Morgunblaðið - 26.10.1966, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 26. okt. 1966
JISttgtittÞIafrifr
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvaemdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Þorbjörn Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Knstinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti ft
Auglýsing.ar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 105.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 7.00 eintakið.
TÍMABIL LÍFSKJARA-
BYLTINGAR
Vandræði Wilsons
Þörf nýsköpunar í verkalýðsmálum, og endur-
skipulagning útflutningsatvinnuveganna
í flokksráðsfundi Sjálfstæð-
isflokksins, sem haldinn
var fyrir rúmri viku, flutti
Bjarni Benediktsson, formað-
ur Sjálfstæðisflokksins, at-
hyglisverða ræðu, þar sem
hann ræddi eðli og orsakir
ýmissa þeirra vandamála,
sem stöðugt er við að etja í
íslenzku þjóðlífi, og vakti
jafnframt athygli á þeim ár-
angri, sem náðst hefur með
stefnu og störfum núverandi
ríkisstjórnar frá því að hún
var mynduð af Ólafi Thors í
nóvember 1959.
Bjarni Benediktsson sagði
meðal annars um þetta stjórn
artímabil:
„Framleiðsla og þjóðartekj-
ur hafa á þessu tímabili, þeg-
ar litið er á það í heild, auk-
ist örar fyrir atbeina íslenzks
atvinnurekstrar heldur en á
nokkru öðru jafnlöngu tíma-
bili í íslandssögu, og örar
heldur en með flestum öðrum
þjóðum, sem við höfum spurn
ir af. Þar er hvoru tveggja til
að dreifa, bæði framleiðslu-
aukningunni og hagstæðri
verðlagsþóun mikinn hluta
tímabilsins. Raunar hafa orð-
■* ið sveiflur á, en í heild má
segja, að verðlagsþróunin
hafi verið okkur hagstæð. Nú
er því að vísu haldið fram, að
þessi framleiðsluaukning, sem
orðið hefur og enginn vefeng-
ir, sé ekki að þakka okkar úr-
ræðum. Það sé afli, það sé ný
tækni, það sé hagnýting vís-
inda, sem úrslitum hafi ráðið.
En án frjálsræðisins, án ein-
staklingsframtaksins, hefði
allt þetta orðið að litlu gagni.
Og einnig án atbeina ríkis-
valdsins, sem við höfum
fyllilega átt okkar hlut að, til
þess að aðstoða einstaklinga í
- öflun atvinnutækja, hefði
þessi mikli auður ekki borizt
hingað á land“.
„Um það er deilt, að fram-
leiðsla og þjóðartekjur hafa
aukizt mjög ört á þessu síð-
asta tímabili. Ef einungis er
miðað við árabilið frá 1960
fram til 1965, má segja að
þjóðartekjur á mann hafi á
þessu tímabili raunverulega
aukizt um sem næst þriðjung.
Það er vissulega mikið á ekki
lengri tíma. Öruggar heimild-
ir eru fyrir því, að fjölmenn-
ustu atvinnustéttir hafa frá
árinu 1960 bætt hag sinn
milli 33% og nokkuð yfir
40%, þ.e.a.s. fengið ríflega
sinn hlut af stórauknum þjóð-
artekjum. Það er því hægt að
fullyrða, að þetta er eitt
mesta — réttara sagt ekki
einungis eitt, heldur mesta
velgegnitímabil, sem almenn-
ingur á íslandi hefur notið.
Verið getur að einstök góð ár
hafi fært með sér meiri tekju-
breytingu heldur en orðið hef
ur til jafnaðar á þessu tíma-
bili, en slíkt góðæri hefur þá
aldrei staðið svo lengi, enda
er þá um algjörar undantekn-
ingar að ræða, og hæpið að
tala um góðæri, eins og þegar
varnarliðsvinnan kom hér
í upphafi seinna heimsstríðs-
ins og gerði þúsundir Reyk-
víkinga að matvinningum að
nýju, eftir að þeir höfðu þol-
að sult og harðæri atvinnu-
leysistímabilsins milli 1930 til
1940“.
LITLAR
BREYTINGAR
T agt hefur verið fram á Al-
þingi frumvarp um breyt
ingar á áfengislögunum, sem
ríkisstjórnin flytur, en þing-
mannanefnd skipuð þing-
mönnum úr öllum flokkum,
sem kjörnir voru á Alþingi
1964, hefur samið þetta frum-
varp. Efni þessa frumvarps
hlýtur að valda nokkrum von
brigðum, þar sem það virðist
ekki gera ráð fyrir raunhæf-
um breytingum til batnaðar á
því ástandi, sem nú ríkir í
þessum efnum. Það ákvæði
frumvarpsins, að vinveitinga-
húsin skuli skiptast á vínlaus-
um laugardagskvöldum verð-
ur að skoða sem tilraun til
lausnar á því vandamáli, sem
skapazt hefur vegna skorts á
skemmtanaaðstöðu ákveð-
inna aldursflokka en hins veg
ar er líklegt að slík lausn
muni skapa margvísleg önn-
ur vandamál.
