Morgunblaðið - 12.06.1965, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLA^IÐ
Laugardagur 12. júní 1965
Athugasemdir vegna blaðaskrifa
stjórnar og ráðunauta Búnaðar-
félags íslands
f GREIN þessari er rætt um
stefnu og leiðir í sauðf járkyn-
bótum, óskir um tilraunir og
rannsóknir, neitun um til-
raunaaðstöðu og talnagögn til
úrvinnslu, varhugaverð sjón-
armið ráðunauta Búnaðarfé-
lags íslands og nauðsynlegt
samstarf á vísindalegum
grundvelli.
í tilefni af grein „vig", „Sann-
leikurinn og ekkert nema sann-
leikurinn", í Mbl., 25. maí sl. og
ritstjórnargrein í sama blaði 29.
maí undir heitinu: „Vísindin og
atvinnuvegirnir", hafa 11 ráðu-
nautar Búnaðarfélags íslands
sent frá sér athugasemdir, sem
birtust í Mbl. hinn 10. þ.m. Sama
dag birtist einnig grein frá stjórn
B.í. í sama blaði og af sama til-
efni.
Þar eð mín er getið í þremur
þessara greina og sumpart svo,
að mjög er fjarri lagi, að rétt sé
farið með, get ég ekki iátið hjá
líða að gera grein fyrir málun-
um, eins og þau horfa við frá
mínum bæjardyrum.
Geri ég það í trausti þess, að
stjórn Búnaðarfélagsins hafi
mælt af alhug, þar sem hún seg-
ir um starfsemi félagsins í grein
sinni:
„Þar eru öll mál rökstudd fyr-
ir opnum tjöldum."
í grein ráðunautanna er kom-
izt svo að orði í sambandi við
umsögn um niðurstöður úr til-
raun með háfætta hrúta:
„Einkar óheppilega vill tfl,
þegar reynt er á þennan grófa
hátt að afsanna kenningar dr.
Halldórs Pálssonar um vaxtar-
lífeðlisfræði sauðfjár, en hann
hlaut einmitt doktorsviðurkenn-
ingu fyrir rannsóknir sínar á því
sviði.“
Þessi ummæli eru villandi á
tvennan hátt.
í fyrsta lagi bendir setningin
til þess, að efnt sé til tilrauna í
þeim tilgangi að sanna eða af-
sanna ákveðinn hlut. Þetta er
röng túlkun á hlutverki vísinda-
legra tilrauna. Þær eru miðaðar
við að fá sem hlutlausastan og
beztan samanburð á því, sem
saman er borið.
Það eru tölurnar, sem eiga að
segja, hvað satt er, en ekki til-
finningasemi tilraunamannsins.
Við lestur ofannefndrar setn-
ingar gæti mönnum í öðru lagi
skilizt, að mér væri einhver
akkur í að reyna að gera lítið
úr doktorsritgerð dr. Halldórs
Pálssonar.
Því fer vitanlega víðs fjarri.
En ég get ekki látið hjá liða
að benda á, að heimsfrægð sína
hefur dr. Halldór unnið sér á
sviði vaxtarlifeðlisfræði, en ekki
erfðafræði. Tilraunin með há-
fættu hrútana var erfðatilraun
og kemur vaxtarlifeðlisfræði
ekkert við.
Ég hef ekki 1 hyggju að elta
uppi einstakar setningar í grein
ráðunautanna til að svara hverri
fyrir sig.
En ég tel vera svo alvarlegar
aðdróttanir í þessari grein, að ég
eigi ekki á öðru völ en að skýra
sem gleggst frá málavöxtunum,
og mun ég reyna að gera það
eins hlutlaust og mér er unnt.
— ★ —
Núverandi. stefna í kynbótum
sauðfjár hér á landi, þ.e. að
hvaða marki skuli stefnt, er mörk
uð af dr. Halldóri Pálssyni, bún-
aðarmálastjóra, fyrrverandi sauð
fjárræktarráðunaut Búnaðarfé-
lags íslands.
Hann hefur líka mótað þær
aðferðir, sem nú eru notaðar til
að ná því marki, sem stefnt hefur
verið að.
