að hann og
aðrir, sem beint og óbeint
kunna að hafa atvinnu sína af
sjávarútveginum, eru ekki til
vegna sjávarútvegsins, heldur
sjávarútvegurinn vegna þeirra.
Ég get því enga ástæðu séð til
þess að hann eða aðrir þurfi að
óttast það að verða kallaðir of
fínir, þó að krafizt sé þrifnaðar
og snyrtimennsku af þeim at-
vinnuvegum, sem byggja af-
komu sína á vinnuframlagi
þeirra. — En ráðagerðir ráða-
manna Klettsverksmiðjunnar
um himnastrompinn mikla stað
festa, að þeir eru á mínu máli
í þessu efni, og þá er aðeins enn
beðið eftir svari við fyrirspurn-
inni: Hvenær kemur himna-
strompurinn mikli?
Virðingarfyllst,
Pestarhverfisbúi".
-------------------------------«
• Svar
■■Mi
Jónas Jónsson, framkvæmda-
stjóri Síldar- og fiskimjöls-
verksmiðjunnar á Kletti,
hringdi til Velvakanda og sagði
honum eftirfarandi:
„Undirstöður strompsins hafa
verið steyptar og fyrstu mótum
slegið upp. Þegar þessu verki
var lokið á seinasta ári, var
orðið svo álitið hausts, að verk-
takarnir, sem áttu að skila verk
inu fullunnu 15. des., sneru sér
til okkar og töldu ekki ráðlegt
að steypa svo mikið mannvirki,
svo hátt í loft upp, að vetrar-
lagi. Varð að samkomulagi að
bíða til vors með frekari fram-
kvæmdir. Nú er í ráði að hefja
þær aftur í maí. Strompurinn
verður steyptur í einum á-
fanga með skriðmótum, og á
verkið að taka 21 dag.
Við flýtum verkinu, eins og
hægt er, og frá upphafi hefur
okkur þótt sjálfsagt að gera
allt, sem unnt er, til þess að
koma í veg fyrir, að lyktin
breiðist út frá verksmiðjunni
yfir íbúðahverfi. Þessi fram-
kvæmd ein, sem við vonum að
verði lokaframkvæmdin, kostar
1.6 milljónir króna, þ. e. bygg-
ing strompsins sjálfs, fyrir ut-
an leiðslulagnir og annað. Efst
í turninum verður látið loga á
fjórum rafmagnsperum vegna
flugumferðarinnar. Stigi liggur
upp í strompinn, og má vera,
að fólk vilji fara þangað upp,
til þess að njóta útsýnisins
>þaðan“.
Þurrhlöður
HEIMSÞEKKT MERKI
ÚTSÖLUSTAÐIR UM LAND
ALLT.
KAUPFÉLAG ÁRNESINGA
SELFOSSI