í frumvarpinu er ekki gert
ráð fyrir breytingu á ákvæði
áfengislaganna um það hverj-
um megi selja áfengi, og er
aldurstakmarkið tuttugu og
eitt ár eftir sem áður. Það er
hins vegar öllum ljóst, að
þetta aldurstakmark er engan
veginn raunhæft, og hefur
raunar reynzt óframkvæman-
legt í reynd.
Það ber því vissulega að
harma það, að þingmanna-
nefnd sú, sem nú hefur starf-
að í tvö ár við endurskoðun
áfengislaganna skyldi ekki
koma fram með hugmynda-
ríkari tillögur til breytinga og
úrbóta en orðið hefur.
GÆTIÐ
BARNANNA
að er vissulega þakkarvert
og vel til fundið að barna
verndarnefnd Reykjavíkur-
borgar hefur hafizt handa um
strangara eftirlit með útivist
ATVINNULEYSI fer nú
ört vaxandi á Bretlands-
eyjum, en meginorsök þess
er talin vera efnahagsað-
gerðir þær, sem stjórn Wil
sons, forsætisráðherra, beit
ir sér nú fyrir.
Mörgum kemur ekki á
óvart, að svo skuli vera.
Við því var búizt, og gert
er ráð fyrir, að atvinnu-
leysið muni enn fara í vöxt
í vetur.
Wilson hefur verið að
því spurður á þingi, við
hve miklu atvinnuleysi
megi búast, en hann gat
ekki gefið viðhlítandi svör.
Flestir eru þó þeirrar
skoðunar, að milli 500,000
og 600,000 manns muni
verða án atvinnu, áður en
veturinn er liðinn.
I»að hefur vakið óróa
margra á Bretlandseyjum, hve
lausum stöðum hefur farið
ört fækkandi að undanförnu.
Það ástand er raunar aðeins
staðfesting á því, að fram-
leiðsla á mörgum sviðum
dregst saman. Væri aðeins um
að ræða framleiðslu vara til
notkunar á Bretlandseyjum
sjálfum, myndu áhyggjur
stjórnmálamanna ekki vera
ýkjamiklar. Hins vegar er
um að ræða samdrátt í fram-
leiðslu útflutningsvara. Fram
leiðsla til útflutnings er þó
einmitt það, sem bjarga skal
fjárhag Breta, og útrýma (að
lokum) atvinnuleysinu.
Það er hins vegar stað-
reynd, að þrátt fyrir vaxandi
atvinnuleysi, er Wilson nú tal
inn mjög tryggur í sessi.
Hann getur næstum farið öliu
sínu fram, með því skilyrði
einu, að ráðstafanirnar auki á
traust Breta erlendis, og miði
að því að koma efnahagskerfi
Breta aftur á réttan kjöl;
Bretar geti keppt við helztu
keppinauta, þá ekki sízt V-
Þjóðverja.
Það dylst hins vegar fá-
um, sem til brezkra stjórn-
mála þekkja, að vaxandi at-
vinnuleysi (atvinnuleysingj-
um fjölgaði um 100.000 í
september einum) kemur illa
við Wilson. Verkalýðsfélögin
líta það ástand alvarlegum
augum, og almennt er gert ráð
fyrir, að þau eigi eftir að
verða forsætisráðherranum
erfiðara vandamál en sjálf
stjórnarandstaðan.
Margir innan stjórnrand-
stöðunnar eru Wilson sam-
barna á kvöldin. — Þau eiga
nú skilyrðislaust að vera kom
in heim til sín fyrir klukkan
átta á kvöldin. Hefur verið
dreift um borgina spjöldum,
þar sem almenningur er
minntur á þetta.
Þessar ráðstafanir eru
vissulega tímabærar. Það er
háskalegt að leyfa börnum og
unglingum útivist fram á
kvöld. Enginn veit hvað slíkt
getur haft í för með sér. Það
mála um, að starfsemi og
skipulag verkalýðsfélaganna
þarfnist endurskoðunar. Litl-
ar breytingar hafa orðið þar
á, síðan á síðustu öld.
Wilson hét því á sínum
tíma að veita nýju blóði í
æðar Bretlands. Enginn dreg-
ur í efa, að honum hafi þá
verið — og sé enn — alvara,
Hins vegar á endurskipulagn-
in ekki að fara fram í anda
kommúnismans, —• Marx og
Lenins. Wilson lýsti því sjálf-
ur yfir á landsfundi Verka-
mannaflokksins fyrir
skömmu, að Marx væri ekki
lengur „skapandi afl“.
Wilson,
forsætisráffherra Breta
Það er haft á orði í Bret-
landi, að Wilson hafi „stolið
hugmyndum frjálslyndra“,
þ.e. hann ætli sér að sigrast
á Frjálslynda flokknum með
því að framkvæma hugmynd
ir hans.
