Morgunblaðið - 05.07.1970, Blaðsíða 14

14
MOBGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. JÚLÍ 1070
Edward Heath
Maðurinn og forsætisráðherrann
HVERS konar forsætisráð-
herra verður Edward
Heath? Þetta er mikilvæg
spurning, sem margir velta
fyrir sér nú eftir stjórnar-
skiptin í Bretlandi. Kenn-
eth Harris hjá brezka blað-
inu Observer átti eftirfar-
andi viðtal við nýja forsæt-
isráðherrann fyrir nokkr-
um dögum. Þar svarar
Heath ýmsum persónuleg-
um spurningum, og svör
hans varpa góðu ljósi ekki
hvað sízt á manninn að haki
stjórnmálamanninum Ed-
ward Heath.
Harris: — Nú þegar þér eruð
orðnir forsætisráðherra, Mr.
Heath, myndi mig langa til að
spyrja yður, ef ég má, nokk-
urra spurninga. Ekki um ein-
stök stefnuskráratriði yðar. —
Þau höfum við heyrt í kosn-
ingabaráttunni. — Ekki heldur
setla ég að spyrja um einstök
átform. — Ég er viss uim, að það
er of snemmt. Það sem mig lang
ar raunverulega til þess að
komast að, er hvers konar for-
sætisráðherra þér munið verða,
með því að fá fram viðhorf yð-
ar til embættisins.
Heath: — Það er augljóst, að
mikið er undir sjálfum mér kom
ið, ef ég á að verða góður for-
sætisráðherra. Mikið mun einn-
ig velta á samstarfsmönnum
mínum í ríkisgtjórninni og í
Neðri deild þingsins. Og það
sem skiptir ef til vill mestu
máli af öllu, er hvaða stuðning
velviljaðir karlar og konur í
landinu viija láta mér 1 té.
Velviilji kemur ekki af sjálfu
sér — maður verður að verð-
skulda hann. Reynsla mín sem
stjórnmálamaður er sú, að eng-
inn árangur næst, nema fólki
sé sagður sannleikurinn. Það
kunna að koma upp við og við
málefni, sem ekki er unnt að
segja atlt aif létta um t.d. vegna
öryggisástæðna. En í langflest
um málum er það þannig, að
það er ekki aðeins siðferðilega
réttast og áhyrgasta afstaðan
að segja sannleikann — og að
segja hann eins skýrt og auðið
er — heldur er það jafnframt
hagkvæmast. Því stefnii ég
eins og frekast er kleift
að opnum stjórnarháttum.
Harris: — Hvað um slík hag-
kvæmnisatriði sem stærð ráðu
neytisins og fjölda og eðli ráð-
herraembætta o. s. frv?
Heath: — Forsætisráðherr-
ann ber framar öðru ábyrgð á
starfsíháttum ríkisistjórnarinnar.
Hann einn getur ákveðið, hve
hraða afgreiðslu mál fá með
því að skera úr um, hve mikl-
uim tíma stjórnin eigi að verja í
einstök mál og með því að
leggja áherzlu á stuðning sinn
við eina tillögu eða aðra. Það
hvílir því á honum sú óhjá-
kvæmilega ábyrgð, hvaða mót
og yfirbragð verður almennt á
ríkisstjórninni, hvaða mál ríkis
stjórnin tekur fyrir fram yfir
önnur og hvaða áliit ríkisstjórn-
in í heild ávinnur sér á meðal
almennings í Bretlandi og út
um heim.
Forsætisráðherrar geta ekki
hegðað sér sem yfirmenn sam-
ráðherra sinna hvað þá heldur
þinigsins. En þeir geta veitt for-
ystu og forysta felst ekki íþví
að segja: Gerðu þetta, gerðu
hitt, heldur í því að samræma
orð og aðgerðir fyrir ákveðið
tímabil.
Harris: — Hvað um stærð
ráðuneytisins?
Heath: — Hún skiptir miklu
máli. Það verður að takmarka
hana og hafa ráðherrana um 16,
að ég tel. Ellegar er víst, að
það verður of mikið talað. Rétt
hlutfall á milli umræðna og að-
gerða er meginvandi lýðræðis-
legs stjórnarfars og forsætisráð
herrann getur í ríkisstjórninni
lagt mikið af mörkum til þess
að leysa hann.
Harris: Ég veit ekki, hvort
þér eruð mér sammála, Mr.
