Morgunblaðið - 04.12.1963, Blaðsíða 8

MORGUNBLADID
Miðvikudagur 4. des. 1953
Almennar launahækkanir eðli
legur mælikvarði á hækkun
bóta almannatrygginga
Hækkun bóta greidd í þessum mdnuði
Á FUNDI neðri deildar í gær
var frumvarp ríkisstjórnarinnar
um hækkun á bótum alnnanna-
trygginga samþykkt við 2. og
3. umræöu og því vísað til efri
deildar.
Birgir Finnsson, framsögumað
ur heilbrigðis og félagsmála-
nefndar, komst m.a. svo að orði,
að almennar launahækkanir á
yfirstandandi ári næmu 12,875
%, en frumvarpið gerði ráð fyr-
ir 15% hækkun bóta frá 1. júlí
s.I.
Jafnframt vakti hann athygli
á þeirri yfirlýsingu í greinar-
gerð frumvari»sins, að hækkun
bótanna verði að sjálfsögðu end
urskoðuð, ef um frekari almenn-
ar launahækkanir verða, þegar
vitað er, hversu miklar þær
verða.
Gert er ráð íyrir að greiða
bótahækkunina fyrir þetta ár í
einu iagi í þessum mánuði.
Almennar launahækkanir eðli-
legur mælikvarði
Birgir Finnsson (A), fram-
sögumaður heilbrigðis og íélags-
málanefndar, veik m.a. að því,
að stjórnarandstæðingar hefðu
við fyrstu umræðu talið írum-
varpið ganga of skammt í hækk-
unarátt, og. m.a. vitnað til þeirra
hækkana, sem kjaradómur
dæmdi opinberum starfsmönn-
um á árinu. Rétt er, að opinber-
ir starfsmenn fengu að þessu
sinni meiri hækkanir en almennt
gerist vegna kjaradóms, en á
það ber að líta, að sú hækkun
stafar að mjög vesrulegu leyti
af því, að með kjaradómi hefur
allt launakerfið verið stokkað
upp, bæði með tilliti til þess,
að almennt var viðurkennt, að
þeir höfðu dregizt aftur úr öðr-
um stéttum í kjaramálum og eins
til að ákveða hinum ýmsu starfs
hópum hjá rik
inu laun í sam-
ræmi við kröf-
ur til menntun-
ar mismunandi
ábyrgðar, sem
einstökum störf-
um fylgir. Slík
endurskoðun
var að flestra
eða allna dómi
tímabær og nauðsynleg og getur
ekki með réttu flokkast undir
það, sem við er átt með almenn-
um kauphækkunum.
Þess er að vænta, að sá grund
vðllur, sem með kjaradómi var
lagður, haldizt um margra ára
skeið. Opinberir starfsmenn
eru a.m.k. bundnir af þessum
fyrsta úrskurði kjaradóms í 214
ár og eiga þess ekki kost á þeim
tíma að fá kjörum breytt nema
til samræmis við almennar launa
breytingar.
Þá vakti alþingismaðurinn at-
hygli á þeirri yfirlýsingu í grein
argerð frumvarpsins, að hækkun
bótanna verður að sjálfsögðu
endurskoðuð, ef almennar launa-
hækkanir verða, þegar vitað er,
hverju þær nema.
Vistgjöld á Grund.
f>á kvaðst alþingismaðurinn af
gefnu tilefni vegna orða ÞÞ
hafa kynnt sér, hvemig skipt-
ing vistmanna á Elliheimilinu
Grund væri milli venjulegra
vistmanna og hinna, sem hjálp-
ar eru þurfi. Alls eru á Grund
329 vistmenn. Þar af fá 269 bor-
inn upp allan dvalarkostnað af
tryggingunum . og sveitarfélög-
unum, en 59 eða aðeins 18%
greiða sjálfir eða vandamenn
þeirra mismuninn á daggjöldum
og ellilífeyri. En auk þess að
sleppa viljandi þessu veigamikla
atriði, gekk ÞÞ einnig fram hjá
því, að á ýmsum öðrum vistheim
ilum gamalmenna eru daggjöldin
mun lægri en á Grund, svo sem
á Skjaldarvík á Akureyri,
Blönduósi, í Keflavík, á ísafirði,
á Sólvangi og á Akranesi.
Að því er snertir aðra vist-
menn en sjúka og ellikrama kem
ur í ljós, að daggjaldið á Grund
var 65 kr. 1958, en er núna 130
kr. Eillilífeyrir á 1. verðlags-
svæði 1958 var kr. 9211 á ári
en verður frá 1. júlí s.l. með
15% hækkuninni 19603 kr. eða
112% móti 100% hækkun dag-
gjaldanna. Þessi athugun er
byggð á upplýsingum frá Trygg-
ingastofnun ríkisins og er nið-
urstaða hennar sú, að hækkun
lífeyrisins er mun meiri en
hækkun daggjaldanna frá því
ári, sem ÞÞ valdi sér til sam-
anburðar. Og þar sem dýrasta
elliheimilið hefur verið tekið til
hliðsjónar, er augljóst, að elli-
launin duga enn þá betur fyrir
þá, sem á ódýrari vistheimilum
búa.
