Morgunblaðið - 19.09.1970, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐH), LAUGARDAGUR 19. SBPT. 1970
11
Hreinn og klár sóðaskapur -
gerlar í vatni, mat og áhöldum
— viðtal við Edward Frederik-
sen, heilbrigðisef tirlitsmann
MBL. barst fyrir skommu
frétt nm að stöðum úti á
landi, sem vinna með mat-
væli, hefði verið lokað af heil-
brigðiseftirliti. Við leituðum
upplýsinga hjá Edward Frede
riksen, eftirlitsmanni hjá Heil
brigðiseftirliti rikisins, sem ár
um saman hefur ferðazt um
landið og litið eftir slíku. —
Hann var ekki reiðubúinn til
að skýra okkur frá einstökum
stöðum, en staðfesti að á þessu
ári hefði verið lokað 13—14
stöðum, sem fást við matvæli
víðsvegar um land.
Og af hverju? Mest af hrein
um og klárum sóðaskap, »var-
aði Edward að bragði. Og þeg
ar við fórum að ræða við
hann nánar, kom í Ijós að á
flestu því sem eftiriitsmenn
skoða eru mikil brögð að bakt
eríum, — Kolígerlar finnast t.
d. alls staðar, í vatni, mat og
á áhöldum, sagði hann.
Eftirlitsmetmimir, sem nú
eru tveir á vegum Heilbrig'ð-
iseftirlits rikisins, ferðast um
landið og toma á alla staði,
þar sem einlhver meðíhönidl'Uin
á onait fer fraim — í matvöru-
verzlanir fisflBverkunarstöðv-
ar, b r au ð ge r ðarfh ús, gistilhús,
veitingastofur, kjötvinnslu-
stöðvar, mjólikuristöðvar, slát-
uríhús kúaibú o. s. frv. Þeir
Skoða líka vatnsból og sumd-
staði, sorpihaiuga útivistar-
svæði og fleira af því tagi. Á
þessu eina ári hefur 13—14
stöðum verið lokað og ath'U'ga
semdir gerðar á óteljaindi
atöðum. Venjulega fá menm
frest til að laigfæra það sem
að er fundið. Þó getu-r þurft
að loika strax og opna síðar
aftur með leyfi viðkomaindi
heRbrigðisnefndar. En eftir-
litsmenin starfa í samvinnu við
heilbrigðisnefndir staðarins og
með þeiim faira venjiulega í eft
ihlitsferðir heil'brigðisfulltrúi
staðarins eða heilbrigðisnefnd
anmenn. Og þeir hafa saimráð
við héraðslækni um það sam
er ábótaivaint. Við spurðum
Edward um hina ýmsu teg-
undir staða, sem hainin hefur
eftirlit með.
Hvernig eru t. d. söluslkál-
amir? Slaamir, utain örfáir
einis og Botnssfeáli, Ferstikla,
Skálinn við Hvítártorú og
noklbrir aðrir. En flestir sölai-
skálamir eru í raunimni elklki
hæfir til að hafa sölu á mat-
vöruim. Og þeir eru þó með
viðkvæman vartniing eins og
pylsur, ís og haimlborgara. Oft
er uimgt fóík við afgreiðslu í
þessum slcálum, og það gerir
sér elkki ljóst hvað er þrifn-
aður og hvað vanþrif. Stuind-
um eru 'þetta staðir með mia
jatfnri aðsókn, vairla nokkur
gestur suma daga, en 300—
400 manns aðra daga. En þó
verður að vera aðstaða til að
talka á móti mestu aðsófcn-
irmi.
Edward sagði, að áberandi
vanþrif væru á áhöldum, eins
og ísvélum, pylsupottum,
hamborgaraplötum og þess
háttar. Þegar fólk er ráðið
til að vinna við þessi tæki,
er þess ekki gætt að það
kunni til verksins og því er
ekki kennt að þrífa, hvað þá
að krafizt sé heilbrigðisvott-
orðs við ráðningu.