Heath, en ég held, að gengi eða
ófarnaður eins forsætisráðherra
sé að nokkru leyti afleiðing við
horfa hans til stjómmála. Sum-
ir forsætisráðherrar hafa verið
eða hafa virzt vera heillaðir af
stjórnmálum stjórnmálanna
sjálfra vegna — þar á meðal
vegna baktjaldamakksins,
spenningsins og hrossakaup-
anna, sem stjómmálamenn eru
stundum flæktir í. Aðrir segj-
ast hafa byrjað þátttöku í
stjórnmálum vegna köllunar.
Svo eru enn aðrir, sem virðast
hafa byrjað, sökum þess að
þeim var ýtt út í þau o.s.frv.
Hvert er álit yðar á hlutverki
stjórnmálanna í þjóðfélaginu?
Hvers vegna eruð þér stjórn-
málamaður?
Heath: Fyrir mig eru stjórn-
mál og munu alltaf verða einn
þáttur lífs míns í heild, sem ég
héf valið mér samkv. köllun.
Fyrir mig eru stjórnmál og
stjórnmálalífið ekki endir og
upphaf tilveru minnar á þess-
ari jörð. Stjórnmálin éru sá göf
ugi og innihaldsríki vettvangur,
þar sem mér virðist sem ég
geti laigt það af m/örkuim, er ég
þarf tii þess að fullnægja til-
finningu minni í þá átt að sinna
skyldu minni á opinberum vett
vangi.
Hver svo sem afrek mín
myndu verða í stjómmálum,
þá hlytu stjórnmálin að verða
áfram hluti af lífi mínu. Og
sama máli myndi gegna um mis-
tök mín. Stjórnmálin eru nauð
synlegur og verðugur þáttur
en aðeins sem þáttur í lífinu í
heild, lífi einstaklingsins og
lífi landsins. Og vissulega eru
þau þáttur í lífinu, sem skiptir
ekki frummáli, en er veítandi í
þeim skilningi, að stjórnmál eru
ekki takmark í sjálfu sér held-
ur tæki að því markmiði þjóð-
félagsins að verða ríkara að
mannlegum samskiptum og
mannlegum verkefnum.
Ég er glaður yfir að vera á
þessari skoðun, ekki bara
vegna þess að ég tel þetta
vera mannúðlegu hliðina, sem
snýr að stjómmálum, heldur
sökum þess að samkv. minni eig
in reynslu, þá hafa þeir menn,
er litið hafa á stjórnmál sem
þátt, en ekki allt í lífi sínu og
þjóðarinnar, sýnt mestan sið-
ferðilegan og sálarlegan styrk
í stjórnmálum. Hinir hafa oft
brugðizt vegna ástríðu sinnar
á stjórnmálum sem eina tilgang
inum í Mfi sínu.
Harria: Hvert var upphafið að
því, að þér gerðuzt stjórnm/ála-
maður?
Heath: Nú! Vissulega vakn-
aði ég ekki upp við það einn
góðan veðurdag, að með mér
hafði skyndiilega mótazt áikvörð
un um að gerast stjórnmálamað
ur. Hún óx með mér og ég óx
inn í hana. Móðir mín hafði til
að bera ríka tilfinningu fyrir
þjóðfélagslegri ábyrgð — í því
að hjálpa fólki, venjulega í
bæjarfélaginu, þar sem við
bjuggum og þetta hafði áhrif á
mig jafnvel strax, þegar ég var
lítill drengur.
Ég óx upp á tíma fjöldaat-
vinnuleysis — sem bitnaði á föð
ur mínum að nokkru leyti; ekki
mjög, en ég man eftir því. Á
síðari æskuárum mínum varð
spánska borgarastyrjöldin og
þýzkur og ítalskur fasismi var
í algleymingi og ofsóknir gegn
Gyðingum.
Nú, þessir hlutir gera engan
mann að stjórnmálamanni, en
ég óx upp á tímum, er sérhver
maður með nokkra tilfinningu
fyrir þjóðfélagsábyrgð hlaut að
sjá og verða var við þörfina á
skilningi á stjórnmálum og
margvíslegar skyldur sínar.
Þegar ég fór til Oxford, fór
ég til Balliol. Þar var margt af
ungum mönnum úr öllum stétt-
um þjóðfélagsins, fullir af
áhuga á þjóðfélagsmálum og
margir þeirra voru frá fjöl-
skyldum, sem tóku virkan þátt
í stjórnmálum. Rektor skólans,
A.D. Lindsey, síðar Lindsay
lávarður, skaraði mjög fram úr
í því að beita sínum miklu
hyggindum gagnvart vandamál
um frelsis og lýðræðis nútím-
ans.