Markvisst unnið að almanna-
tryggingunum
Þá kvaðst alþingismaðurinn
ætla, að af máli sínu væri ljóst,
að framfarir á sviði almanna-
trygginga hafi orðið í áföngum
í tíð núverandi rikisstjórnar og
sannarlega hefði mikið verið
gert í hverjum áfanga. Ellilíf-
eyrisþegar voru alls 9986 árið
1960 en fjölgaði upp í 11883 1 963
og s.l. ár voru þeir orðnir 12356.
Þar segir afnám skerðingará-
kvæðanna til sín. í byrjun þessa
árs var tekið að greiða öllum líf
eyrisþegnum jafnt, hvar sem
þeir búa á landinu, og við það
'fengu 5282 25% hækkun. Frá
næstu áramótum munu fjöl-
skyldubætur ná til allra og
ýmsar fleiri lagfæringar, sem
lögfestar voru s.l. vor, taka þá
gildi. Þá fá tryggingarnar heim-
ild til að greiða að fullu dvalar-
kostnað allra vistmanna á elli-
heimilum að viðbættum 10% til
vistmanna sjálfra til annarra
þarfa. Þannig er markvisst unn-
ið að því að bæta aðstöðu hinna
tryggðu, þótt ekki sé unnt að
gera alla hluti í einu. Og með
tryggingunum á sér stað meiri
háttar tilfærsla á tekjum í þjóð-
félaginu frá þeim, sem betur eru
settir, til hinr»a, sem minna mega
sín. Árleg útgjaldaaukning trygg
inganna vegna þeirra breytinga,
sem samþykktar voru s.l. vor og
taka gildi um áramót, var talin
nema 44,4 millj. kr. samtals á
hinum ýmsu greinum trygging-
anna og sú tala hækkar enn
vegna ákvæða þessa frumvarps.
Tryggingarnar hafa alla tíð ver-
ið baráttumál Alþýðuflokksins
og það, sem áunnizt hefur, hef-
ur af skiljanlegum ástæðum
hafzt fram í samvinnu við aðra
flokka. Mest hefur áunnizt með
samstarfi Alþýðuflokksins og
Sjálfstæðisflokksins, en Fram-
sókn hefur oft verið málefnum
trygginganna fjandsamleg og
kommúnistar tómlátir.
Enn um Grund
Þórarinn Þórarinsson (F)
lagði fram skriflega breytingar-
tillögu þess efnis, að í stað þess
að bætur almannatrygginganna
hækkuðu um 15%, hækkuðu
þær um 25%. Þá veik hann að
samanburði á ellilífeyri og dval-
arkostnaði á Grund, sem hann
taldi betri mælikvarða á breyt-
ingar á framfærslukostnaði, sem
átt hefði sér
stað meðal aldr-
aðs fólks, en
vísitölu fram-
færslukostnað-
ar. Sagði hann,
að ellilífeyrir
hjá einstakl-
ingum á 1. verð
lagssvæði 1958
hefði numið
9.955 kr., en þá hefði dvalar-
kostnaður á almennu deildinni á
Grund verið 21.900 kr. Ellilíf-
eyririnn hefði því numið 45%.
Nú væri ellilífeyrir hins vegar
18.240 kr., en dvalarkostnaður-
inn 46.800 kr. og ellilifeyririnn
þvj 18.240 kr. Hins vegar kvaðst
hann viðurkenna, að ellilífeyr-
irinn hafi hækkað hlutfallslega
meir en framfærslukostnaður-
inn, sem miðað við 2. veirðlags-
svæði, en það hafi verið stjóm-
arandstöðinni að þakka, að skipt
ing landsins í verðlagssvæði hafi
verið felld niður.
Tryggingarnar ekki eins góðar
Hannibal Valdimarsson (K)
lagði fram skriflega breytingar-
tillögu um, að bæturnar hækk-
uðu um 40% en ekki 15% og
að þær yrðu verðtryggðar. Rök-
studdi hann það með því, að
bætur almannatrygginga hefðu
Á FUNDI efri deildar í gær gerði
Bjartmar Guðmundsson grein fyr
ir frumvarpi, er hann ásamt Al-
freð Gíslasyni er flutningsmaður
að. En það felur í sér, að verð-
laun fyrir að vinna á hlaupadýr-
um verði aukin úr 350 í 550 kr.
fyrir refi og úr 200 í 350 kr. fyrir
minka. Jafnframt sé bannað að
eitra fyrir þessi dýr næstu fimm
árin og skoðast það þá sem
reynslutími.
