Morgunblaðið - 31.05.1967, Blaðsíða 14

■ 14
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 31. MAÍ 1967.

Útgefandi:
Framkvæmdast j óri:
Ritstjórar:
Ritstjórnarfulltrúi:
Auglýsingar:
Ritstjórn:
Auglýsingar og afgreiðsla:
f lausasölu kr.
Áskriftargjald kr. 105.00
Hf. Árvakur, Reykjavík.
.Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjóifur Konráð Jónsson.
Þor-björn Guðmundsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6.
Aðalstræti 6. Sími 22480.
7.00 eintakið.
á mánuði innanlands.

"X
s
BL YGÐUNARLA UST
OFBELDI ATVINNU-
KÚGARA
17'rétt Mbl. urn hina ósvífnu
atvinnukúgun Framsókn
armanna á Austfjörðum, þeg-
ar kaupfélagsstjóri Fram-
sóknar á Fáskrúðsfirði hótaði
æskufólfci á staðnum brott-
rékstri úr vinnu hjá kaup-
félaginu, ef það tæki þátt í
stofnun félags ungra Sjálf-
stæðismanna á staðnum, hef-
ur vakið alþjóðarreiði og
þetta athæfi hefur verið for-
dæmt af öllum almenningi,
hvar í flokki sem hann stend
ur. Tvennt er sérstaklega at-
hyiglisvert við þennan at-
burð.
í fyrsta lagi gerist þetta á
Austurlandi, þar sem veldi
Framsóknarflokksins hefur í
áratugi verið mikið og ein-
mitt á þeim stað, Fáskrúðs-
firði, þar sem tök Fram-
sóknarmanna á atvinnutæbj-
unum eru sterkust. Hér er
ekki um neitt einsdæmi að
ræða, 'því að þannig hafa
Framsóknarmenn misnotað
aðstöðu sína innan sam-
vinniúhreyfingarinnar um
langt árabil, en hins vegar
hrýs mönnom hugur við því,
að slíkt skuli gerast á árinu
1967. Þessi atburður sýnir, að
enn hefur gamla Framsókn-
arafturhaldið öU tök í sam-
'vtinnuhreyfingunni og skirrist
eíkki við að beita þeim tök-
um á þann veg, að öllu heið-
arlegu fóllki hlýtur að of-
bjóða slófct framferði.
í öðru lagi hafa vakið sér-
staka athygli ummæli kaup-
félagsstjórans og sveitar-
Stjórans, sem jafnframt er
einn helzti forustumaður
Framsóknar á staðnum, í við-
tali vdð Mbl. í ummælum
beggja þessara manna kem-
ur fram svo blygðunarlaust
ofstæki og pólitískt svart-
nætti að næsta ótrúlegt er,
að slíkt hugarfar skuh fyrir-
finnast á íslandi á því herr-
ans ári 1967. Kaupfélagsstjór-
inn segir: „.... ef á að nota
kaupfélagið, sem áróðursstöð
fyrir fhaldið þá er mér að
mæta. Ef á að fara að reka
áróður fyrir Sjálfstæðisflokk-
inn í kaupfélaginu og ala þar
upp eitthvert pólitískt hreið-
ur, hvað á ég þá að gera
við fólfcið? Ef á að rækta upp
Sjálfstæðisflokkinn af starfs-
láðinu hjá mér þá rek ég það
eða fer sjálfur.“ Já, hvað á
vesalings maðurinn að „gera
váð fiólíkið“, ef það leyfir sér
að hafa sjálfstæðar skoðanir?
Oddviti Framsófcnar á
staðnum segir: „Við skulum
segja að kaupfélagsstjórinn
hafi þrúgað tvær tii þrjár
manneskjur...í þessum
orðum felst sú blygðunar-
lausa ósvífni, að það sé svo
sem ekkert til þess að gera
veður út af þótt „tvær tii
þnjár mannesikjur“ séu kúigað
ar til þess að hafa ebki sjólf-
stæðar skoðanir með því að
hóta atvánnumissi.
Hér er um slíkt huigarfars-
legt svartnætti að ræða, að
menn þurfa að láta segja.sér
slílkt tvisvar, en þessi um-
mæli voru viðhöfð við blaða-
mann Mbl. eftir að hann
hafði skýrt frá erindinu og
óskað viðtals um þetta mál.
