Morgunblaðið - 30.12.1965, Blaðsíða 12

12
MORCU N BLAÐIÐ
Fimmtudagur 30. des. 1965
fltttgtmfrfafrft
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Ritstjórnarfulltrúi: Þorbjörn Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Áskriftargjald kr. 95.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 5.00 eintakið.
BERLÍN GLEYMIST
EKKI
17ið og við er fólk um víða
* veröld óþyrmilega minnt
á það, að í Norður-Evrópu
eru milljónir manna lokaðar
inni í stærstu fangabúðum,
sem veraldarsagan kann frá
að greina. Við og við berast
_ fregnir um tilraunir ein-
hverra úr þessum hópi til
þess að flýja ríki Ulbrichts í
A-Þýzkalandi. Og enda þótt
ferill Walters Ulbrichts og
kumpána hans við Berlínar-
múrinn sé þegar orðinn blóð-
ugri en verstu böðla mann-
kynssögunnar vekur hver
fregn um nýtt morð við Ber-
línarmúrinn jafn mikinn
hrylling og sú fyrsta.
Á annan í jólum var 27 ára
gamall maður myrtur af
morðsveitum kommúnista í
A-Þýzkalandi, er hann reyndi
ásamt öðrum að flýja til V-
Berlínar. Leitin að frelsi frá
stærstu fangabúðum heims
hefur enn einu sinni kostað
mannslíf og enn einu sinni
• verður samvizka þeirra, sem
tekið hafa sér fyrir hendur
að verja ofbeldisstjórn komm
únista í A-Þýzkalandi ónáðuð
vegna þess að ungur maður
var drepinn fyrir þá sök eina
að vilja ekki lokast inni bak
við múr, gaddavír og skrið-
drekavarnir kommúnista. —
Morðin við Berlínarmúrinn
eru orðinn mörg. Sú áhætta
aftrar því þó ekki að íbúar
A-Þýzkalands reyna aftur og
aftur að brjótast í gegn með
einhverju móti. Athygli vek-
ur, að hér er fyrst og fremst
um ungt fólk að ræða. Greini-
— legt er, að það getur ekki til
þess hugsað að búa alla ævi
við ófrelsi kommúnismans.
Það vill heldur fórna lífi sínu
en vera lokað inni í fanga-
búðum Ulbrichts. Það eitt seg
ir sína sögu um lífið í Aust-
ur-Þýzkalandi. Orð eru í þeim
efnum óþörf.
PíM eru vissulega takmörk
fyrir því hve lengi hægt er
að þola það ástand, sem rík-
ir í A-Þýzkalandi. Á sama
tíma og önnur kommúnista-
ríki í A-Evrópu losa um höft
og bönn, auka frjálsræði og
- samskipti við V-Evrópuþjóð-
ir, ríkir gamaldags Stalínísk
ofbeldisstjórn í A-Þýzka-
landi. Það eru líka takmörk
fyrir því hve lengi hægt er að
horfa án aðgerða á hið stöð-
uga blóðbað við Berlínarmúr-
inn. Það er ekki aðeins hroða-
legur vitnisburður um ógnar-
stjórnina og ófrelsið í Aust-
ur-Þýzkalandi. Það er svartur
blettur á allri Evrópu, ögrun
við hugsjónir frjálsra manna
um heim allan, sem ekki verð
ur þoluð til eilífðar. Sú stund
mun koma fyrr eða síðar að
öll Berlín og allt Þýzkaland
verður frjálst á ný. Á meðan
mun Berlín ekki gleymast.
TEKJUR
SJÓMANNA
að er algengur misskilning-
ur sem víða verður vart,
að hinn mikli síldarafli á
þessu ári hafi tryggt öllum
þorra íslenzkra sjómanna
geysiháar tekjur. Á það er
fyrst að líta, að tiltölulega
lítill hluti síldveiðiflotans hef
ur náð mjög miklu aflamagni.
í öðru lagi er fjöldi vélbáta
um og innan við 100 tonn, sem
lítt eða ekki hefur stundað
síldveiðar á árinu.
Það er þess vegna stað-
reynd, að sá hluti sjómanna
sem fyrst og fremst leggur
stund á þorskveiðar með línu
og jafnvel net, er fjarri því
að geta talist í hópi hátekju-
manna. Þvert á móti er óhætt
að fullyrða að margir þess-
ara sjómanna búi við lélegri
kjör en fjölmargir þeir sem
í landi vinna. Á það ber einn-
ig að líta, að sjómannsstarfið
er erfitt, áhættusamt og hef-
ur oft og einatt í för með sér
fjarvistir frá heimilum sjó-
mannanna.
