Morgunblaðið - 17.05.1972, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐvIKUDAGUR 17. MAÍ 1972
Útgefandi hf. ÁrvaJcuC Rfeyflojavfk
Fria'm'kvæmdastjóri Ha.ratdur Sveinsson.
■Riitsitjóirar M.atiihías Johannessem
Eyjólifur Konráð Jónsson.
Aðstoðarritstjóri Styrmk Gunnarsson.
Rits-tj'órnarfull'tnúi Norb'jörn Guðmundsso-n.
Fréttastjóri Björn Jóíhannsson.
Auglýsingastjóri Ártvi Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sfmi 1Ó-100.
Augíýsingar Aðalstræti 6, sfmi 22-4-80.
Áskriftargjal'd 225,00 kr á rnánuði innanlands
1 fausasöru 15,00 Ikr eintakið
um og ráðherra hans, Einari
Ágústssyni, er hún gagnrýndi
þá tilhögun, að flugbrautar-
lengingin á Keflavíkurflug-
velli væri ekki boðin út held-
ur samið við verktakafyrir-
tæki, sem er sameign ríkisins,
Sambandsins og íslenzkra
iðnaðarmanna. Að svo miklu
leyti sem íslendingar hafa
um þetta að segja, er það á
verksviði utanríkisráðherra
og gagnrýni þingmanns
kommúnista því beint að hon-
um — og engum öðrum. Þar
var vissulega slegið undir
ÚLFÚÐ INNAN STJÓRN-
ARFLOKKANNA
úrelt fyrirbrigði, sem löngu
er orðið tímabært að verði
breytt. En aldrei þessu vant
kom ýmislegt fróðlegt fram
* í eldhúsdagsumræðunum í
fyrrakvöld — ef vel var
hlustað. Það kom nefnilega
í ljós, að hver talsmaður
stjórnarflokkanna á fætur
öðrum notaði tækifærið til
þess að beina spjótum sínum
að samstarfsflokkum og sam-
starfsmönnum í ríkisstjórn.
Einn af ræðumönnum Sam-
taka frjálslyndra og vinstri
manna, Bjarni Guðnason, tók
sér fyrir hendur, 11 mánuð-
um eftir þingkosningar, að
skýra kosningasigur flokks
síns. Og hvers vegna? Ástæð-
an kom glögglega fram í
ræðu hans. Honum var mjög
í mun að koma því á fram-
færi, að Hannibal Valdi-
marsson og persónulegt
fylgi hans hefði eng-
an þátt átt í kosningasigri
samtakanna, hins vegar hefði
það verið sameiningarmálið
svonefnda og sú yfirlýsing
samtakanna að þau ætluðu
að ,hreinsa út“ í íslenzkum
stjórnmálum! Þessi óbeina
árás varaformanns SFV á
formann SFV er til marks um
það, að þessi samtök eru gjör-
samlega klofin í tvennt og
sáralitlar líkur á því, að hin-
ir tveir stríðandi armar eigi
samleið í næstu kosningum.
Líklegra er, að Bjarni Guðna-
son og hans lið hverfi heim
til föðurhúsanna, þ.e. til
kommúnista, en arftakar
Hannibals fari til sinna heima
haga, þ.e. til Alþýðuflokks-
ins.
Svava Jakobsdóttir gerði
harða hríð að samstarfs-
flokknum, Framsóknarflokkn
belti, sem sýnir glöggt
hvernig ástandið er í stjórn-
arherbúðunum.