Hér er um að ræða dæmi-
gert Framsóknarhugarfar. —
Þannig er afstaða Framsókn-
anmanna til fólksins. Það
gerir ekkert til, þótt það sé
kúgað. Það skal ekki fá vinnu
hjá FramsóknarafturhaldinU,
ef það hefur aðrar stjómmála
ákoðanir en Framsóknarfor-
kólfarnir.
Hverjir vilja veita slíkum
mönnum brautargengi?
ÞÁTTUR EYSTEINS
LJÓTASTUR
ótt þáttur kaupfélags-
stjóra Framsóknar í
þessu máli sé Ijótur skulu
menn þó gæta þess, að hann
er í þessu máli aðeins verk-
færi í höndum annarra
manna, fiorustumanna Fram-
sóknarfilokksins.
Eysteinn Jónsson og fylgd-
arsveinar hans voru á Fá-
skrúðsfiiirði daginn áður en
þessi fiáheyrði atburður gerð-
ist og átoveðin ummæli, sem
kaupfélagsstjórinn lét falla
við einn þeirra æskumanna,
sem hann hótaði brottrekstri
úr vinnu, benda eindregið til
þess, að Eysteinn hafii gefið
honum fyrinSkipanir um
þetta ofbeldi þá.
Eysteinn Jónsson er alinn
upp í þvá andrúmslofti, sem
einkenndi Framsóknarflokk-
inn á hátindi valda hans, á
þriðja áratug þessarar aldar.
Hann hefur aldrei getað los-
að sig við það hugarfar, sem
mótaði hann þá. Það brýzt
enn út, þar sem völdin eru
hans, eins og á Fáskrúðsfirði.
Þáttur hans í þessu máli er
því ljótastur al'lra þeirra, sem
tefcið hafa þátt í atvinnukúg-
uninni á Fáskrúðsfirði.
LAOS
Vientiane, Laos AP
eftir Bob Poos.
HEFUR tekizt að koma á
stjórnmálalegu jafnvægi í
Laos? Bandarískur stjórn-
málamaður velti þessari
spurningu lengi fyrir sér en
sagði síðan: „Já, ég held að
það sé óhætt að segja það,
ef tillit er tekið til alls, sem
á undan hefur gengið“._
Þetta er varkárt svar, en
jafnframt mjög bjartsýnt, ef
litið er á hina sterku tilhneig
ingu Laosbúa til að skipta
urn stjórnir í landinu á und-
anförnum árum. Annar dipló-
mat sagði: „Ég er alls ekki
að segja, að ekki séu. þeir
aðilar í landinu, sem myndu
velta stjórn Souvanna Poum-
as, ef þeir héldu sig örugg-
lega hafa betri stjórnanda, en
ég held að menn séu þeirrar
skoðunar nú, að ekki sé á
betra völ.
Souvanna Pouma, er for-
sætisráðherra í samsteypu-
stjórn Hlutlausra og Þjóð-
ernissinna, hann tilheyrir
flokki þeirra fyrrnefndu, en
aðstoðarforsætisráðherrann er
þjóðernissinni. Upphaflega
var komið á stofn þriggja
flokka stjórn í Laos árið
1962, eftir Genfarráðstefnuna,
en þriðji aðilinn, Pathet Lao
hreyfingin, sem er kommún-
istísk byrjaði fljótlega með
aðstoð N-Vietnam að reyna
að gera her Hlutlausra óvirk-
an, en hann er uppistaðan í
her Laos. Morð og hryðju-
verk knúðu Hlutlausa og
Þjóðernissinna til nánara
samstarfs og árið 1963 voru
allir ráðherra Pathet Lao
farnir frá Vientiane og hafa
ekki komið þangað síðan.
Stjórnmálafréttaritarar segja
að Laos sé gptt dæmi þess að
þriggjaflokkastjórn geti ekki
haldið velli ef kommúnistar
séu einn aðilinn.