Kynbætur fjárins á valdatíma-
bili hans undanfarinn aldarfjórð-
ung hafa stefnt í þá átt að féð
verði lágvaxnara og þéttbyggð-
ara en áður, og er þá haft til fyr-
irmyndar, hverjar kröfur brezki
kjötmarkaðurinn gerði um lögun
á dilkaskrokknum fyrir 30 árum
síðan. Jafnframt hefur verið að
því stefnt meðfram að rækta upp
frjósemi, mjólkurlagni og ullar-
gæði samtímis þéttu byggingar-
lagi.
Aðferðirnar við að ná árangri
í kynbótum sauðfjár hafa verið
miðaðar við þá kenningu dr.
Hammonds, læriföður dr. Hall-
dórs, að við hámarksfóðrun sýni
skepnan yfir hvaða eðli hún
byggi og því væri vandinn við
kynbæturnar ekki annar en sá
að fóðra féð vel og fara vel með
það á allan hátt og velja svo úr
til kynbóta þær kindurnar, sem
hefðu beztu bygginguna við góða
aðbúð.
Yið ákvörðun á stefnunni lágu
ekki fyrir neinar visindalegar
niðurstöður um það, hvort eðli
fjárins gæti breytzt til hins verra
að einhverju leyti við það að
ræktaður væri upp stofn með
mjög þéttu byggingarlagi.
Við ákvörðun á aðferðunum,
lá ekki fyrir nema lítið brot af
þeirri þekkingu á sviði búfjár-
kynbóta, sem nú er fyrir hendi,
en síðari tíma rannsóknir erlend-
is hafa sýnt, að kenningar dr.
Hammonds á þessu sviði eru
hæpnar.
— ★ —
Ég hef lagt á það áherzlu að
fá tækifæri til að rannsaka á
vísindalegan hátt, hver breyting
yrði á afurðasemi fjárins við það
að byggingarlagið á því væri
bætt með úrvali.
Ég hef lagt á það áherzlu, að
teknar yrðu í notkun til reynslu
á tilraunabúi Búnaðardeildar á
Hesti í Borgarfirði nýjar aðferð-
ir við kynbætur fjárins, byggð-
ar á erfðafræði, þannig að úr
því fengist skorið með hlutlaus-
um rannsóknum, hverjum
árangri mætti ná með fullkomn-
um aðferðum við kynbæturnar.
Ég hef einnig lagt á það ríka
áherzlu að fá að rannsaka á
gögnum sauðfjárræktarfélag-
anna, hverjar kynbótaframfarirn
ar hafi orðið síðastliðinn aldar-
fjórðung, því að slík rannsókn
gæti gefið veigamiklar bending-
ar um það, hvernig kynbæturn-
ar eru á vegi staddar.
— ★ —
Dr. Halldór Pálsson var deild-
arstjóri Búnaðardeildar til árs-
loka 1962 og jafnframt yfirmað-
ur Hestsbúsins. Hann mun hafa
talið óskir minar Um bættar að-
ferðir við kynbætur persónulega
gagnrýni á sig og léði ekki máls
á því, að slíkar tilraunir yrðu
gerðar á Hestsbúinu.
Hins vegar fékk ég tækifæri til
að gera tilraun með að velja til
undanhalds hrúta, sem voru gis-
byggðir og háfættir og undan
þeim voru settar á gimbrar til
reynslu, og ég hefði áður fengið
aðstöðu til að gera margháttaðar
mælingar á afkvæmahópum und-
an einstökum hrútum, en hafði
ekki aðstöðu til að ráða neinu um
það, hvaða hrútar voru valdir til
afkvæmarannsókna hverju
sinni.
1 ársbyrjun 1963 tók dr. Hall-
dór við embætti búnaðarmála-
stjóra, og þá fór hann þess á leit
að hann fengi áfram yfirumsjón
með allri tilraunastarfsemi Bún -
aðardeildar á Hestsbúinu. Ég
beitti mér gegn 'því, að svo yrði,
þar eð ég taldi mig ekki fá þá
aðstöðu til rannsóknarstarfa við
Hestsbúið, sera nauðsyn krefði.
ef dr. Halldór hefði yfirstjórn
þess á hendi.
Svo fór þó að lokum, að dr.
Halldór fékk yfirumsjón með
Hestsbúinu, og mér skildist sam-
tímis, að ég ætti að fá bætta að-
stöðu til kynbótatilrauna þar frá
því sem verið hafði.
