Morgunblaðið - 24.09.1967, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. SEPT. 1967
— Jónas Tómasson
Framih. af bls. 12
Tómasson og samherjar hans,
aliamótamenrLÍimir.
Jónas Tómasson var einlægur
trúmaður. Trúin var sú eilitfa
lífsins linid, er hann sótti í kjark
og huggun í raunum og óbilandi
bjartsýni og lífstrú, er entist
honum ti.l að mæta óhræddur láfi
og dauða. Hann vissi að „must-
eri guðs eru hjörtun sem trúa.“
Sjálfur bjó hann sér minnis-
varða í hjörtum meðbræðra
sinna og allra hinna mörgu, er
um langan aldur njóta góðs af
verkum hans.
ísafirði, 20. sept. 1967.
Ragnar Hjálmarsson Ragnar.
FALLINN er frá einn af mestu
sömgvasvönuim okkar á þessari
öld, Jónas Tómasson, tónskáld og
organisiti við ísafjarðarkirkju
um rösiklega hálfrar aldar skeið.
Að vísu söng hann efcki mikið
sjálfur hin síðari ár, en hafði
þeirn mun betra lag á að láta
aðra syngja. Hann lézt 9. þ. m.
í Landa.kotsspítala eftir rúmlega
4 mánaða sjúkdómslegu. Á morg
Uin verður hann jarðaettiur á fsa-
firði, þar sem hann innti af
höndum sitt ævistarf.
Jónas var fæddur að Hróars-
stöðum í Fnjóskadal, S-t>inig., son
ur hjónianna Bjargar Emilíu Þor
steinsdóttur og Tómasar Jónas-
somar, er þar bjuggu. Var faðir
hans bókamaður mifcill og haig-
yrðingur góður, samdi hann og
þýddi m.a. nakfcur leikrit, er
leikin voru viða noriðanlands um
og eftir hans daga. Þegar Jónas
var tveggja ára. lézt faðir hans
og var þá, að þeirnar tíðar hætti,
heimilið leyst upp og börnunium
komið í fóstuir til vina og vanda-
manna. Jónas fór þá töJ. föður-
systur sdnnar Sigráðar, konu
Hallgríms Ólafssonar. Þa.u fkitfcu
siðar til Amerílku og tóku sér
ættarnafnið Hall. Sonarsonur
þeirra er Steingrímur Hadl,
þekkt tóns.káld og tónlistarmað-
ur í Ameríku. Af einhverj.um á-
stæðum fór Jónas ekki með
þeim, en var þá komið í fóstur
til Gunnlaugs Einarssonar og
Friðriku Friðgeinsdóttur, er þá
bjuggu í Fjósaitungu í Fnjóska-
dail, en fluttu síðar að Einars-
nesi í Bongianfirði. Minntist hann
oft dvaliar sinnar hjá þeim hjón-
um og þótti innilega vænt um
þau og börn þeirra.
Til ísafjarðar kom Jónas í at-
vinnuleit árið 1903 og hóf þar
störf við verzlun og kennslu.
Tvær sysitur hans, Sigrún og
Helga, voru þá giftar og búsett-
ar á ísafirði. Þangað var og kom
in móðir hans til þese að dvelja
hjá dætrum sínum, svo og bróð-
ir hans, Geir, er dó ungur á ísa-
firðí. Þrjú systkima, Jómaisar, þau
Tómasína, Jón og Ármann, sett-
ust að á Akureyri og giftust þar
og hálfbróðir þeirra, Þórður
Jónatanssoin er bóndi á ÖnguLs-
stöðum í Eyjafirði.
Þegar Jónas kom til ísafjaxðar
höfðu þeir Björn Krdstjánsson og
síðar Jón Laxdal um niofckuxt
árabil haddið uppi söngstarfsemi
í bænum og gerðist Jóinas þegar
áihugasamur þátttakandi í þvi
starfi. 1909—1910 dvaldi hann í
Reykjavík við nám í tónfræði
og orgelleik hjá Sigfúsi Einars-
syni. Þegar svo Jón Laxdal fLutt-
ist til Reykjavíkur tók Jónas við
stjórn söngflokksins og gerðist
síðar organleikari og söngstjóri
í ísafjarðarki.rkju. Meða.n hann
gegndi því starfi vonu á hverju
föstudagsfcvöldi kirkjusön.gsæf-
ingar á heimili hans og voru
þangað boðnir og velfcomnir all-
ir þeir, er stuðla vildu að efl-
ingu kirfcj-usöngsins. Árið 1933,
þegar or.ganistanuim og þáver-
andi sóknarpresti, séra Sigiur-
geiri Sigurðssyni, síðar biskupi,
þótti kirkjuisönigurinn ekki svana
kröfum tímans, var gripið til
þess ráiðs að sbofina söngfélag, er
hlaut nafnið „Sunruukórinn“. Var
hlutverk þess að annast um söng
í ísatfjarðarkirfcju og að styðja að
eflingu sönglistar _og hvenskonar
tónmenntar á ísafirði og í
grennd. Hetfur félagið sdðan starf
að við góðan orðstár.