Frumvarpið er rökstutt með
þvi m.a., að slík eitrun verði ein-
att öðrum dýrum að bana, svo
sem t.d. bæði erni og fálka og
jafnvel spendýrum, en sé hins
vegar áhrifalítil aðferð til að
fækka refum og líkast til áhrifa-
laus gagnvart minknum.
Bjartmar Guðmundsson (S)
kvað lagt til að hækka verðlaun
fyrir unnin hlaupadýr vegna
þess, að komið hefði í ljós, að
menn fengjust ekki til að eyða
hlaupadýrum fyrir eins lágt gjald
og því væri eðlilegt að hækka
verðlaunin í hlutfalli við þær
sem orðið hafa
síðan lögin voru
sett. En alþingis
maðurinn taldi
að sú aðferð, að
ná hlaupadýr-
um, sé í senn
skásta og auð-
veldasta leiðin
til að halda
vargnum í skefj
um, sérstaklega
þó kvað minkinn snerti. En víða
væri baráttan gegn minknum
ekki önnur en sú, að menn ynnu
á hlaupadýrum og fengu verð-
laun fyrir það og því mættu verð-
launin ekki minni vera.
ævinlega fylgt
hækkuðu kaupi
opinberra starfs
manna, en kaup
þeirra hefði
hækkað um
40-45% sam-
kvæmt úr-
skurði kjara-
dóms s.l. sum-
ar. Þá sagði
hann, að tryggingairnar væru
ekki eins góðar nú og þær hefðu
verið, þær hefðu dregizt aftur
úr og þeim hrakað, sérstaklega
hvað gamla fólkið snerti. Þá
kvað hann það alkunnugt, að
hann hefði bæði fyrr og síðar
hamrað á auknum almannatrygg
ingum. Ni'verandi ríkisstjórn
hefði hins vegar í upphafi verið
á móti því, þar til dró að kosn-
ingum
Hlutfallsleg hækkun en ekki
lækkun
Emil Jónsson félagsmálaráð-
herra kvaðst sérstaklega vilja
mótmæla þeim orðum HV, að al-
mannatryggingarnar væru ekki
eins góðar nú og þær hefðu áð-
ur verið, en Hannibal vitnaði
m.a. til þess, að matvælavísital-
an hefði hækkað um 86 stig,
fatnaðarvísitalan um 40 stig, en
almannatryggingarnar aðeins
um 27%.
Kvað félagsmálaráðlherrann
þetta skýrast
bezt, ef lesnar
væru upp bæt-
ur almanna-
trygginga frá
því í marz 1959,
en þá var fram-
færsluvísitalan
sett í 100 stig.
í marz 1959
var ellilífeyrir
til einstaklinga á 1. verðlags-
svæði 829 kr. á mánuði, en í
nóv. s.l. 1519, 64 og hækkun því
83,2% og ef þau 15% eru tek-
in með, sem nú er lagt til að
lögleiða 110,7%. Varðandi
hjón á 1. verðlagssvæði
nemur hækkunin 106,1%
og með 15% 137%. Á öðru verð-
UMDEILD LÖGFESTING
Þá veik alþingismaðurinn að
því, að árið 1957 hefðu verið lög-
leidd ákvæði um skyldueitrun
gegn refum og minkum, sem fram
kvæma skyldi á hverju ári. Út af
þessu spunnust miklar deilur
bæði á Alþingi, í blöðum og
manna á meðal og kvaðst alþingis
maðurinn ætla, að sjaldan hafi
umdeildari lög verið í gildi tekin
hér á landi. Þar var sú skylda
lögð á oddvita að gerast eitur-
byrlarar, ekki aðeins fyrir þessi
dýr, refi og minka, heldur og
önnur, sem eitrið var ekki ætlað,
bæði fugla og meira að segja
tamin spendýr.
Til Alþingis er nú komin fram
ósk frá sýslunefnd Vestur-Húna-
vatnssýslu, þar sem farið er fram
á, að þessi ákvæði verði niður
felld, og kvað alþingismaðurinn
a.m.k. allmarga oddvita sama
sinnis. Enda væri óhætt að full-
yrða, að áhuginn á eitrunarskyld-
unni væri nú mun minni en 1957
eftir reynslu þeirra fimm ára,
sem síðan eru liðin. Þó er einkum
þrennt, sem úr sker, að ráðlegt
er að gera a.m.k. fimm ára hlé á
eitrunarskyldunni og banna eitr-
anir:
1. Eitrun er I sjálfu sér ó-
yndisúrræði og viðurstyggileg.