Eftir því sem á leið árið 1963,
kom þó betur og betur í ljós, að
sú von mundi bregðast.
Dr. Halldór gekk t.d. alveg frá
því um haustið, hvaða hrútar
skyldu settir á að undanskildum
4 háfættum hrútum, sem ég valdi.
Hann ráðstafaði öllum ám und-
ir hrúta án samráðs við mig, en
skýrði mér frá því í síma, að
hann hefði tekið frá ákveðinn
ærhóp, sem ætti að raða undir
hrúta í afkvæmarannsókn, og
þann starfa ætlaði hann mér.
Þá taldi ég útilokað, að störf
mín á Hestsbúinu gætu borið svo
Stefán Aðalsteinsson
mikinn árangur, að svaraði til
erfiðisins og tilkynnti dr. Hall-
dóri og síðar deildarstjóra, Pétri
Gunnarssyni, að ég teldi mér
ekki fært að vinna að gagna-
söfnun á Hestsbúinu, ef ekki yrði
breyting á og aðstaða mín bætt.
Að vísu hafði ég haft allgóða
von um, að með því að koma á
vélabókhaldi yfir Hestsféð myndi
verða hægt fyrir mig að fylgjast
með fjárstofninum þar án mik-
illar vinnu, en dr. Halldór taldi
sig ekki geta gengizt undir þær
kvaðir, sem vélabókhaldinu fylg-
ir. Rétt er að geta þess, að sams
konar vélabókhald er nú fram-
kvæmt fyrir allt féð á Hvann-
eyri, Reykhólum, Hólum og
Skriðuklaustri undir minni um-
sjá og eftir sama kerfi og þá
hafði verið sett upp. Nær það
bókhald nú til um 2000 vetrar-
fóðraðs fjár.
— ★ —
Síðan þetta var, hef ég ekki
fengið neina aðstöðu til að fram-
kvæma rannsóknir á Hestsbúinu,
og ég hef heldur ekki fengið í
hendur tölur, sem ég hef óskað
eftir þaðan. Er þar í fyrsta lagi
um að ræða almennar tölur yfir
allt féð á Hesti, sem ég hugðist
leggja til grundvallar við fræði-
legt uppgjör erlendis á niður-
stöðum afkvæmarannsókna á
hrútum. í öðru lagi hef ég óskað
eftir að fá í hendur tölur frá
haustinu 1964 yfir tilraunina með
háfættu hrútana, en þær tölur
hef ég heldur ekki fengið, enda
þótt þar væri um mína eigin til-
raun að ræða.
Tilraunin með háfættu hrútana
hófst haustið 1960, þegar fyrstu
hrútarnir voru settir á, og dæt-
ur þessara hrúta komu af fjalli
með fyrstu lömb sín haustið
1963.
Þá um haustið voru lömbin
undan dætrum háfættu hrútanna
svo miklu vænni en lömb und-
an dætrum vel gerðra hrúta, að
lítil líkindi voru til, að sá mun-
ur gæti stafað af tilviljun.
Ég skrifaði smágrein um þessa
niðurstöðu í Búnaðarblaðið, 12.
tbl. 1963, þar sem ég birti bráða-
birgðauppgjör á þessari tilraun.
f þeirri grein reyndi ég að skýra
sem hlutlausast frá niðurstöðun-
um og forðaðist að draga of mikl-
ar ályktanir, eins og eftirfarandi
tilvitnanir bera með sér.
„Þessi tilraun gefur ekki til-
efni til að draga neinar ályktan-
ir varðandi væntanlegan ágóða af
því að nota háfætta hrúta til að
ala undan ær. En niðurstaðan
gefur óneitanlega tilefni til að
varpa fram ákveðnum spurning-
um í sambandi við fjárræktar-
stefnuna í landinu."
„Niðurstöður tilraunarinnar
benda eindregið til þess, að af-
urðasemi ánna geti farið minnk-
andi með batnandi byggingu ær-
feðranna."
Vegna þessarar smágreinar
hafa verið skrifaðar þrjár óhróð-
ursgreinar um mig í „Frey“, mál-
gagn Búnaðarfélags íslands, og
virðist réttnefni að kalla slík
skrif „aðgerðir gegn mér“, enda
þótt stjórn Búnaðarfélags íslands
vilji ekki kannast við það í grein
sinni í Mbl. í gær, að slíkt sé
sér viðkomandi.