Flokkarnir þrír héldu eina
ráðstefnu á yfirráðasvæði
kommúnista, en hún varð ár-
angurslaus. Átök hófust og
standa enn yfir. Byltingartil-
raunir hafa verið gerðar í
Vientiane og ýmsum öðrum
öðrum borgum í Laos, en þær
hafa allar mistekizt. Hægri
menn gerðu byltingartilraun
1965, en hægrimenn og hlut-
lausir hafa síðan undir for-
ustu Souvanna Poumas getað
jafnað ágreininginn á milli
sín.
Hershöfðingjarnir tveir,
Kong Le frá Hlutlausum og
Thao Ma, sem var Hægri
maður hafa báðir farið úr
landi. Það var Ma herhöfð-
ingi, sem fyrirskipaði
sprengjuárásirnar á bæki-
stöðvar hersins í Vientiane í
október sl.
Stjórninni hefur með góðri
samvinnu tekizt að ná yfir-
ráðum yfir % hlutum Laos
og % hlutar landsmanna
styðja hana. Tvær meirihátt-
ar hernaðaraðgerðir stjórnar-
innar hafa borið góðan á-
angur. Konungur landsins.
Savang Vatthana, sem er ein-
lægur Búddbatrúarmaður
vinnur ótrauður að tryggingu
jafnvægis í landinu.
Friður, þróun og velmegun
eru undirstöðu-atriði stjórn-
málalegs jafnvægis, en þau
atriði eru mikið komin undir
stríðinu í nágrannaríkinu
Vietnam. Souvanna Pouma
segir sjálfur, að meðan styrj-
öldin geisi í Vietnam, sé lítil
von um frið í Laos.
— Prjónastofan
Framhald af bls. 19 •
kanski hefðu brandararnir
ekki hitt í mark.
Til skýríngar þessu breytilega
sjónarmiði, sem ýmsum virtist
reyndar „rángt“ sjónarmið,
mætti minna á hver skil rík-
um og fátækum ‘ eru gerð í
málsmeðferðinni.
Ekki vantar fátæktina í Prjóna-
stofunni, en ihvar eru byltínga-
mennirnir? Hefur hinum hetju-
lega öreigalýð verið útrýmt
með illu, ellegar hafa öreig-
arnir orðið að smáborgurum
sakir ofmikillar velmegunar
áður en tjialdinu var lyft?
Fátækir menn eru í þessum
leik tómir svindlarar sem eru
að reyna að verða ríkir svo
þeir geti orðið enn meiri svindl-
arar. Aumastir allra eru þeir
með pípuhattana. Hvernig gátu
þeir komist þetta hátt? Hafði
einíhverskonar grikkur lyft
þeim í söðulinn? Eða komust
þeir í embætti þegjandi og
hljóðalaust af því þeir voru
rökrétt tjáníng og náttúrleg
lausn. á vandamálum sérstaks
umhverfis? Það er ekki spurt
um þetta í leiknum og því er
ekki heldur svarað. Hver og
einn verður hér að treysta get-
speki sínni. Kynni og að vera
að þeir með pípuhattana séu
einmitt mehnirnir sem öll
þjóðin elskar, enda vilja þeir
gera alt fyrir alla. Um eitt
verður ekki vilst, þeir kioma úr
einhverjum stað þar sem ríkja
kiasisiskar hugmyndir um út-
gáng þjóðfélagsstólpa: pípu-
hattar, kjóll, sígaravindill osfr.
Eini rílki maðurinn, Sine Mani-
ibus, er handleggjalaus um-
renníngur sem lifir á bón-
björgum; hann er í reyndinni
sá sem hefur sterkasta hand-
leggi í leiknum. Þaraðauki er
hann hérumbil eins útundir sig
og sjálfur hrossakjiötssalinn, og
einginn fer framúr honum í
afli til þess að tortiíma þessari
veröld.
Fegurðin fær sérstaka merk-
íngu undir þessu sjónanhorni.
Þegar fégurðardrotníngunni
sleppir, en hún er einhverslkon-
ar fcvendjöfull, þá eru almennir
fulltrúar fegurðarinnar sannir
„píslarvottar gæfunnar." Fyrst
eru þessi stúlkutetur Prjóna-
stofunnar veidd í einfeldnínga-
gildrur, þeim er misþyrmt, þær
eru sveltar og fángelsaðar.
