Morgunblaðið - 01.05.1971, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 1. MAÍ 1971
17 <
Ný forusta í Sjálf-
stæðisflokknum
Landsmenn fylgjast ætlð af
áhuga með störfum landsfundar
Sjálfstæðisflokksins, og er það
að vonum, því að þar er mörkuð
stefna áhrifamesta stjórnmála
flokksins, og gjörðir landsfund-
arins geta því varðað hvern ein
asta þegn. Að þessu sinni var
áhugi manna þó enn meiri en
venjulega, vegna þess að fyrir
landsfundi lá að velja Sjálfstæð
isflokknum nýja forustu, og að
sjálfsögðu vekur það ekki minni
athygli, hvernig fram úr því
ræðst en stefnumörkunin.
Þegar Sjálfstæðismenn misstu
foringja sinn á liðnu sumri, fól
þingflokkurinn þáverandi ráð-
herrum sínum, Jóhanni Hafstein
Ingólfi Jónssyni og Magnúsi
Jónssyni, ásamt borgarstjóran-
um í Reykjavík, Geir Hall-
grímssyni, að fjalla sameiginlega
um vandamálin og ráða málum
til lykta í samráði við þingflokk
inn. Jóhann Hafstein tók eðli
málsins samkvæmt við forustu
flokksins, en hann hafði verið
varaformaður, og jafnframt varð
hann forsætisráðherra.
Um það eru allir sammála,
andstæðingar Sjálfstæðisflokks-
ins engu síður en Sjálfstæðis-
menn, að Jóhann Hafstein hafi
vaxið við hverja raun og hon-
um hafi farizt mjög vel úr hendi
að leysa hin viðamiklu ábyrgð-
arstörf, sem á herðar hans lögð-
ust. Fyrir landsfund vissu menn
þess vegna, að Jóhann Hafstein
mundi verða kjörinn formaður
flokksins. Hann naut þess
trausts, sem til þess þurfti, og
Sjálfstæðismenn vildu votta
honum þakkir fyrir unnin störf.
Fylgi Jóhanns reyndist þó e.t.v.
enn meira, er til fundar kom,
en menn höfðu gert ráð fyrir.
Um varaformennskuna ríkti
hins vegar meiri óvisSa. Sjálf-
stæðisflokkurinn hefur sem bet-
ur fer á að skipa mörgum úr-
valsmönnum, og þess vegna var
enginn sjálfkjörinn til þess að
takast á hendur varafor-
mennsku flokksins. Framan af
heyrðust mest nefnd nöfn þeirra
Geirs Hallgrímssonar, Ingólfs
Jónssonar og Magnúsar Jónsson
ar, en þegar Gunnar Thorodd-
sen ákvað að hefja stjórnmála-
afskipti á ný, varð Ijóst, að marg
ir mundu æskja þess, að hann
tæki við varaformannsstörfum.
Þegar landsfundur hófst, iá hins
vegar fyrir, að kosning yrði
fyrst og fremst á milli þeirra
Geirs Haligrímssonar og
Gunnars Thoroddsens, þótt
venja sé að vísu í Sjálfstæðis-
flokknum að kosning formanns
og varaformanns sé óbundin og
án tilnefningar, enda sóttust
þeir Ingólfur Jónsson og Magnús
Jónsson ekki eftir kjöri.
Heilsteyptur
flokkur
Kosning varaformanns fór
sem kunnugt er svo, að atkvæða
magn þeirra Geirs Hallgrimsson
ar og Gunnars Thoroddsens var
svipað, þótt Geir væri kjörinn.
Rétt er að vekja á því athygli,
að málefnaágreininigur réð því
ekki, hvorn menn óskuðu að fá
sem varaformann, heldur var
þar fyrst og fremst um að ræða
mat á þvi, hvort menn teldu mik
ilvægara að kjósa ungan mann,
svo að eðlileg tengsl yrðu milli
kynslóða eða vildu hagnýta
mikla reynslu hins eldri. Um
hæfileika Geirs HallgrímssonEU•
og Gunnars Thoroddsens efast
enginn, og þess vegna vissu all-
ir, að málum flokksins mundi
verða vel borgið, hvor þeirra
sem kosningu hlyti.
Frá landsfundi Sjálfstæðisflokksins.