Hjá talsmönnum ríkis-
stjórnarinnar kom fram lítt
dulbúin gagnrýni á fjármála-
stjórn Halldórs E. Sigurðs-
sonar. Hver ræðumaður á
fætur öðrum úr stjórnar-
flokkunum kom fram á sjón-
arsviðið og varaði við þeirri
miklu fjárfestingu, sem nú
væri fyrirhuguð og þeirri
verðbólguöldu, sem gengi yf-
ir landið. Einn stjórnarþing-
maður gekk í rauninni svo
langt að halda því fram, að
ef svo héldi fram, sem horfði,
væri Viðreisnin afturgengin,
verðbólgan mundi leggja rík-
isstjórnina að velli og geng-
islækkun óhjákvæmileg. Jafn
vel hæstvirtur samgönguráð-
herra lýsti því yfir, að ríkis-
stjórnin væri á vafasamri
braut með því að margfalda
framkvæmdir. Bragð er að þá
barnið finnur.
Ágreiningur um landhelgis-
málið virtist skjóta upp koll-
inum í herbúðum stjórnar-
sinna. Hannibal Valdimars-
son talaði um nauðsyn þess,
að ná einhverju bráðabirgða-
samkomulagi. Lúðvík Jóseps-
son talaði af mikilli fyrirlitn-
ingu um bráðabirgðasamn-
inga og taldi allt tal um vina-
og viðskiptaþjóðir fánýtt
hjal. Þannig bárust stjórnar-
andstæðingar á banaspjót
í umræðunum, þótt varlega
væri í sakirnar farið, enda
hefur ríkisstjórnin ekki enn
haldið upp á eins árs afmæli
sitt. En snemma beygist krók-
urinn og úr því að svona er
talað eftir tæplega árs sam-
starf geta menn ímyndað sér,
hvernig tónninn verður, þeg-
ar lengra líður á kjörtímabil-
ið.
Ashkenazy — eða
Valdimar Davíðsson?
IT’inn fremsti tónlistarmaður
^ heims, Vladimir Ashken-
azy, hefur óskað eftir því að
gerast íslenzkur ríkisborgari.
íslendingum hefur þótt vænt
um, að ísland hefur orðið
annað föðurland þessa snjalla
listamanns og það er heiður
og sómi fyrir íslenzku þjóð-
ina að veita Ashkenazy ríkis-
borgararétt. En ósk hans þar
um, varpar ljósi á fáránlegan
þátt í íslenzkri löggjöf. Sú
krafa er gerð til þeirra, sem
öðlast vilja íslenzkan ríkis-
borgararétt, að þeir breyti
nafni sínu. Þetta ákvæði hef-
ur verið um langt árabil í ís-
lenzkum lögum, þótt það
jaðri við skerðingu á mann-
réttindum. Eða eigum við nú
að tala um Valdimar Davíðs-
son, hinn heimsþekkta píanó-
snilling, í stað Ashkenazys?
Hér er tímabært að breyt-
ing verði á eins og lagt er til
í frumvarpi um íslenzk
mannanöfn, sem liggur fyrir
Alþingi. Enda hefur raunin
orðið sú, að þetta ákvæði er
meira og minna dauður bók-
stafur. Flestir þeir, sem öðl-
azt hafa íslenzkan ríkisborg-
ararétt, nota aðeins hið ís-
lenzka nafn á opinber skjöl,
en ganga í daglegu tali undir
því nafni, sem þeim var gefið
í æsku.
Sú mannréttindaskerðing,
sem í raun og veru felst í
þessu lagaákvæði, leiðir hins
vegar hugann að föðurlandi
Ashkenazys þar sem almenn
mannréttindi eru fótum troð-
in og það er vafalaust megin-
ástæðan fyrir því, að hann
hefur horfið þaðan á brott.
En hann hefur líka borið
hróður ættjarðar sinnar,
Rússlands, um víða veröld og
mun gera það um langa fram-
tíð, þótt stjórnarvöld þar í
landi hafi kunnað hónum
litlar þakkir fyrir. íslending-
ar hafa jafnan boðið Ashken-
azy velkominn hingað til
lands og þeir gera það ekki
síður nú, þegar hann sýnir
hug sinn í okkar garð með
þessum hætti.
