Morgunblaðið - 10.08.1969, Blaðsíða 11

MORG-UN®LAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. ÁGÚST 1060
11
Hesteyri. Uppi í brekkimni á miffri mynd stendur hús Sölva og
Sigrúnar. Lengst til hægri er gamla skólahúsið.
varu öll eggin seld, þau voru
geymd og borðuð langt fram
eftir sumri. Ef þau voru soðin
í drukik, þá voiru þau soðin með
sikurni og öilu saanan. En væru
þau soðin í ákyr, þá var skurn
ið tefkið af áður en þau voru
látin í dkyrið. Þetta var ágætis
matur. í fyrstu seidust eggin
fyrir lítið. Við. fengum 5 aura
fyrir styfldkið. Nú eru þau seld
á 20 3cr. Ég heifði sem sagt
þurft 400 egg til að ná verði
eins núna. En þetta breyttiist og
eggið kornst í 40 aura styWdð á
fyrri stríðsárunum. Svo- læfck-
aði það aftur.
— Hvað heldurðu að þú haf
ir fengið mörg svartfuglsegg á
ári? Og hve mörg í ferð?
— Mér taldist svo til að ég
tæfci 20 þúsund á ári. En það
er nú meira og minma ágizfcun.
í hverri ferð náði maður þetta
150—200 eggjum. Sigimaðurinn
var með hvippu um sig, til að
láta eggin L Hvippan er borin
einis og kvenpils, nema hvað
op er að framan, til að raða
eggjunum inn um. Hvippan
mun er ásamt festarauganu og
hjálminum mínuim á sama vegg
á byggðasafninu á ísafirði.
— Voruð þið með hjáiima við
sigið þá. Það var merkilegt!
Hvernig kam það til?
— Þeir voru eklki notaðir,
þegar ég fór fyrst í bjarg árið
1911, þá 17 ára gaimall En þetta
var hættulegt verk vegna grjót
hrunsins. Við sluppum þó við
öll stórmeiðsli, ég og félagi
minn sem lengi var Steifán Pét
urs'son í Rekavík balk Höfn.
Mað'ur kallar það elkki, þó komi
smásteinn. En það urðu af
þessu banaslys á þeiim árum,
t.d. þegar Jafcob Guðlaugsson
fórst 1914. Og Guðmundur Hall
varðsson fékk líká mikið högg.
En það var áður en stálhjálm
arnir komu um 1920.
— Það atvikaðist þannig,
heldur Sölvi áfram sem svar
við fyrri spurningu, að ég átti
fermingarbróður, Leif Sigurðs-
son frá Hesteyri. Hann vair son
ur Sigurðar Pálssonar kaup-
manns hér, og var við náan í
Eniglandi. Eitt sinn, er ég var
staddur við eggjasölu á fsa-
firði, var hann þar staddur. Við
fórum að tala um sigið og ég
minntist á grjótflugið. Þá
spurði hann hvart við gætum
eklki 'haft not af brezflou her-
mannahjálmunum. Ég lyftist
allur við að heyra þetta ag bað
hann um að útvega mér þrjá.
Þeir kamu. Ég bauð félaga mán
um einn og Guðmundur Guðna
son í Rekavík fékik einn. Þá
voru þeir farnir. En svo bað
enn einn maður mig um hjálm.
Þá vildi ég fá fleiri pantanir í
eirnu og fór út á Horn og spurði
hvort einhverjir vildu elkiki
vera með. Einn gerði milkið
grín að þessu, kvaðst hafa kom-
izt af án þess að hafa járn-
klump á hausnum hingað til.
Þá voru þrír pantaðir og þá var
eins og 'kæmi dkriða og brátt
seig enginn maður án þess að
halfa hjálim. Sá sem mest hafði
gert gys að þassu, vildi liika fá
einn. Og hann var nýbúinn að
fá hann þegar hann fékk stein
í höfuðið. Svona voru atvikin
til þees að hjálmarnir komu.
— Heldurðu að hjálmurinn
hafi einlhvem tímia bjargað
þér?
— Ég held ég væri efcfci hér,
ef hans hefði elkki notið við. —
Steinn kom í höfuðið á mér og
dældaði hjáhninn. Ég var í
tauginni og heyrði eitthvað
slkella á hjálminum. Ég kikn-
aði, þreifaði upp fyr'ur mig og
fann að hjálmurinn var dældað
uir. Þeir voru með fjaöraútbún-
aði og vörðu vel, þesisir hjálm-
ar.