Reykjavíkurbréf
-------Föstudagur 30. apríl ----
Gunnar Thoroddsen varð
fyrstur til að óska hinum ný-
kjörna varaformanni til ham-
ingju og innsiglaði þannig þá ein-
ingu, sem ríkir í röðum Sjálf-
stæðismanna eftir þennan lands-
fund.
Andstæðingar Sjálfstæðis-
flokksins gerðu sér vonir um
það, að átök á lands-
fundi mundu leiða til þess, að
flokkurinn yrði ekki eins sam-
hentur á eftir eins og áður. Sú
von brást þeim. Aldrei hefur
ríkt meiri málefnaleg samstaða í
Sjálfstæðisfloikknum en einmitt
nú, og lýðræðisleg lausn þess
vanda að velja flokknum for-
ustu, hefur ekki veikt hann
heldur styrkt. En ánægjulegast
er, að aliir standa jafnréttir eft-
ir þær sviptingar, sem hlutu að
verða samfara vali forustu-
manna.
Dreif ing valdsins
Á undanförnum árum hafa
verið uppi miklar hræringar í
röðum yngri manna, sem barizt
hafa fyrir breytingum og umbót
um, eins og háttur er æskulýðs.
Fjölmargir ungir menn hafa sett
fram sjónarmið sin, ekki sízt hér
á síðum Morgunblaðsins. Þessar
hræringar hafa fyrst og fremst
hnigið i þá átt, að nauðsynlegt
væri að dreifa valdinu í þjóð-
félaginu meir en gert hefur ver-
ið og forðast yrði ofurvald ríkis
ins og útþenslu ríkisbákns, en
þeirrar tilhneigingar hefur
óneitanlega gætt í lýðræðisríkj-
um, að umsvif opinberra aðila
færu sífellt vaxandi. Eru raun-
ar alkunn skrif um þetta efni,
Parkinsonslögmálið.
Við undirbúning stjórnmála-
yfirlýsingar landsfundarins
unnu ungir Sjálfstæðismenn
mjög mikið starf. Þeir leituðu
til fjölda manna, sem sömdu
álitsgerðir um hina ýmsu þætti
þjoðlífsins, og síðan var x marg-
ar vikur unnið að samræmingu
sjónarmiða og margvísleg gögn
lögð fyrir landsfuridarfulltrúa,
svo að þeir gætu áttað sig sem
bezt á málum.
Niðurstaðan vai’ð sú, að al-
gjör eining náðist um að marka
skýra og ótvíræða stefnu, þar
sem megináherzla er lögð á það
að tryggja borgurunum, sem
mest frelsi til orðs og æðis, með
öðrum orðum að gera lýðræðið
sem virkast. Þessi ferska stefnu
mörkun kemur i kjölfar þeirra
breytinga, sem á síðasta lands-
fundi voru gerðar á kjöri mið-
stjórnar, en þá var ákveðið að
átta menn skyldu kjörnir utan
þingflokksins, þ.e.a.s. að engir
þeirra, sem á þingi sætu væru
kjörgengir, en hins vegar kysi
þingflokkurinn fimm menn úr
sínum hópi til setu í miðstjórn-
inni.
Allt er þetta af sama toga
spunnið, viðieitninni til þess að
dreifa valdinu og gera sem
flesta virka þátttakendur í
stefnumörkun og framkvæmd
mála. Sjálfstæðisflokkurinn hef-
ur þannig, nú sem fyrr, hlýtt á
rödd æskunnar, og hinir eldri
hafa tekið fegins hendi réttmæt-
um ábendingum um nauðsynleg-
ar breytingar og nútímalega
framkvæmd mála. Það leynir sér
heldur ekki, að andstæðingar
Sjálfstæðisflokksins eru mjög
vonsviknir yfir þvi, hve vel
tókst til á landsfundi flokksins
og skortir með öllu árásarefni.
Hjá þvi getur heldur ekki far-
ið, að landslýður beri sam-
an skýra stefnuyfirlýsingu Sjálf
stæðisflokksins og þá moðsuðu,
sem stjórnmálayfirlýsing þings
Framsóknarmanna var.