Það kemur í Ijós, þegartek
in eru sýnishorn af matarílát-
um á veitingastöðum, að mik
il brögð eru að slæmum upp-
þvotti. Við litum í nýlega
skýrslu um niðurstöður af
gerlarannsókn af hreinum
matarílátum frá veitingastað
einum. Og hún • var há gerla-
talan á bollum, diskum, eld-
húshnífum og öðru. Dósahníf
urinn komst þó hæst með
340000 gerla.
Ekki getur þó þetta stafað
af vatnsleysi á Islandi. Víð-
ast hvar er nóg vatn. — Fólk
ið kann bara ekki að þvo
upp, segir Edward til skýr-
ingar.
Eitt af þvi sem heilbrigðis-
eftirlitið fylgist með eru ein-
mitt vatnsbólin. Hvernig eru
þau? — Víða mjög slæm,
svarar Edward. Oftast eru í
þeim skaðlegir gerlar eins og
kolígerlar. Lögð er mikil
áherzla á að fylgjast með að
vatnsbólin séu í lagi. Og laug
ar og baðstaðir eru einnig
skoðaðir um leið. Og þar er
ástandið heldur ekki sem
skyldi.
En hvemig er þetta þá?
Verður fólk ekki veikt af
þessu? — Við förum ekki í
grafgötur með það, að mat-
areitrun á sér stað, og hún
verður viðar en vitað er um
svarar Edward. Fólkið, sem
fyrir þessu verður, gerir þá
skyssu að leita eklki tiil liæfcn-
is. Það hefur kannski sam-
band.við lækni i síma. Stund-
um hringir það í heilbrigðis-
eftirlitið nokkrum dögum síð-
ar og segist hafa fengið mat-
areitrun af þessu eða hinu.
Þá er lítið hægt að gera. Heil
brigðiseftirlit verður að hafa
eitthvað að hengja hatt sinn
á. Skrifleg kvörtun verður að
koma til, en hægt er að
hringja og segja að hún sé
á leiðinni, til að flýta fyrir.
Þá getur heilbrigðiseftirlit
brugðið við í snarheitum og
farið á staðinn, til að taka
sýni af matnum, ef eitthvað
er þá eftir af honum. Og
með ræktun fæst staðfesting
á því, hvort um matareitrim
hafi verið að ræða. En lækn-
is þarf að vitja engu að síð-
ur, og það um leið og fólk
veikist, ekki 2 eða 3 dögum
seinna.
— Það sem við þurfum á
að halda er að neytendur
kvarti við heilbrigðisnefndir,
ef þeir vita að eitthvað fer
úrskeiðis, sagði Edward. En
hér er land kunningsskapar-
ins, sem gerir það að verkum
að menn veigra sér við að
kvarta.
Er þá ekki sama máli að
gegna með heilbrigðisnefndir
heima? Er ekki erfitt fyrir
þær að beita sér? Edward
svarar því neitandi. Segir að
sér virðist að í heild hafi ver-
ið valið í heilbrigðisnefndir
skelegt fólk, sem láti ekki á
sig bita, og geri skyldu sína
hiklaust.
Nýlega var skýrt frá því
að óstimplað kjöt hefði verið
eyðilagt í Reykjavík. Kemur
það ekki lika fyrir úti á landi,
að slikt kjöt finnst á mark-
aðinum? — Jú, svarar Ed-
ward. Að þvi eru talsvert mik
il brögð, og finnst slíkt kjöt
í mötuneytum, á greiðasölu-
stöðum, matvöruverzlunum og
kjötvinnslum úti á landi. En
sé kjöt óstimplað, þá hefur
læknir ekki fengið tækifæri
til að skoða innyfli eða kjöt
og verið viðstaddur slátrun.
Þá getur enginn vitað hvort
skepnan hefur verið sjúk eða
heilbrigð.
— Það er kannski skiljan-
legt að bóndi vilji fá eitthvað
fyrir grip sinn og kjósi held-
ur, ef hann getur, að selja
beint og fyrir greiðslu út I
bönd. En hann telkur æði
mikla áhættu og það gerir
lika sá sem kaupir óskoðað
kjöt, ef eitthvað út af ber.