Vordð 1922 var Kariateór ísa-
fjarðar stofnaður. Ýmsir áhuga-
menn hiötfðu þó oft áður ætft söng
í smærri eða stærri hópum. Vetf-
urinn 1921—2 höfðu þannig áll-
margir söngmenn bæjarins æft
kanlafcórislög undir fonustu og
stjórn Jónasar Tómasisonar. En
er voraði fóru menn að tala um
að . stofna söngfélag. Nokkrir
vildu þó láta það bíða til haustis-
ins. „Kom þá fram tillaga frá
Jónasi Tómassyni um að félagið
sfcyldi stofnað nú þegar og var
sú tillaiga samþykkt", stendur
þar. Á féla-gsfundi um haustið
„mimnti söngstjóri félaga á skyld
ur þeirra að mæta alltaf á ætfing-
um og það stundvíslega. Talaði
ennfremur um r.egliusemi félaga
á samsönigvum og prúðmannlega
framkomu. Lagði hann til að
gengið væri til atkvæða um
hvort byrja skyldi æfingar nú
þegar og var það samþykkt með
öllum greiddum atkvæðum að
viðhöfðu nafnakalli“.
Þannig voru vinnuibröigð Jón-
aisar að halda lífi í söngfélögun-
um og halda uppi aga þar sem
félagamir þurftu að leggja fram
mifcLa vinniu án annars endiur-
gjalds en ánægjunnar af starf-
inu.
Jón.as hafði kynnt sér nofckuð
starfsemi Tónlisitarfélaigsins í
Reykjaivík og hafði mikla löngun
til að stofna slíktf félag á ísa-
firði. Ræddi hann þetta við
notokra líklega þátttakendur, þ.
á m. undirritaðan, en lagði á-
herzlu á að fá Halldór Hailldórs-
son banfcastjóra til formennsku.
Halldór var hlédnægur og treg-
ur til í fyrstu, en lét þó tilleið-
ast, er hann hla.ut a-llra tTaust
og áeggjan. Fórst honum sitarfið
prýðilega úr hendi, sem vænta
mátti, en hans naut, því miðiur,
skamma stund. Félagið s'tafnaði
svo Tónlistar.skóla ísafjarðar, er
a-lla tíð hetfur verið mikið sóttur
og hetfur stfuðlað að hverskonar
tónmennt á ísafiirði. Skól.as.tjóri
hans hetfur frá upphafi verið
Ragnar H. Ragnan
Þegar Sunnufcórinn gefckst
fyrir sýninigu á „Bláu kápunnd"
á ísatfirði haustið 1948, var þetta
m. a. skritfað um Jónas: „Auk
starfans sem kirkjuorganleiikari
og stjórinandi kirkjusöngsins, hef
ur hann bilásið lífi í almenna
söngstartfsemi í bænum og hald-
ið up-pi og stjórnað blönduðum
kórum og situndum einmig karla-
kór og hatft á hendi kennslu í
sönig, söngfræði og orgelleik. Ef
þurtft hefur á söng eða. undirleik
að h.alda í sambandi við leitostarf
sem-i, almennar skemmtisaimkcxm
ur eða útisamkomur hinna fjöl-
mörigiu félaga í bæn.um, hetfur
oftast verið leitað til Jówasar og
alltatf hetfur hann ráðið fra,m úr
vandanum á einihvern hátt“.
Þegar erlendir og innlendir
listamenn iheimisóttu ísafjörð va.r
jatfnan leitað til Jónasar um fyr-
ir-greiðslu.