Hreinar línur
Oft er það haft á orði, að í
stjórnmálunum skorti hreinar
línur, flokkarnir nálgist hver
annan, og almenningi sé þess
vegna ekki gefinn kostur á vali
milli mismunandi stefnumiða. Að
einu leyti markaði þing Fram-
sóknarflokksins ákveðna stefnu,
þar sem segir, að Framsóknar-
flokkurinn aðhyllist skipulags-
hyggju og vilji aukin ríkisaf-
skipti, eins og áður hefur verið
að vikið hér í Reykjavíkur-
bréfi. Vissulega er þakkarvert,
að sá flokkur skyldi þó kveða
upp úr um þetta atriði, svo að
engir þyrftu að vera í villu varð
andi áform flokksins að þessu
leyti.
Þessi yfirlýsing Framsóknar-
flokksins gerir það lika að verk
um, að um mjög ákveðinn skils-
mun er að ræða á milli Sjálf-
stæðisflokksins og Framsóknar-
flokksins. Stjórnmálayfirlýsing
landsfundarins leggur meg-
ináherzlu á fi’jálshyggjuna, and
stæðu skipulagshyggjunnar.
Þar er sagt, að markmið Sjálf-
stæðisstefnunnar sé ,,að efla og
varðveita frjálsræði sérhvers
borgara til orðs og æðis.“
Að þessu leyti er ekki hægt
að halda því fram nú, að lín-
urnar séu ekki hreinar. Er sér-
stök ástæða til þess, að unga
fólkið veiti þessu atriði gaum,
því að ekki fer á milli mála, að
gagnrýni æskunnar hefur
byggzt á þvi, að henni hefur
fundizt, að ríkisvaldið eftirléti
borgurunum ekki nægilegt at-
hafnafrelsi, en engu að síður
ályktar Framsóknarflokkurinn,
að frjálsræðið beri að skerða og
efla ríkisafskipti með margvis-
legum hætti.
Því er að vísu stundum hald-
ið fram, að æsikulýðurinn hafi
ekki mikinn áhuga á stjórnmál-
um. Þetta er áreiðanlega byggt
á miklum misskilningi. Unga
fólkið ræðir um vandamál lands
síns og heimsbyggðarinnar, ef
til vill með nokkuð öðrum hætti
en eldri menn, en áreiðanlega
ekki af minni ábyrgðartilfinn-
ingu. Þess vegna er full ástæða
til að treysta því, að æskulýð-
urinn kynni sér stjórnmálayfir-
lýsingar þessara tveggja
stærstu flokka þjóðarinnar og
þann skilsmun, sem á þeim er.
Þótt yfirlýsing Framsóknar-
flokksins sé „opin í báða enda“,
eins og einn af ræðumönnum
komst að orði á flokksþinginu,
þá er þar að finna þá yfirlýs-
ingu, sem hér er um rætt, og
hún sker úr um þann reginmun,
sem er á stefnu Sjálfstæð-
isflokksins annars vegar og
vilja forustunnar í Framsóknar
flokknum hins vegar. Sjálfstæð-
ismenn kjósa frelsið, Framsókn-
armenn höftin.
Umsvif ríkisins
Annars er það athyglisvert,
að unga fólkið skuli gagnrýna
ríkisvaldið og krefjast þess, að
valdi stjórnmálamanna og emb-
ættismanna sé haldið í skefjum,
enda þótt allur síðasti áratug-
ur hafi einkennzt af þróun í
frjálsræðisátt og afturhvarfi frá
þeirri ofstjórnarstefnu, sem hér
ríkti áður.
1 landsfundarræðu sinni vék
Jóhann Hafstein, forsætisráð-
herra, að þróun fjármálanna og
stjórnsýslukostnaðar. Hann sagði
m.a.:
„Þá er fróðlegt að sjá, að
stjórnsýslukostnaðurinn hefur
aukizt á föstu verðlagi á íbúa
um 37,4% frá 1958 eða á 13 ár-
um. Útgjöld til félagsmála á
sama tímabili vaxa hins vegar
um tæplega 360% og fræðslu-
menningar- og kirkjumál aukast
um tæplega 160%. En þessir
tveir flokkar síðast töldu, eru
táknrænir fyrir útgjöld, sem
ákvarðast með sérlögum og ekki
verður breytt með öðru en breyt
ingu á þeirri löggjöf, en ekki
með breytingu á sjálfum fjárlög
unum. Útgjöld til samgöngurnála
koma næst með yfir 90% aukn-
ingu á tímabilinu og þar næst
útgjöld til niðurgreiðslna og
uppbóta og útfluttar landbúnað
arafurðir um 70% aukning. Þeg-
ar litið er á hlutfall þessara
gjaldaliða af þjóðartekjum, kem
ur í ljós, að vöxtur þessa hlut-
falls nemur 9,2% stigum, þ.e.