Þegar ég hefi marginnt Sölva
eftir því. hvort þetta hafí verið
í eina skiptið, sem hurð skall
nærri 'hælum, segir hann: —
Annað skipti fékk ég stein í
höndina. Ég var að teygja mig
til vinstri eftir eggi. Á meðan
hefur maður takið á tauginni
með hinni hendinnL Á hana
kam steinri og hrölok svo af
henni á hattbarðið og þaðan á
nefið á mér. sem brotnaði. Skor
ið var upp í höndina milli
fingra. Ég lét draga mig upp,
en haifði þar etokert nema rauð
an vasafclút til að verfja um
höndina. Þannig hélt ég áfnam
allan daginn og það kom elkfc-
ert ilit í þetta. En daginn eftir
átti ég eftir stvkki af berginu
og trevsti mér ekfki í það. Djúp
bátuT-ín.n var væntanlegur. Ég
snurði hvort einhver annar
ffæti efcfci lekið þessu, og Jón
heitinn bróðir minn var sá eini
sem bar það við. Þegar átti að
fara að hreinsa sárið, var ailt
fast afan í. Það tókst þó að ná
klútnum upp úr og vefja nýju
um, en við höfðum ekkert til
að láta ofan í. Ég fór svo inn
á ísaf jörð með bátnum.
— Þetta er fast, sagði laeknir-
inn og plofcfcaði í umbúðirnar.
Svo reif hann þær af með einu
takL — Sárt? spnirði hann svo.
— Það þýðir ekflri að kvairta
yfk- því. Það er búið, segi ég.
Þétta sár bagaði mig efckert í
naesta sigi og annað meiddist
ég ekiki við þetta starf.
— Er ekfci skemmtilegt að
síga?
— Jú, mér þótti garnan að
þvi. Það var eins og mér þætti
þetta alltaf leifcur. Þegar stein
amir komu, þurfti maður að
vera aiöggur og vita hvað mað-
ur ætlaði að gera. Ég hætti svo
að síga 1936. Það var síðasta
vorið.
— Varstu þá farinn að vinna
á Hesteyri?
— Já, ég fór að vinna þar,
þegar Kveldúlfur keypti síldar
stöðina 1927. En ég átti heima
í Hornvík, flutti efldki alveg til
Hesteyrar fyrr en 1938. Ég fór
bara á milli.
— Það hefiur verið erfitt
ferðalag?
— Já, það er erfitt að kom-
asf norður í vikur. Við fórum
brúnir og fjöll alla leið. Fórum
fótgangandi frá Hesteyri yfir í
Höfn á 8 tíimum. En ef við feng
um bát inn í Veiðileysufjöirð,
vorum við ekfci nema 3 tkna.
— En þú hefur flutt hingað
þegar þú giftir þig?
— Já, við Rúna á Reyrhól
giftum oklkur 1938. Hún er alin
upp í þessu húsi hér á Hesteyri,
sem við erum L
— Þá hefur verið mamnnargt
á Heidieyri og lít og fjör.
— Já, heimilisfólk var flest
um 80 manns og aðkomumenn
á síldarstöðinni upp í 100. En 5
öllum SléttuhreppL sem náði
norður að Hami voru mest upp
undir 600 manns. íbúðarhúsin
voru 17, vönduð hús úr norsik
um viði. Nú er búið að rífa 10
þeirra.
— Hvemig byrjaði uppgang
ur þessa pláss?
— NorSmenn reistu hér
hvalveiðistöð 1890. Markus
Bull setti hana upp. Árið 1923
breytti Norðmaðurinn Stolle-
sen henni í síldarstöð og 1925
byrjuðu þeir að bræða. Þá voru
stórir lektarar með síld dregnir
frá Sigiufirði. Annar var lengi
tiþ fór að lakum í brimbrjótinn
í Bolungarvik. Bkikert var svo
unnið 1 stöðinni árið 1926, en
1927 kaupir Kveldúlfur. Þó fór
ég að vinna þar, var við bræðsl
una fyrst. Svo settu þeir mig
í ýmislegt annað. Norðmaður-
inn Pétur Söbstad stjórnaði
bræðslunni fyrst, en eftir að
hann dó 1936, kom Svensen.
— Þá var rífandi síld hér
rétt fyrir utan, heldur Sölvi
áfram. Á árunum 1928 og 1929
þurftu bátarnir ekki nema út í
Djúpið og út fyrir Ritinn til að
fá hana. Við sáum þá lika við
veiðarnar hér frammi á fjörð-
unum. Síðasta síldarárið var
svo 1940. Þá hafði komið hér lít
ið af síld í 3 ár, það er árin 1937,
1938 og 1939. Hún var orðið
svo narðarlega. Þrír Kveldúlfs
togarar áttu að leggja hér upp.