George McGovern
Einbeittur hugsjónamaður
— Snjall áróðursmaður
AFTUR og aftur 1 ræðum Ge-
orge McGovern í kosningabar-
áttunni um tilnefningu sem
forsetaefni Demókrataflokks-
ins kemur þessi frásögn: —
Ég var sprengjuflu.gmaður^ í
síðari heimsstyrjöldinni. Ég
missti þar mjög marga vini
mína. Einn þeirra var Sam
Adams, loftsi.giingafræðingur
inn í flugvélinni minni. Hann
var sennilega nánasti vinur-
inn, sem ég hef átt nokkru
sinni. Þann dag, sem Sam Ad-
ams dó, hét ég sjálfum mér,
að ég myndi verja þeim tíma,
sem ég ætti^ óiifaðan, í þágu
friðariins. Ég ætla mér að
halda þetta loforð, hvað svo
sem það kann að kosta mig.
Önnur persóna, sem oft
þregður fyrir í ræðum Mc-
Govems, er 11 ára gamali
drengur, sem hann sá í sjón-
varpsútsendingu um sult á
ineðal hinna fátæku i auðug-
asta ríki heims. Sjónvarps-
fréttamaðuinn spurði dreng-
inn, hvaða augum hann liti
eigin aðstæður? — Ég skamm
ast min, svaraði drengurinm.
— Cvers vegna skammastu
þín? spurði fréttamaðurinn.
— Vegna þess að ég á ekki
neina peninga.
Viðbrögð McGoverns við
þessu eru þannig: — Það er
ekki þessi drengur, sem á að
skammast sin, heldur þú og
ég, sem getum eitthvað gert
til þess að breyta þessu
ástandi.
JAFN HUMPHREY
Persónuleg reynsla af þessu
tagi mótar mjög kosningabar-
áttu McGovems og þau tvö
meginmálefni, sem hann legg
ur áherzlu á, en það eru kraf
an um frið í Víetnam og nýja
utanrikisstefnu og nauðsyn á
félaigslegum- og efnahagsieg-
um endurbótum heima fyrir.
McGovem varð fyrstur
frambjóðendanna til þess að
tilkynna opinberlega áform
sín um að keppa að því að
hljóta útnefningu Demókrata-
flokksins sem forsetaefni.
Lengi leit svo út sem hann
yrði neðstur í röð þeirar fjög-
urra tii fimm kunnustu stjórn
málamanna, sem kepptu að
sama marki. En McGovem
hefur rutt úr vegi efasemd-
um allra kosningasérfræðinga
um, hvemig honum rnyAdi
farnast og hefur nú að baki
sér stórsigra í mörgum for-
kosningum. Stendur hann þar
Hubert Humphrey, fyrrum
varaforseta og forsetaefni
demókrata í kosningunum
1968, ekki að baki.
Þrátt fyriir það að flestir
þeirra, sem þekkingu nafa á
forsetakosningunum i Banda-
ríkjunum, séu enn þeirrar
skoðunar, að McGovern
myndi ekki geta sigrað Ric-
hard Nixon, þorir naumast
nokkur að spá því með vissu
nú, að McGovern takist ekki
að hljóta útnefningu sem for-
setaefni á flokksþingi demó-
krata i júlí. Það er eins og
Bandaríkjamenn hafi skyndi-
lega komið auga á, að Mc-
Govern er einsamall búinn
fjölmörgum hæfileikum, sem
hinir helztu framámennirnir
í Demókrataflokknum eru
gæddir hver fyrir sig. Hann
er talinn hafa sýnt skipulags-
gáfu til jafns við Kennedy-
bræðuma. Hann er enginn eft
irbátur Humphreys í kosn-
ingabaráttunni hvað dugnað
snertir. Hann kemur fram af
sama heiðarleika og Ed.
Muskie og honum hefu.r tek-
izt að safna unga fólkinu um
sig ekki síður en Eugene Mc-
Carthy gerði.