Yansvefta óþvegnar og í drusl-
um eru þær dregnar gegnum
höfuðskepnurnar af fegurðar-
stjóra, sem er hroissakjötssali
að mentun, og gerður út af
gamalærum dólgi í hjólastóli
iil þess að reyna að hafa pen-
ínga uppúr fegurð. Góðkunn
fjallkona íslenzkrar rómantík-
ur er í þessu um'hverfi orðin
skessa, feit og þarefitir væru-
kær, talar í bassa og hefur nafn
af frægu sjóskrýmsli Mel-
villes.
í öllum leikritum verður að
hafa Frelsara Heimsins. Frels-
ari Prjónastofunnar birtist í
ibsensgenvi (lafafrakka) og
hefur eitthvert innhlaup hjá
prentsmiðju. Fagnaðarboðskap-
ur hans er Allsnægtaborðið
(kallað í eniskum texta þess-
arar greinar The Universal
Table of Cornucopia), blandinn
einhverju sem kynni að vera
austræn speki, en stundum
rennur útí. fyrir honum svo
'hann fer að tala einsog Dýra-
verndunarfélagið ellegar Láta í
djósi kenníngar um landbúnað-
armál og þessháttar, sem eru
bersýnilega rángar.
Frelsaranum fylgir aðeins
ein sál, sannheilög og auðtrúa
prjónafcona; og þó stundum
komi fyrir að hún dofni í
trúnni, því holdið er veikt,
finnur hún hana aftur; og hún
og frelsari hennar finnast að
lokum eilíflega á himnum
(þriðji þáttur).
Spurníng: Hvaða siðaboðskap
flytur þetta?
Svar: Sjónleikir hrökkva
skamt sem siðaboðskapur, þó
ekki væri af öðru en því að
sannprófast hefur að hver með-
al-leikihúsgestur stendur á
lángtum hærra siðferðasstigi en
meðal-leikritahöfundur. Það
hefur einnig annast að þeir
af áhorfendum sem standa á
'lægra siðferðisstigi en í meðal-
lagi, skána efcki hót, heldur
komast í tæri við lögregluna
eins fyrir því þó þeir sjái
fjölda leikrita sem eru ful'l af
igóðri meiníngu.
Að vísu held ég því fram sem
höfundur að Prjónastofan sé
full af góðri meiníngu; en ég
geri mér ekki neinar tálvonir
um að hún hækki almenna
meðaihegðun í landinu. Ég
vona á hinn bóginn að hún
geri menn ekki lakari en þeir
voru fyrir.
Má ég að lokum taka það fram,
sem ég hef reyndar oft gert áð-
ur, að ég fæ ekki séð að þetta
leikrit búi yfir neinum dul-
málum eða felumyndum, né
tilheyri sýmbólsku stefnunni
(hvað sem sú stefna kann að
vera). Prjónastofan er veröld í
sj'álfu sér, smáheimur, einsog
okkar.
Halldór Laxness.
NÚ ER TÆKI-
FÆRIÐ, AUST-
FIRÐINGAR!
4 ustfirðingar hafa nú séð
framan í hið rétta andlit
Framsókn armanna. Þeir hafa
búið við ok þeirra ag yfir-
gang um alltof langan tíma.
Kaupfélög-in undir stjórn
Framsáknarmanna hafa verið
allsráðandi í atvinniumáluim
Austurlands allt fram á sið-
ustu ár og enn eru til staðir
á Austurlandi eins ag á Fá-
skrúðsfirði, þar sem Fram-
sóknarmenn eru aMsráðandi
í atvinnumálum, sem á öðr-
um sviðum.
Hinn 11. júní næsttoomandi
er kærfcamið tækifæri fyrir
Austfirðinga til þess að sýna
Framsóiknarafturhaldinu
hvern hug þeir bera til slíkra
ofbeldisverka. Hinn 11. júní
hafa Austfirðingar tæfcifæri
til að reka Framsóknaraftur-
haldið af höndum sér. Hinn
11. júní hafa Austfirðing-
ar tækifæri til þess að brjóta
í eitt stoipti fyrir öll þá fjötra,
sem Framsóknarmenn hafa
bundið þiá í. Hinn 11. júní
hafa Austfirðingar tækifæri
till að segja upp vistinni hjá
atvinmulkúgurunum.