hefur vaxið úr 19% árið 1958 í
28% árið 1971. Félagsmál og
fræðslu- menningar- og kirkju-
mál hafa orsakað samtals 7,8%
stig eða 84,4% heildaraukning-
arinnar. Samgöngumál 1,1% stig
eða 12%, niðurgreiðslur og út-
flutningsuppbætur á landbúnað
arafurðir 0,8% stig eða 8,7%, al-
menn stjómsýsla og löggæzla
0,4% stig eða 4,3%, en aðrir
flokkar hafa dregið úr þessum
vexti hlutdeildar, sem veldur
0,9% stigum eða 9,8% heildar-
aukningar. Hin eiginlega stjóm-
sýsla veldur aðeins 0,2% stigum
eða 2,2% aukningarinnar. Svip-
að mætti segja um hlutfallslegar
breytingar á fjárveitingum til
helztu opinberra framkvæmda,
sem fjármagnaðar eru á fram-
kvæmdaáætlun.
Ég tel mjög nauðsynlegt, að
almenningur eigi þess kost í að-
gengilegu formi að kynnast þró-
un ríkisfjármálanna, því að svo
mikið er lagt upp úr því á hin-
um pólitíska vettvangi að viila
mönnum sýn með tölulegum sam
anburði, sem er í eðli sínu ekk-
ert nema blekkingin ein og hef-
ur kannski þegar- verið gengið
svo langt í þessum efnum, að al-
menningur nú orðið láti sér fátt
um finnast. En það er mjög mið-
ur, ef hinn almenni kjósandi veit
ir ekki verðskuldaða athygli þró
un ríkisfjáxmálanna og veitir í
þeim efnum það aðhald, sem hon
um ber að veita, þegar hann
beitir valdi sínu við kjörborð-
ið“
Eins og sjá má af þessu yfir-
liti hefur verið leitazt við að
halda stjómsýslukostnaði í
skefjum.
Hverjir eru
kommúnistar?
Forustumenn hins svokallaða
Alþýðubandalags neita því
sýknt og heilagt, að þeir séu
kommúnistar. Þeir halda því
fram, að hér á landi séu engir
kommúnistar til, heldur séu þeir
bara erlendis. Ekki er þetta
nýtt af nálinni. Islenzkir komm-
únistar hafa allt frá árinu 1938
reynt að breiða yfir það, að
skoðanir þeirra væru hinar
sömu og kommúnista i öðrum
löndum, en nú leggja þeir þó
meira kapp á þetta en nokkru
sinni áður — og er það að vonum,
jafn ófrýnileg og mynd komm-
únismans er. Að þvi atriði vék
Jóhann Hafstein í landsfundar-
ræðu sinni og sagði þá m.a.:
„Auðvitað breytast timamir
og mennirnir með. Þetta er ekki
svo að skilja, að ný mannteg-
und muni taka við af hinni
eldri. Sérhvert nýtt sem fram-
undan er, grundvallast á
reynslu þess liðna. Það skiptir
ekki máli, hvort menn vilja við-
urkenna þessa staðreynd eða
ekki, hún er jafn bjargföst.
Margt nýtt er að vísu harla rót-
laust að því er virðist. Þannig
hefur það áður verið, en fyrr
en varir er slíkt horfið. Var
ekki nasisminn eitthvað nýtt?
Var ekki fasisminn eitthvað
nýtt? Var ekki kommúnisminn
eitthvað nýtt? Flest er þetta
horfið eða á fyrir sér að hverfa.
Hér á landi þorir nú enginn að
kalla sig kommúnista lengur.
Þegar ég var á skólaárum köli-
uðu menn sig kommúnista með
stærilæti."
Það er rétt, þeir þora ekki
lengur að kalla sig kommúnista,
en trúir því í rauninni einhver,
að hugarfarið sé gjörbreytt.