En þeir vildu heldur liggja og
bíða inni á Eyjafirði en sigla
alla leið hingað. Eftir að Hjalt-
eyrarvertosmiðjan byrjaði, var
búið hér. Nema 1940. Þá fylltist
allt á öllum höfnum fyrir norð
an og skipin komu hingað. All-
ar þrær voru fullar og 12—14
skip biðu hér fyrir utan eftir
löndun. En þetta var síðasta
árið, sem var brætt.
* — Er ekki skrýtið að litfa svo
milkinn uppgang og svo miflrið
hrun?
— Jú, maður sá þennan
hrepp rísa úr rúst. Og svo fór
þetta allt í auðn. Og lotos hafði
rnaður sig upp í að fara 1. nóv.
1952. Það var efciki hægt að
vera hér lengur. Sama haust
var fóllkið far’ið frá Látrum og
Sæbóli í Aðalvík. Við Sigrún
vorum tvö ein í hreppnum síð-
asta hálfan mánuðinn.
— Hvernig kanntu svo við
þig í fjölmenninu á Bolungar-
vík?
Sölvi þegir drjúga stund. Svo
segir hann: — Ég er nú farinn
að kunna við mig núna. En
efcki fyrst.
— Hvað féll þér venst?
— Mér fannst ég efcflri vera
eins frjális þar. Ég hafði ætlað
að taka með mér nokfcrar
kindur, en vegna sauðtfjárvelri
varnanna máttum við eltóki taka
féð með. Þetta er annað hóif
hér. Eintóm vitleysa, því hér
hafði verið sauðlaust í möng
ár og atf otókur var keypt fé í
sauðlausu hóllfin þar til síðásta
árið. Ég benti á að mínar kirW-
ur hefðu eíklki árum eaman
gengið saman við noWkurt fé
og hér verið keypt líflömb. Féð
mitt hélt. sig hér heima, nema
hvað svolítill hópur fór alltaf
inn í Veiðileysuifjörð og mátti
sækja hann þangað á haustin.
Ég sótti þyí um að fá að hafa
kindur með til Bolungarvíkur,
en féklk nei. En við höfðum
með oiklkur beijuna. Um vorið
mátti ég svo hvergi láta hana
út. Ég átti efcki land og hún
mátti hvergi koma á grænt.
Það bjargaðist þó þannig, að
bóndi einn. sem seldi sína jörð,
undar’toildi tvaer skákir fyrir
sínar beljur og ég féltók að hafa
mina með þeim. Svo seldi ég
hana. Kunni efcki við þetta.
Kýrin kunni líka ilia við sig.
Eitt -sumárið sendi ég koniuna
með beliuna og eina kvígu hing
að til Hesteyrar og voru þær
settar á land hér inn frá Sjálf-
ur var ég kaminn á undan,
Kýrin hljóp með raasaköstum
hér út atla bakka og stóð við
fjósdymar sínar, þegar við koen
um másandi á eft.ir. Fjarska
var hún fegin.
— En þú hefur trilluna. Ertu
að róa?
— Ég gerði það í notókur ár,
en er hættur því núna.
— En þú ferð biklaaiist yfir
Djúpið í svo litlum báti?
— Á tveggja tonna irillu er
það ekfci hægt nema í logni.
Ég ræð mér sjálfur og bíð bara
eftir góðu veðrL
Sölvi hafði í þetta sinn flutt
menn til Hesteyrar til að setja
upp minnÍFmeiki í kirkjugarS-
inum á Hestewi, á grunni
gömlu kirkjunnar, æm flutt
var burt. Og alian daginn sjá
um við hann bera griót og sand
á handborum á móti öðrum
gömlum Hestevringi, Jóni Guð-
jónssyni. Og á kvöldin, þegar
gömlu mennirnir halda hekn,
eru á börunum kol og spirelk,
sem Sigrún þarf á að halda til
að elda hainda fólkinu. Það
sér ekski á, að þama fari 78
ára garnall maður og sjötugur
borgarbúL Þeir bregða bara
kaðli frá börumim um hálsinn,
til að létta burðirm og stinga
einangrunarplastbita undir
hann, svo hann særi efcfki. Það
er seigla í slíkum mönnum.
— E. I’á.
Síðustu íbúar Sléttuhrepps, hjónin Sigrún Bjarnadéttir og Söivi
Beiúelsson, tyila sér í gamla kirkjugarðinum.