Hún er stórhættuleg öðrum dýr-
um, en hún á að ná til og jafnvel
mönnum og kvaðst alþingismað-
urinn geta nefnt þesp fjölmörg
dæmi. Tilnefndi hann, að í einni
sveit hafi eitrunin orðið þrem
hundum að bana, hundum odd-
vitans og nágranna hans, en að-
eins einum ref. í næstu sveit varð
eitruð rjúpa tveim fálkum að
bana og eins í næstu sveit þar
lagssvæði nemur hækkunin með
15% 180,9% og hjá hjónum 216
% á tímabilinu. Kvaðst ráðherr-
ann því telja þau orð HV ómak-
leg, að í tíð núverandi ríkisstjórn
ar hafi aldrei Verið greiddar full
ar bætur og að bótaþegar hafi
aldrei fengið eins góðar greiðsl-
ur og áður var.
Eysteinn Jónsson (F) kvað
Framsóknarmenn hafa komið
almannatryggingunum fynst á í
samstjórn með Alþýðuflokknum
og hefðu Framsóknarmenn síð-
an verið fylgjandi öllum endur-
bætum, sem gerðar hefðu verið
á almannatryggingunum utan
einu sinni, þegar þeir lögðu til
að frumvarpi þess efnis yrði
frestað.
Þórarinn Þórarinss (F) og
Hannibal Valdimarsson (K) tóku
aftur til máls, en ekki kom neitt
nýtt fram í ræðum þeirra. Síðan
var gengið til atkvæða og frum-
varpið samþykkt við 2. umræðu
óbreytt og vísað til 3. umræðu.
Var svo þegar boðið til nýa
fundar og frumvarpið tekið til
3. urnræðu. Þá lagði Þórarinn
Þórarinsson (F) fram skriflega
breytingartillögu, þar sem lagt
var til í bráðabirgðaakvæði, að
hækkanir, sem verða kynnu á
launum verkamanna og verzlun-
armanna, næðu og til almanna-
trygginganna.
Emil Jónsson félagsmálaráð-
herra tók fram, að er frum-
varpið var fram lagt, hefði ver-
ið tekið fram, að ef almennar
launahækkanir yrðu, mundi
verða tekið tillit til þess og
frumvarp flutt þar að lútandL
Eðlilegt væri að bíða þess, að
samningar tækjust, enda væru
horfur á, a.m.k. kvað samninga
verzlunarmanna snerti, að hækk
anir yrðu mismunandi og þvl
eðlilegt að taka afstöðu til þess,
er samningarnir lægju fyrir.
Ekki kvöddu fleiri sér hljóðs
og var frumvarpið enn samþykkt
án breytinga og það sent for-
seta efri deildar til frekari fyr-
irgreiðslu.
við. Einu sinni munaði ekki
nema hársbreidd, að eitrunin
yrði manni að bana.
2. Þá eru skiptar skoðanir um,
að eitrun fyrir refi hafi mikil á-
hrif til fækkunar á refastofnin-
um. Kvaðst alþingismaðurinn
þekkja tvo til þrjá menn, sem
væru refafræðingar, og héldu
þeir því fram, að eitrunin hefði
nokkur áhrif til fækkunar á
heimskustu dýrunum, en hins
vegar æli hún upp dýrbíti, þar
sem hún yrði til þess að vitrustu
dýrin þyrðu ekki að leggja sér
annað til munns, en það, sem
þau veiddu sjálf og þá einkum
fugla og unglömb.
3. Það sker þó úr, að eitrunii*
er komin vel á veg með að út-
rýma einum tilkomumesta fugl-
inum hér á landi, erninum, og þó
til annarra landa sé vitnað. Mena
mundu nú e.t.v. segja, að það sé
bættur skaðinn, þar sem örninn
er ekki nytjafugl. Hann hefur þó
verið alfriðaður um tugi ára og
um leið og eitrunin var lögleidd
1957 voru sjö sýslur undanþegn-
ar, svo að eitrunin mundi síður
granda erninum.
Menn vita, að frá því eitrun
var upp tekin, 1890, hefur hún
fækkað erninum mjög og reynzt
honum öllum dýrategundura
hættulegri. Ef eitruninni verður
nú áfram haldið, er sýnt, að þessi
tilkomumikli fugl mun hverfa úr
sögunni. Loks kvað alþingismað-
urinn þessi fimm ár hugsuð sem
reynslutími, svo að menn geti
áttað sig betur. Enda munu ná
margir þeirra, sem fyrir fimm ár-
um töldu eitrunina nauðsynlega,
ekki telja hana hafa veruleg á-
hrif nú, þar sem refurinn væri
farinn að vara sig á eitrinu.
Verði eitrun ekki hætt
vofir eyðing arnarins yfir
verðbreytingar,