Aldrei vissi ég til að hann
tæki eyrisvirði fyrir allt þetta
mifcLa starf, mema að sjáLflsögðu
fyrir starf kirkjuorgainista, en
það var víst lengst alf stoorið við
nögl og dugði skammt til lítfs-
viðurværis. Jónas varð því að
fara aðrar, leiðir til aið atfla sér
hi'ns daglega brauðs.
Árdð 1920 réðist Jónas í að
kaupa bókaverzlun Guðm. Bergs
sonar póstaiflgreiðsílum.anns, er þá
fluttist til Reykjavífcur, en það
var len.gi eina bókaverzLunin í
bænum. Rak han-n verzlunina á-
fram á s-ama stað og msð svip-
uðu sniði og verið hafði, enjók
hana þó smátt og smátt. Árið
1930 byggði hann svo alls'tórt
verzlunar- og ibúðarhús við Hafn
arstræti og flulttó verzlunin.a
þangað. Var víst stundum þröngt
í búi fyristu árin, en e'kiki verðu.r
annað sagt en að verzlunin hafi
datfnað vel í höndum Jónasar.
Þagar Prentsmiðja Vestuxlands
hætti störtfum og til stóð að selja
hana til Reykjaivífcur, réðist Jón-
as í það stórvirki að ka.upa pnent
smiðjiurnar á ísafirði og sameina
þær í eitt fyrirtæki, er hlaut
nafnið „ísr.ún“, en Magnús Ól-
atfsson, mágur hans, gerðist
pnentsmiðjustjóri og lagði fyrir-
tæfcinu til húsnæði. Stofnaði Jón
ais einnig bóikbandsstofu í sam-
bandi við prentsmiðjuna, undir
florystu Bárðar Guðmundssonar,
og hótfst þá nokkur bókagerð á
ísafirði Síðar var ákveðdð að
kaupa setningavél og fleiri n.auð
synleg tæfci og til að afla nægi-
legs fjár í því skyni var stofnað
hlutaféla.g um fyrirtækið.
Jónas sat í bæjaxstjórn ísa-
fjarðar 1917—1923. Var alllengi
í skattanefnd, gegndi störfum fá-
tækratfulltrúa, sáttasemjaxa og
fjölmöxgum öðnum trúnaðarstörf
um. Sat á kirkjuþingi frá því
fyrsfa, svo lengi sem bann gat
því við komið. Var ötulil með-
limur Góðtemplarareglunnar og
sat á fjölmörgium Stónstúkuiþing-
um. Hann gerðist félagi í Odd-
fellowrieglunni, þegar hún festi
rætur á ísafirði og var meðal
stotfnenda Rotaryfélags. Hann
var gerður heiðursmeðlLmur
margra þessara féla.ga fyrir sín
mætu stförtf og á áttræðisatfmæl-
inu fyrsti og einasti heiðursborg
ari ísatfjarðarkaupstaðar.
Ætla mætti, að þau störf, er
hér hafa verið talin, væru ærin.
ænin ævistörtf eins manns, en þó
er margt ótali'ð og þ. á m. það,
sem telja verðux langmerkileig-
a®t oig mun lentgi halda natfni
ihans á lofti, en það enu tónsmíð-
arnar, s>em þó voriu allar tóm-
stundaiðja og oft llítið næði, svo
að surnt vaxð að salta árum sam
an. Eitt sinn, er ég heimsótti
Jónas á Isatfirði, sat ha.nn við
sfcritftir. Hann mun. þá hafa ver-
ið nálægt áttriæðu. Ég spurði
hvað nú væri á prjónunum.
Hann kvaðstf vera að keppast
við að búa lögin sín undir prent-
un áður en hann færi. Hann
hatfði hlotið nokkurn sityrk frá
Alþingi, ég held kr. 10.000,00 á
ári, nofckur síðustu árin, til þess
að gefa út ténverk sin. Vax hann
bæði glaður og þafcklátur fyrir
þessa viðurfcennimgu. Og honum
tókst með guðs hjálp og góðra
manma að koma mestfu atf því út
áður en hann fór.
Helztfu' verk hans er.u þessi:
Helgistef 1941 og aufcið 1958, þ.
e. 20 sáLmalög og 15 orgelverk.
Strengjastef I og II, alls 72 lög
fyrir einsöng, tvísöng, kvenna-
kór, karlafcór og samkór. Auk
þess gaf hann út einstfök lög og
smærri hefti með lögum etftir,
ýmsa höfunda. En lanigveiga-
mesta verkið er „Stren,gleilkar“,
21 lag við samn.efnda.n ljóða-
flokfc þess stoáldsins, sem hann
ætíð dáði mestf og átti að vini
meðan báðir lifðu, Guðm. Guð-
mund'ssonar skólaskálds.