Öllum aðilum er þetta vel
ljóst. Þetta kjöt er gert upp-
tækt og brennt, ef þess verð-
ur vart. 1 hitteðfyrra tókum
við t.d. hálft annað tonn af
sliku kjöti og stóð lögregla
yfir því meðan það var eyði-
lagt. Annars eru viðurlög við
slíku athæfi, og ættu fram-
leiðendur og kaupendur að
kynna sér það gaumgæfilega
áður en þeir gera slíka verzl-
un.
— Hvemig tekur fólk af-
skiptum heilbrigðiseftiriits-
manna?
— Yfirleitt er aðfinnslum
vel tekið, svarar Edward. Þó
er til fólk, sem finnst við
vera að skipta okkur af hlut-
utm, sem olckur fcoma ekker’t
við. En við viljum reyna að
fara rólega að, og fá fólkið
með okkur, til að bæta úr.
Fjölmargt fleira kemur inn
á verksvið heilbrigðiseftirlits.
Til dæmis sorphaugar. Þeir
eru víða hrein viðurstyggð.
— Við leggjum mikla áherziu
á að sorp sé grafið og byrgt,
segir Edward, og að smitber-
ar t.d. rotturnar eigi ekki að-
gang að því. Tölum nú ekki
um mávinn, sem ber óþverr-
amm í opin vaitnsbóL
Þá eru það útivistarsvæð-
:: \
Edward Frederiksen.
in, sem Edward segir að séu
yfirleitt ilal um gengin. Við
séuim svo langt á eftÍT nó-
grannaþjóðum hvað þau varð-
ar. Á útivistarsvæðum, þar
seim margir gamga uim,
þarf að leggja til vissa að-
stöðu. En þvi eru samfara fjár
útlát, sem þeir sem fyrir sam
komum á slíkum stöðum
standa, veigra sér við. Og Ed
ward á margar myndir, sem
sýna slæma umgengni á slík-
um stöðum.
Fjölmargt mætti nefna, sem
aflaga fer um hreinlæti hér
á landi, og eftirlitsmenn rek-
ast þar á ótrúlegustu hluti.
En þeir einbeita sér ekki ein-
göngu að því að grípa menn
í sóðaskaip, heldur reyna þeir
að leiðbeina. Gerður hefur ver
ið bæklingur með einföldustu
hreinlætisreglum fyrir alla
þá sem vinna í veitingahús-
um, kaffihúsum, mötuneyt-
um og hótelum og slíkum
stöðum og dreifa eftirlits-
menn honum. Einnig hefur
Heitorigðiseiftirlit rikiisins lát-
ið gera leiðbeiningar fyrir
heilbrigðiseftirlitsmenn, svo
öllum, er slík störf vinna, sé
ljóst, hvert þeirra verksvið er.
En um almennt hreinlæti
sagði Edward í þessu samtali.
-—- Það er handþvotturinn sem
gildir, að þvo sér nógu oft,
en bera ekki bakteríurnar á
milli.

Hagfræðingastarf vex
— norskir sérfræðingar dveljast
hér á vegum íslenzkra
stórkaupmanna
Norsku sérfræðingarnir: Arne Giæver til vinstri og Olav Gjerd
ene til hægri.
FÉLAG íslenzkra stórkaupmanna
er um þessar mundir að gera
átak til þess að kynna hagræð-
ingarmál hér á landi. Á vegum
Félags íslenzkra stórkaupmanna
eru nú staddir hér tveir norskir
MICHAEL Deasey, organisti frá
Dómkirkjunni í Sidney á Ástraliu
heldur organtónleika í Dómkirkj
unni í Reykjavík laugardaginn
19. sept. kl. 18 og í Neskirkju
sunnudaginn 20. september kl.
17.
í Dómkirkjunni verða á efnis-
skránni m.a. verk eftir J. Pachel-
bel, G. A. Homilius og Passac-
aglia og fúga í c-moll eftir J. S.