Engum dylst, að það er
mjög þýðingarmikið að línu-
og netaveiðar verði stundað-
ar af kappi framvegis sem
hingað til. Hraðfrysti fiskuf-
inn, sem skapar stóran hluta
útflutningsverðmæta okkar,
byggist að verulegu leyti á
vetrarvertíðinni. Þess vegna
þarf afkoma sjómannanna á
hinum minni bátum að vera
eins góð og trygg og frekast
er kostur. Vitanlega hlýtur
markaðsverð í viðskiptalönd-
um okkar að ráða mestu um
fiskverðið. En sjómenn og út-
vegsmenn munu telja sig
þurfa á töluvert hækkuðu
fiskverði að halda. Er það út
af fyrir sig ekki óeðlilegt,
þegar á allt er litið.
Hvers vegna framdi
Erich Apel sjálfsmorð?
— eftir IMeal Ascherson
SJÁLFSMORÐ ráðamanns
í Austur-Þýzkalandi hefur
vakið heimsathygli. Senni-
lega verður þó aldrei varp-
i, að ljósi á orsakir þess, að
i dr. Erich Apel, yfirmaður
efnahagsráðs Austur-
Þýzkalands, svipti sig lífi,
að morgni 3. desember sl.
Að öllum líkindum verða
aldrei birtar dagbækur
þær eða minnisblöð, sem
hann lét eftir sig, og sagt
er, að komið hafi verið til
Vestur-Berlínar. Dauði
hans kann þó að verða til
þess, að mönnum verði ljós
ara en áður, hvað gerzt
hefur undanfarið í stjórn-
málum Austur-Þjóðverja.
Það skal haft í huga, að
þótt þeir, sem hörðustum orð-
um hafa farið um lifnaðar-
hætti og stjórnarstefnu Aust-
ur-Þjóðverja, telji tvennt
bera hæst: einræði og al-
menna vesöld, þá eru deilur
stjórnmálamanna á milli mjög
með sama blæ, hvar sem er í
heiminum.
Fyrir rúmri viku hélt Erich
Honecker, meðlimur fram-
kvæmdanefndar austur-þýzka
kommúnistaflokksins, ræðu á
fundi miðstjórnar flokksins,
þar sem hann dveildi mjög á
ráðamenn fyrir áhugaleysi.
Séretáklega vék hann að
menntamálum, og varð tíð-
rætt um „spillta“ rithöfunda
og „afvegaleidda“ stúdenta.
Þessi ræða ber vitni um bar-
áttu þá innan flokksins, sem
þar stendur nú milli æðstu
manna. Walter Ulbricht sjálf-
ur er þar æðsti dómari.
Fyrir tíu árum var Ulbricht
fremstur í flokki hugsjóna-
manna austur-þýzkra komm-
únista en nú kemur hann
fram á annan hátt, og minnir
mest á „þjóðarföður". Stund-
um reynir hann að koma fram
af góðvild. Það var Ulbricht,
sem hratt í framkvæmd „Lib-
erman“-kerfinu, og beitti þá
fyrir sig yngri, ókreddubundn
ari mönnum. „Liberman“-
kerfið, sem styðst frekar við
afrakstur og gæði en fram-
leiðslumagn einungis, er nú
I talið lengra á veg komið í
A-Þýzkalandi en nokkru öðru
leppríki austan járntjalds. —
Komast Tékkóslóvakía og Pól
landi þar hvergi nærri. Einn
þeirra yngri mana, sem Ul-
bricht fól sérstök störf, í
þessu skyni, var Apel.
Samfara þessu átti sér stað
nokkur breyting, sem miðaði
að auknu frelsi í félags- og
menntamálum. Hér er þó alls
ekki um raunverulegt frelsi
að ræða, og nálgast hvergi
það, sem gerist á þessum svið
um í Póllandi og Tékkósló-
vakíu. Þúsundir manna sitja
enn í fangelsum í A-Þýzka-
landi, vegna stjórnmálaskoð-
ana sinna.
I rauninni var ekki um veru
lega bót að ræða, þótt Ul-
bricht hvetti opinberlega til
aukins samstarfs „vel hugs-
andi“ rithöfunda í báðum hlut
um Þýzkalands. Ulbricht
var aðeíns að gæða illa
haldna hugsjónamenn smá-
von. Hún leiddi þó til þess, að
ákafir gagnrýnendur þjóð-
skipulagsins tóku að láta skoð
anir sínar í ljós í hvassyrtum,
oft ruddalegum Ijóðum. —
Drengir létu sér vaxa hár.