Tvær þessara greina eru eftir
bústjóra tilraunabúsins á Hesti,
undirmann dr. Halldórs Pálsson-
ar, og sú þriðja eftir sauðfjár-
ræktarnaut Búnaðarfélagsins,
Árna G. Pétursson.
Felugreinin svokallaða, sem var
prentuð óvart í Búnaðarblaðinu
og síðar yfirprentuð, var þess eðl-
is, að ég gat búizt við enn meiri
óhróðursskrifum af háifu Búnað-
arfélagsins en komið var, ef hún
birtist og því afréð ég að láta
prenta yfir hana, enda þótt svo
slysalega tækist til sem raun ber
vitni, að hægt reyndist að- lesa
hana í gegnum yfirprentunina.
Ummæli ráðunautanna í Mbl.
í gær benda eindregið til þess,
að ekki hafi verið fjarri til get-
ið um það, hver viðbrögðin við
felugreininni hefðu orðið, ef hún
hefði birzt í Búnaðarblaðinu.
— ★ —
Ég komst yfir gögn tveggja
elztu sauðfjárræktarfélaganna í
landinu með því móti, að ég að-
stoðaði Svein Hallgrímsson, lis-
ensístúdent við að setja upp kerfi
til að koma tölum sauðfjárrækt-
arfélaganna inn á vélkort til úr-
vinnslu í rafeindaheila erlendis.
Áður en Sveinn fór með vélkort-
in úr landi var tekin kópía af
þeim, sem ég hafði undir hönd-
um.
Þegar Ottó A. Michelsen gekkst
fyrir fyrsta rafeindaheilanám-
skeiðinu hér á landi haustið 1963,
samdist svo um, fyrir sérstakan
velvilja hans, að ég fengi að
vinna úr þessum gögnum í raf-
eindaheilanum. Þegar þeirri
vinnu var alllangt komið, til-
kynnti deildarstjóri Búnaðar-
deildar mér, að Búnaðarfélagið
teldi mig ekki hafa leyfi til að
vinna úr þessum gögnum. Gekk
ég þá á fund búnaðarmálastjóra
og fór þess á leit að fá slíkt leyfi,
en fékk það ekki, og hætti ég þá
við úrvinnslu gagnanna að sinnL
Þegar grein Árna G. Péturs-
sonar, sem áður er nefnd, birtist
í „Frey“, taldi ég mig eiga svo
hendur mínar að verja, að ég tók
mér það bessaleyfi að Ijúka úr-
vinnslunni án þess að fyrir lægi
leyfi Búnaðarfélagsins. Reiknaði
ég bæði út, hver kynbótaframför
hefði orðið í þessum félögum yf-
ir 20 ára tímabil í hæfni ánna
til að eiga þung lömb, og einn-
ig reiknaði ég út fyrir annað fé-
lagið, hversu mikið einstakir
hrútar hefðu bætt stofninn eða
skemmt hann með tilliti til hæfni
ánna til að gefa þung lömb.
Niðurstaðan af útreikningun-
um var, í fyrsta lagi sú, að hæfni
ánna til að eiga þung lömb hafði
sáralítið batnað á þessu tímabili
fyrir tilverknað kynbóta.
Einnig kom í ljós, að þeir tveir
hrútarnir, sem mest höfðu
skemmt ærstofninn á öllu tíma-
bilinu, höfðu báðir fengið I. heið-
ursverðlaun fyrir afkvæmi.
Alls höfðu þrír hrútar í þessu
félagi fengið I. heiðursverðlaun
fyrir afkvæmi, og þess er skylt
að geta, að sá þriðji bætti ær-
stofninn með dætrum sínum.
Dætur bezta hrútsins í Stranda
sýslu eru á skýrslu á tilraunastöð
inni á Reykhólum, og þar kem-
ur i ljós, að hann hefur spillt
stofninum að því er varðar hæfnl
ánna til að eiga væn lömb.
Það væri margt hægt að tína
til fleira, sem bendir til, að stefn-
an, sem nú er fylgt í kynbótum
sauðfjár í landinu geti verið var-
hugaverð, en þetta verður látið
nægja.