í formála segir Jónais svo:
„Ljóðaflakfcurinn Strengleikar,
etftir G.uðmund Guðmundsson, er
30 stfutt ljóð, sem mynda þó
eina hei'ld. Efnið er hu.gleiðing
skólapilts, sem að loknu námi
heldur heirn til æskustöðvan.na.
Hann hraðar ferðinni, því að
heima býst hann við að hitta
unnustuna. Bftirvæntingin er
miki'l. Hann minnisit skemimti-
gönigu.nnar fr.á liðnu sumri við
blástrauma Rangár. Og þegar
þau sun,gu saman: „Sko, háa foss
inn hvíta“, „Þú sér hve blærinn
vaiggar vær“ o. fl. — Og nú er
hleypt í hiað. En þar heima, ræð-
ur sorigin ríkj.um, því að morigni
þes's da.gs hefir unuiusta ha.ns dá-
ið“.
Þetta, er dramatístet verk og
perlum stráð af beggja hálfu.
Jónas gat þess eitt sinn í við-
tali, að motto sitt við tóm,smíð-
arnar hefði verið „Præludium"
Guðm. Guðmundssonar:
„Mig varðar ekkert um
„isma“
og istanna þrugl um list!
Ég flýt edn,s og lóan mót sól
í söng
þegar sál m,n er ljóðaþyrst.“
o.s.frv.
í þeim er sá heiti blær, sem
til _ hj artans nær.“
Árið 1921 giftistf Jónas önnu
dóttur Ingvars Sigfússonar og
Sigríðar Árnadóttur á ísafirði.
Hún var Jónasi samhent í öllu
hans starfi meðan hennar naut
við, sérstaklega þó á sviði tón-
iistarinnar. Hún lék vel á píanó
og hafði yndislega þýða söng-
rödd, Ég sé þau hjónin í anda
á hljómleiteum. í ísatfjarðiar-
kirkju, þegar eitt af vinsælustu
lögum Jónasar var fyrst kynnt.
Hann lék á orgelið, en Ánna
söng sálminn „Ó, faðir gjör mig
lítið ljós“. Augljóst var að lag-
ið hneitf áheyrendur stra,x, enda
var meðferðin snilldarleg. —
Þau hjónin eignuðust þrjá syni:
Tómas Árna, lækni, giftur
Önnu Jóhannesdóttur, Ingvar
hljómlistarmann, giftur Stellu
M. Sigurjónsdóttur og Gunnlaug
Friðrik, bóksala, giftur Láru
Gísladóttur. Anna lézt af völd-
u,m uppskurðar í Bandaxíkjuinum
árið 1943. Hún var öllum kunn-
ugum harmdauði og skarð fyrir
skildi á heimilum. Það var eins
og skipti um tóntegund hjá hús
bóndanum. í stað hinna léttu
tóna: „Litla skáld á grænni
grein", „Hugsjónin“ o.fl. komu
nú: „Sorgarstef", „Söknuður“,
,,Kveðja“, „Minning" o.fl. eða
hinir djúpu sorgartónar.
„Haustkvöld" er eitt af lög-
um Jónasar við ljóð Steingríms
Það endar svo:
Fagra haust, þé fold ég kvað
faðmi vef mig þínum.
Bleikra lautfa láttu beð
að legstað verða minum.
Annað La,g við ljóð Jóns frá
Ljárskógum „Að skilnaði" end-
ar þannig:
Og nú er leiðir skilja og vetur
sezt að völdum,
þá verður þetta síðasta
kveðjiuóstoin mán;
að vorið eigi í hjarta þínu
völd á dögum köldum
og vefji sínu fegursta skarti
sporin þín.
Þetta hygg ég að Jónas mundi
velja sem kveðjuorð til okkar,
sem eftir lifum.
Vinir og frændur óska þér fas
arheilla, þakka samfylgdina og
margar ánægjulegar stundir.
Við biðjum þess, að þú fáir
áfram að vinna að þínum hugð-
arefnum hinum megiin tjaildsins.
Guð fylgi þér á braut.
Ólafur Magnússon.
Frá mér og mínum eg fæni
minningarlj’óðin smá.