Hins vegar eru það verka-
lýðsfélögin, sem starfa í anda
„íhaldssamra" sósíalista, sem
gera honum þar erfitt um vik.
Meginvandamálið, sem
brezka stjórnin á nú við að
glíma, er, hvernig auka má,
eins skjótt og unnt er, fjár-
festingu þeirra fyrirtækja,
sem framleiða til útflutnings.
Hér er m.ö.o. um að ræða end
urnýjun vélakosts o.fl., sem
nauðsynlegt er, svo að brezk
fyrirtæki fái staðizt sam-
keppni erlendra fyrirtækja,
sem framleiða fyrir alþjóða-
markað. Þá þykir víða mikil
þörf á nýtízkulegri vinnu-
brögðum.
Til þess, að þessu marki
verði náð, þarf (í augum
Wilsons) að endurskipuleggja
starfshætti verkalýðsfélag-
anna, á svipaðan hátt og gert
var í V-Þýzkalandi. Mannfá,
nær algerlega sjálfstæð verka
er líka athugunarvert, sem
minnzt var á á blaðamanna-
fundi barnaverndarnefndar
fyrir skömmu að takmarka
útivist unglinga yfir 14 ára
aldur. En það er rétt sem þar
var sagt, að þegar búið er að
venja yngri aldursflokkana
við að vera ekki á rölti langt
fram eftir kvöldi, kemur það
frekar af sjálfa sér að eldri
aldursflokkar hlíti settum
reglum hvað útivist snertir.
Kjarni málsins er, að börn
og unglingar hafa illt eitt af
því að vera úti fjarri heimil-
lýðsfélög, sem lítið eða ekk-
ert samband eða samstöðu
hafa við stærn verkalýðssam-
tök, hafa margsinnis valdið
miklum vandræðum á brezka
vinnumarkaðnum, með ein-
hliða aðgerðum sínum. Þessi
félög verða að ganga í stærri
samtök, sem eru ábyrg gerða
sinna í staðinn hlytu þau þá
fulla vernd yfirvaldanna.
Þá þykir mörgum rétt að
auka hlutdeild hluthafa ein-
stakra framleiðslufyrirtækja
í stjórn þeirra; slíkt yrði
þeim hvatning til að berjast
fyrir frekari nýskipan, sem
aftur leiddi til meiri hagnað-
ar, fyrir þá sjálfa og þjóð-
félagið. Þetta telja margir
nánustu samstarfsmanna Wil-
sons þýðingarmikið. Þeir
telja „þjóðlegan kapitalisma“
meira virði á þessu sviði eiv
gamaldags Marxisma.
Eins og málin standa nú, þá
á Wilson í talsverðum, og
stundum miklum, erfiðleik-
um, vegna þeirrar miklu
skuldarbyrðar, sem Bretar
hafa orðið að axla til þess að
tryggja stöðugt gengi sterl-
ingspundsins. Hins vegar er
öllum ljóst, að felling gengis
brezka pundsins yrði góður
grundvöllur fyrir nýrri út-
flutningssókn Breta. Þetta ráð
er þó ekki eins handhægt, og
margir virðast telja, því að
Bretar yrðu ekki einir um að
ákveða gengisfellingu. Verði
gengi brezka gjaldmiðilsins
ekki skert, bendir margt til
þess, að stjórn Wilsons verði
að veita útflutningsfyrirtækj-
um þann stuðning, sem þau
þarfnast, til þess að gera þau
samkeppnishæf á alþjóða-
markaði.
Ýmsir, sem vel þekkja til
forsætisráðherrans, telja, að
sjálfur sé hann hlynntur síð-
ari leiðinni, styrkjakerfinu.
Það myndi veita honum sterk
ari aðstöðu til að koma á
ströngu ríkiseftirliti. Á þessu
sviði fylgir Wilson enn sósíal-
istum.
Hann verður þá fyrst að
hefjast handa við verkalýðs-
félögin. Það verður vart gert,
nema með sérstakri lagasetn-
ingu, sem tryggir vinnufrið-
inn, meðan endurskipulagn-
ing atvinnuveganna fer fram.
Atvinnuleysi skapar hins veg
ar ekki það andrúmsloft, sem
heppilegast er í þessu sam-
bandi fyrir Wilson. Hins veg-
er er atvinnuleysið þrátt fyr-
ir allt, hættumerki, sem verka
lýðsfélögin skilja, og því
kann Wilson að takast að
breyta starfsháttum þeirra.
(Þýtt og endursagt).
um sínum langt fram á kvöld.
Slíkt atferli býður margvís-
legum hættum heim. Það er
þess vegna þýðingarmikill
þáttur í uppeldi æskunnar að
venja hana af göturápi á síð-
kvöldum. Allir Reykvíkingar
verða að taka höndum saman
við barnaverndarnefnd og
vinna að því að settum regl-
um verði framfygt um útivist
barna og unglinga. Það er
fyrst og fremst í þágu æskunn
ar sjálfrar og framtíðar henn-
ar. —