Eins og áður í skóla var mér
falið að gegna störfum, sem
fólu í sér ábyrgð. Ég brást vel
við því og sóttist eftir frekari
slíkum störfum, sökum þess að
ég fann með mér hvöt til þess
að vinna þau og ánægju í því
að gegna þeim, og varð þannig
formaður félags stuðnings-
manna íhaildisflokksins og fleiri
félaga.
Það var ekkert sérstætt við
það, að ég gerðist stjórnmála-
maður. Stjórnmálin drógu mig
til sín. Ég held í raun og veru,
að því sé bezt farið þannig. Ef
stríðið hefði ekki skollið á,
hefði ég gerzt málflutningsmað
ur og séð mér farborða sem
slíkur. En þegar ég lít til baka,
er ég sannfærður um, að ég
myndi hafa reynt að gerast
þingmaður, eins fljótt og það
var unnt, vegna þess að mér
funduist stjó.rmmálin vera miinn
eðlilegi vettvangur. Það var
ekki þannig, að mér fyndist ég
hafa neina meðtfædda hætfileika
fyrir þau, heldur að þau væru
vettvangur, sem ég hæfði og
hæfði mér.
Raunverulega eru stjórnmálin
samsett af tveimur þáttum:
Vandamálum og fólki. Stund-
um eru vandamálin fólgin í áætl
unum, markmiðum eða ráðagerð
um. Ég hef alltaf hneigzt að því
að leysa, að því að reyna að
leysa vandamál. Og ég hef allt
af haft ánægju af samskiptum
við fólk. Ég vil ekki stöðugt
vera samvistum við fólk, en ég
tel, að mannleg samskipti séu
umgerð reynslunnar, sá þáttur,
sem gefur öllu öðru gildi.
Ég hef stundum séð það á
prenti, að ég sé ekki laginn við
að umgangast annað fólk. Nú,
það er annarra að dæma um
það, en það sem ég þekki, er
hvaða tilfinningar ég ber til
þess.
Harris: Sem forsætisráðherra,
munið þér þá láta fólk afskipta
laust — ráðherra og ráðuneyt
isstjóra — við að vinna að mál-
um.
Heath: Já. Ég mun ekki láta
fólk afskiptalaust, ef það slær
slöku við hlutina. En ef mönn-
um tekst að þoka málum áleið-
is, þá mun ég sannarlega ekki
vera að skipta mér af þeim.
Harris: Á trú yðar nokkurn
þátt í því, að þér fóruð út í
stjórnmál eða í aðtferðum yðar
þar?
Heath: Ekki í sambandi við
afskipti mín af stjórnmálum.
Það, sem ég á við, er að ég held
ekki, að sökum þess að maður
sé kristinn þá beri manni
skylda til þess að fara út í
stjórnmál eða að stjórnmálin
eigi einungis að byggjast á beit
ingu kristilegra sjónarmiða. Ég
hefði getað hallazt að efa-
hyggju eða mannúðarstefnu og
samt gerzt stjórnmálamaður.
En að því er snertir hinn
hlutann af spurningu yðar, þá
vona ég vissulega, að trú mín
hafi áhrif á gerðir mínar í
stjórnmálum, en aðeins með
þeim hætti, er ég vona, að
kristnar skoðanir mínar hafi
áhrif á gerðir mínar á öllum
sviðum lífsins; ekki með því
að fá mig til þess að taka upp
sérstaka stefnu eða sérstök
áform, heldur með því að móta
samskipti mín við annað fólk,
jatfnt einstaikliinga sem hópa.
Harris: — Hvers konar for-
ystu hyggizt þér veita landinu?
Ætlið þér að skapa yður mynd
landsföðurins eins og Macmill-
an eða nefndarformannsins eins
og Attlee?
Heath: Fyrsta skylda min er
að viðhalda umræðufrelsinu í
landinu, sem er og hefur verið
lífsblóð þess, að viðhalda traust
inu og hreinskilninni í skoðana
skiptum.
Ég mun áreiðanlega ekki
verða einráður leiðtogi, því að
það er ekki eðli mitt og ég
mun áreiðanlega ekki verða að
ins formaður í nefnd, sökum
þess að það myndi þýða, að ég
varpaði af herðum mínum einni
af leiðtogaskyldum mínum í
Neðri deildinni og í ríkisstjórii
inni, sem felst ekki bara í því
að halda reglu og sjá um dag^
skrána o.s.frv. heldur að segjá
stöðugt: „Þetta er það, sem við
höfum heitið landinu, að við
munum stefna að í heild sem
ríkisstjórn.
Ég held, að þessar spurning
Framhald á bis. 21
í kosnimgabíVráttunni.