Söngvasvanurinn kæri
svíífur nú burt osis frá,
yfir þá miklu móðu
sem mannlífið þekkir eL
Himnanna hulins leiðir,.
vernda þitft faigra fley.
Ótfaldar eígurn stundir
yndis, um störtf þín hér.
Listinni æ þú unnir
ölLu það vitni ber.
Saknar þin sveit og kirkj.a,
syngjandi kóra-ival.
Öruggt má á því byggja:
Y.rki þitft lifa skal.
Þér var oss þönf að kynnast
ag þilggja, götfug rtáð.
Lengi mururni þess minnast
og metfa þína d'áð.
Með sömgsins hjarta hrein.u
hörpuna stilltir vel.
Gleðjast n.ú englar góðiir
og Guðríkis fagra hvel.
Gísli Kristjánsson.
Kveffja frá Stórstúku fslands.
Á morgun verður Jónas Tóm-
asson tónskáld kvaddur, lands-
kunnur maður fyrir löngu.
Bindindissamtökin í landinu
eiga þar á bak að sjá ágætum
liðsmanni. Hann gerðist á unga
aldri félagi í Góðtemplararegl-
unni Dagsbrún, var m.a. æðsti
þeim félagsskap í 63 ár. Hann.
gegndi ýmsum embættum í stúk
unni Dagsbrnu, u; m.a. æðsti
templar og síðan lengi umboðs-
maður stórtemplars. Hann var
söngstjóri (annar af tveim)
Stórstúkunnar frá 1940 til ævi-
loka.
Störf Jónasar að bindindsmál
um báru sömu einkenni og störf
hans að söngmálum; sama trú-
mennskan, sama fórnfýsin^
sama félagshyggjan. Og undir-
straumurinn, sem léði honum
orku til þessara starfa var hinn
sami: Löngunin til að gera líf
sitt og ekki síður annarra bjart-
ara, fegurra, betra, Jónas Tóm-
asson var hugsjónamaður.
Stórstúka íslands minnist
Jónasar Tómassonar með miklu
þakklæti fyrir löng og heilla-
drjúg störf í þágu bindindis,
auk þess sem reglusystkin hans
minnast hins hát.tprúða og góð-
gjarna drengkaparmanns með
söknuði.
Ólafur Þ. Kristjánsson.
t Móðir okfcar, tengdamóðir og amma, Berít Sigurðsson, Þinghólsbraut 23, verðiur jarðsungin frá Foss- vogskirkju þriðjudaginn 26. september kl. 2 e.h. Þeim sem vildu’ minn,ast hennar er bent á Hólmavíkunkirkju. Böm, tengdabörn og bamabörn. t Útfför manmsims míns og föðiur ok,ka,r Sigfúsar Bjarnasonar foirstjóra, Víffimel 66, fér fram fná Dómkirkjunni þriðjudaiginn 26. þ.m. kl. 1,30 e.h. Blóm og kransar vinisam- legastf afþakfcað. Rannveig Ingimundardóttir og bömin.

t Móðir okfcar, systir, ten.gda- móðir og amma, Hólmfríður Sveinbjörnsdóttir frá Siglufirffi, Vesturgötu 46 A, verður jarðisungm frá Dóm- kirkjunni mánudaginn 25. sept. kl. 10.30. Athöfninni verður útvarpað. Blóm vin- samlega afþökkuð, en þeir, sem vilja minnast hinnar láitniu, látfi Krabbameinsfélag- ið njóta þeisis. Böm, systkin, tengdabörn, barnabörn. t Móðir og tengdamóðir okkar Henny Othilie Kristjánsson verður jarðsungin frá Dóm- kirkjunni þriðjudagimn 26. þ.m. kl. 10.30 f.h. Atihöfninni verður útvarpað. Þeim sem vildu minnast hennar er bent á líkna,r6tofn- anir. Áslaug Arngrímsdóttir, Baldur Maríusson, Unnur Arngrimsdóttir, Hermann Ragnar Stefánsson.

Bílstjórastaða á vörubíl yfir 5 tonn, er laus hjá einni af stærstu og elztu heildverzlunum bæj- arins. Umsóknir merktar „Vörubílstjóri 2742“ leggist inn á afgr. Mbl. Greinilegar upplýsingar óskast um fyrri störf og hjá hverjum umsækjandi hefur unnið áður. Greint sé frá heimilisfangi, símanúmeri, aldri og öðru, sem máli skiptir.