PRESTSSONUR
George McGovern fæddist
fyrir tæpum 50 árum i iitlu
'landbúnaðarhéraði í Suður-
Dakota. Faðir hans var metho
distaprestur og fyrrverandi at
vinnumaður i baiseball. Þar
til fyrir nokkrum mánuðum
var það á meðal mestu örð-
ugleika McGoverns, að allir
iitu á hann eins og „frelsaðan
prestsson", sem alltaf segði
satt og sem alltaf væri svo
sjálfbyrgingslegur að hann
þótti leiðimlegur. -Það er fyrst
nú, sem hann er að sýna fram
á, að hann býr einnig yfir
þeirri járnhörðu einbeitni,
sem gefur því sannleiksfest.u,
er hann segir og gerir.
Þegar McGovern hafði flog
ið 35 sprengjuárásarferðir
inn yfir Þýzkaland, Austur-
ríki og Ítalíu og hafði hlotið
mörg heiðursmerki fyriir
frammistöðu sina í heimsstyrj
öldinni, sneri hann í kyrrþey
heim til Suður-Dakota, þar
sem hann gerðist háskólakenn
ari í sagnfræði. Þrátt fyrir
það að þetta Miðvesturríki
væri nær algjörlega repu-
blikanskt, kom háskólakenn-
arinn úngi á fót svo öflugu
flokkskerfi demókrata, að
honum tókst að ná kjöri til
fulltrúadeildar Bandaríkja-
þings sem fyrsti demókratinn
í 22 ár. Síðan eru liðin 18 ár.
Fyrir um það bil 10 árum
fluttist hann upp í öldunga-
deildima, þar sem hann hóf
feriJ sinn með því að snúast
gegn þátttöku Bandaríkjanna
í styrjöldinni í Víetnam. And-
staðan við stríðið hefur siðan
einkennt stjórnmálaferil Mc-
Governs.
FJÖLDAÁHRIF
Þrátt fyrir það hve margir
spáðu McGovern litlu gengi i
upphafi, hefur honum tekizt
að hafa fjöldaáhrif á almenn-
ing í ríkara mæli en nokkrum
öðruim frambjóðanda. Astæð-
urnar fyrir þvi eru marigar.
í fyrsta lagi var McGovern
búinm að leggja það nákvæm-
lega niður fyrir sér, hvernig
hann hygðist ná til fólks.
Hans skoðun er sú, að Demó-
krataflokkurinn skiptist í stór
an vinstri arm, minni hægri
arm og enn minni miðarm.
Með þetta í huga hóf McGov-
ern kosningabaráttu sína í
trássi við það, sem til þessa
hefur verið talið grundvalilar
skilningur á stjórnmálailífi
Bandaríkjanna undanfarin ár,
það er að flokkurinn skiptist
í breiðan miðarm og einunigis
minni háttar flokksarma til
vinstri og hægri.
í öðru lagi skipulagði Mc-
Govern heilan her sjálfboða-
George McGovcrn
liða til þess að vinna fyrir
siig í þeim fyíkjum, þar sem
hann taldi sig eiga sigurvon-
ir í forkosningum. Með þvi
að lýsa þegar fyrir einu ári
yfir ákvörðun sinni um að
fara í framboð skírskotaði
hann til þeirra, sem árið 1968
höfðu stutt þá Eugene Mc-
Carthy og Robert Kennedy.
Það er einkum þetta fólk,
sem vinnur að kjöri McGov-
erns nú.
í þriðja lagi hefur McGov-
ern verið heppinn. Fyrir að-
eiins nokkrum mánuðum litu
fæstir svo á, að Víetnamstríð
ið myndi skipta máli í kosn-
ingabaráttunni í ár. En sókn
Norður-Víetnama og viðbrögð
Nixoms forseta við henni hafa
að minnsta kosti að sinni vald
ið því, að styrjöldin er mieir í
aviðsiljósinu en nokkru
sinni fyrr. Með því ha-fa örvar
McGoverns gegn styrjöldinni
Framh. á bls. 20