Flokkurinn lét það afskipta-
laust, og gekk jafnvel svo
langt að leyfa prentun nekt-
armynda í tímaritum, mynda,
sem aldrei hefði fengizt leyfi
til að birta í Vestur-Þýzka-
landi.
Allt þetta vakti athygli á
Vesturlöndum, og því var
haldið á lofti. Þær undirtekt-
ir voru hörðum hugsjóna-
mönnum kommúnista í Aust-
ur-Þýzkalandi hins vegar ekki
að skapi. f sumar var látið til
skarar skríða, eftir óeirðir
unglinga i Leipzig, og ósiðlegt
framferði ungra „leðurjakka“
við stúlkur í Halle. Þá brá
FDP, ungkommúnistahreyfing
in, hart við, og fyrirskipaði,
að unglingar skyldu skera hár
sitt. Málgagn flokksins, „Neu-
es Deutschland", sem fylgir
„íhaldssömum" kommúnist-
um, lét til skarar skríða gegn
„óábyrgum" ungum mönnum,
og fordæmdi þau áhrif, sem
það taldi yngri kynslóðina
verða fyrir af Vestur-Þjóð-
verjum.
Ulbricht hefur haft lag á
að halda sig utan við allar
deilur, og lofað deiluaðilum að
leiða mál sín til lykta, án
beinna afskipta. Því leyfði
hann gagnárásunum að halda
áfram. Brátt tóku þær einnig
að snúast gegn rithöfundum,
og þá hvað mest gegn Wolf
Bierman, sem skyndilega
varð aðalskotmark blaðanna.
Hugsjónafræðingar gengu jafn
vel svo langt, að krefjast þess
að horfið yrði frá „sósíal-
isma“, sem byggðist á afkomu
einstaklinganna, en í þess stað
stofnað „Volksstaat", alþýðu-
ríki, á breiðum grundvelli.
Þar var snúizt gegn þeirri
stefnu, sem Erich Apel, og
leiðtogi hans, Ulbricht, höfðu
fylgt.
Apel átti andstæðinga inn-
an flokksins, en þeir leiddu
hann ekki út í dauðann, og
fráfall hans mun ekki hafa í
för með sér, að hugsjónafræð-
ingarnir fái því til leiðar kom-
ið að horfið verði frá upptek-
inni stefnu í efnahagsmálum.
Deilan, sem leiddi til dauða
hans, var deila við utankom-
andi aðila: Sovétríkin.
Ulbricht hefur alltaf sýnt
sérstaka hæfileika í viðskipt-
um sínum við Sovétríkin. —
Hann er ekki sá leiksoppur
sovézkra kommúnista, sem
margir hafa viljað vera láta.
Hann hefur leyft sér margt,
án samráðs við þá, og jafn-
vel óhlýðzt skipunum þeirra.
Austur-Þjóðverjar njóta mjög
óhagstæðra viðskiptakjara við
Sovétríkin, miklu verri kjara
en Pólverjar. Apel beitti sér
hins vegar fyrir því, að hrá-
efni, sem keypt hafa verið frá
Sovétríkjunum væru hagnýtt
í A-Þýzkalandi, og fullunnar
vörur seldar þaðan til Vestur-
landa með ágóða.
Sovézkum ráðamönnum féll
þessi iðja illa. óg í september
sl. héldu Apel og Ulbricht til
Moskvu, til að ræða málin nán
ar. Þeir kröfðust báðir þess,
að miðlað yrði málum. Apel
hélt hins vegar fast við fyrri
skoðun sína, löngu eftir að yf-
irboðarar hans höfðu fallið
frá henni. Hann lét ekki und-
an, og að morgni 3. des. var
hann að þrotum kominn. Þá
var lagt fyrir hann samnings-
uppkast sovézkra, og átti hann
að undirrita það, samkv. skip-
un framkvæmdanefndar aust-
ur-þýzka kommúnistaflokks-
ins og Ulbrichts. Þá skaut
hann sig. Þeir í V-Þýzkalandi,
sem mest ættu að vita, halda
þessu fram.
Staðreyndin um dauða Ap
el hlýtur að vera þessi: Væri
A-Þýzkaland algjörlega ósjálf-
stætt leppríki, þar sem engum
leyfðist að hafa eigin skoð-
anir, þá væri Apel enn á lífi.
Hann virðist vera fórnardýr
nær einstakrar mótstöðu. —
Hann var verkfæri hluta
flokksins, en annar flokkshluti
mun hagnast á dauða hans.
A-Þýzkaland tekur nú hröð-
um breytingum, sem stefna þó
ekki í rétta átt, og Apel heltist
úr lestinnL