Ég hef tekið saman greinargerð
um nauðsyn þess að erfðasam-
hengið milli byggingarlags fjár-
ins og afurðaseminnar verði
rannsakað sem ýtarlegast, og þar
er skýrt frá því helzta, sem vit-
að er um vandamálið. Sú grein-
argerð var send B.í. til athugunar
með bréfi dags. 14. des. 1964, svo
að B. í. er kunnugt um, að ég
byggi óskir mínar um auknar
tilraunir á fleiru en tilrauninni
með háfættu hrútana.
Ég hef unnið að því undan-
farið að koma upp kerfi, þar
sem hægt verði að meta einstak-
ar kindur eftir því, hve verð-
mætar þær eru til kynbóta.
Ég lauk við að koma þessu
kerfi upp í marz í vetur og ósk-
aði eftir því við B. í. að fá tæki-
færi til að flytja framsöguerindi
um þetta kerfi og kynbætur sauð
fjár almennt á námskeiði, sera
B.f. efndi til fyrir alla héraðs-
ráðunauta landsins dagana 15.—•
20. marz 1965.
Mér var neitað um leyfi til að
flytja framsöguerindi um málið á
námskeiðinu.
— ★ —
Það er rétt að hafa ofanritað
í huga, þegar ummæli ráðunauta
B. í. um mig í Mbl. í gær eru skoð
uð ofan í kjölinn, en þau hljóða
þannig:
„Það kemur mönnum undar-
lega fyrir' sjónir, þegar „vig“ I
grein sinni nefnir ákveðinn til-
raunamann hjá landbúnaðar-
deild, Stefán Aðalsteinsson, sem
sé „kannski sá menntaðasti og
færastL sem miðstöð íslenzkra
búvísinda hefir á að skipa“, og
ætlazt til þess, að tilgáta hans
um hugsanlega túlkun á niður-
stöðum ákveðinnar tilraunar, sé
tekin gild sem sönnun þess, að sú
stefna sem fylgt hefur verið í
ræktun sauðfjár með tilliti til
vaxtarlags, sé röng, henni beri
þegar að breyta. Slíkar forsendur
eru alltof veikar, og fáir tilrauna
menn mundu æskja þess, að
þannig niðurstöður yrðu túlkað-
ar eins og blaðamaðurinn gerir.
Á þær yrði aldrei litið sem
heilagan sannleika, jafnvel þótt
þær kæmu frá þeim tilrauna-
mönnum, sem í starfi sínu hafa
sýnt jákvæð viðhorf og unnið sér
æðri háskólagráður fyrir störf
sín. Þaðan væri þeirra líka sízt
að vænta sem og þess að vilja
láta flokka sig sem menntaðastan
og færastan meðal starfsbræðra
sinna.
Það er því vafasamt, að nokkr-
um tilraunamanni sé greiði gerð-
ur með slíkum skrifum, sem
blaðamaðurinn hefur látið frá sér
fara, hversu mikil sem löngunin
til að láta bera á sér og þörfin
fyrir viðurkenningu kann að
vera.“ (Leurbreyting mín. S. A.)
Það er alvarlegt, þegar allir
ráðunautar B. í. að einum und-
anskildum skrifa undir:
að það sé löngunin til að láta
bera á sér og þörfin fyrir við-
urkenningu, sem réði gerðum
tilraunamannsins,
að tilraunaniðurstöður þurfi
að vera af ákveðinni gerð
(ekki „þannig niðurstöður")
til þess að á þær verið litið
sem heilagan sannleika,
að tilraunamaðurinn þurfi
að hafa sýnt jákvæð viðhorf
og unnið sér æðri háskóla-
gráður til þess, að gild sé tek-
in ákveðin tilraunaniðurstaða,
sem hann hefur fengið. (Það
er rétt að skjóta hér inn til
skýringar, að ef ég hefði á sín-
um tíma sýnt „jákvæð við-
horf“ og viljað verða Fram-
sóknarmaður árið 1956, þá
hefði B. í. stutt mig af alhug
í því að fá styrk til framhalds-
náms, og þá væri ég líklega
búinn að taka „æðri háskóla
gráðu“, þ.e .doktorsgráðu sem
námsgráðu í Bretlandi).
Eiga menn að trúa því, að
ráðunautar B.í. skrifi óhikað und
Framhald á bls. 25.