Bach. Þá má geta nútímaverks-
ins „Fæðingin" eftir Jean Langla
is og Fantasíu og fúgu um nafn-
ið BACH eftir F. Liszt.
Á eínisskránni í Neskirkju eru
hagræðingarsérfræðingar. Það
eru þeir Olav Gjerdene, fram-
kvæmdastjóri hagræðingarskrif-
stofu Sambands norskra heild-
verzlana, og Ame Giæver, ráðu-
nautur. Þeir eru nú tveimur ís-
m.a. verk eftir F. Couperin,
Buxtehude og Preludia og fúga
í D-dúr eftir J. S. Bach. Þá verk
eftir Samuel Wesley, Fantasía í
f-moll K 608 eftir Mozart o.fl.
Michael Deasey er aðeins 23
ára gamall, en hefur þegar ver-
ið aðstoðarorganisti við Dóm-
kirkjuna i Sidney, þar sem hann
hefur haldið tónleika, svo sem
einnig í Þýzkalandi og Englandi.
Hann er meðlimur „Trinity Coll-
ege of Music“ í London (F.T.C.
L.) og Konunglega Tónlistarskól
ans (A.R.C.M.).
lenzkum fyrirtækjum til ráðu-
neytis og vinna ennfremur að
kynningu á hagræðingarmálum
hérlendis á vegum Félags ís-
lenzkra stórkaupmanna.
Á blaðamanniaifund.i, sem Félag
íslenzkra stórka'upmaama efrndi
til í gær, sagði Ámi Gestsson,
varatforimaður félatgsins. að Félag
íslenzfcra stórkaiu pmanna hefði
lanigan tíima haÆt átouga á aukinni
hagræðingu í atvininurekstrmium..
Ko,ma hinna norslku sérfræðinga
væri í beinu fraimihaldi af þess-
ari viðleitni félagsins. Á ráð-
stefnu, sem félagið hélt á fyrra
ári vaknaði mikill áhugi á
þessu málefni og fcomið hefur
verið á fót sérstaikri hagræðinig-
amefnd ininan félagsins. Þá fóru
fulltrúar íslenzkra heildverzlana
í kynniisferð til Noregs á si. vori.
Félag íslenzkra stóhkaupmanna
hefur ennfremiur leitað til nilkis-
valdsinis um aðstoð tii þess að
sérmennta rnemn til hagræðirag-
arstarfa. En rikisvaldið hefur
þegar farið inin á þá braut varð-
audi h agræði ngarráðun.auta fyrir
vinnumarkaðinn. All náið sam-
starf er nú þegar milM Félags
íslenzkra stórkaupmanna og hag-
ræðingarSkrifstofu Samban-ds
norskra heildiverzlaina.
Olav Gjerdene gerði nokkra
grein fyrir störfum haigræðinga,
en sl. miðvilkudag flutti hann er-
indi á (bádegisveirðanfundi Pé-
lags íslenzlkra stórkaiupmanina,
þar sam hann sagði frá starfsemi
Hagræðingarkkrifstofu heild-
verzlana í Noregi. MifcM áuherzla
mun nú vera lögð á hagkvæman
rekstur vörugeymslna í Noregi.
En þar eru vönu'geymsl'ur yfir-
leitt byggðar á einmi hæð og
fleiri fyrirtæiki hafa jatfnvel sam-
vin.nu um refcstur þeirra. Þetta
er þróun, þar sem við höfum
akki enm fylgzt með, sögðu tals-
menn stórka'upmanna. Hagræð-
ingarráðunautar táka gjarnan
fyrir álkveðin takmörkuð við-
fanigsefm í rekstri fyrirtæikjanna
hverju sinni og boma síðan aft-
ur og talka fyrir önnur atriði síð-
ar.
Til viðlbótar þeim tveimur fyr-
irtaékjum, sem þegar hatfa hag-
ræðingarsérfræðinga til ráðu-
neytis mun eitt fyrirtæki til við-
bótar hafa ákveðið að leita etftir
slíkiri þjónuistu.
Ástralíumaður
heldur orgeltónleika