Morgunblaðið - 26.10.1972, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 26. OKTÓBBR 1972
Ottgafandi hif Árv«5?u*'y R'dy?«iavfk
PraTTíkvæmdastjóri Haratdur Svemaaon-
Rftatfóí’ar Mattihías Johannasson,
Ey»jóhfur Konráð Jónsson
Aðstoðarritstjó'i Sityrmk Gumwsson.
RrtstjÓrn'arfu-ll'Uúi horbíjöm Guðmundssofl
Fráttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjón Árni Garðar Kriatínssofl.
Rítstj'órn og aifgraiðsla Aðolstrseti 6, sfmi 10-100.
Augfýsingar Aðaistreeti 6, aámi 22-4-60
Áskrrftargjafd 225,00 kr á Tnónuði innanlatKte
f fausasötu 15,00 ikr eintakið
T fyrradag kom Vigri, fyrsti
nýsmíðaði skuttogarinn,
til landsins. Með komu Vigra
hefst fyrir alvöru skuttogara-
öldin í sjávarútvegi okkar ís-
lendinga og fer vel á því.
Þeir ungu athafnamenn, sem
eiga Vigra og systurskip
hans, Ögra, sem kemur til
heimahafnar innan tíðar,
ruddu brautina í skuttogara-
kaupunum. Þeir urðu fyrstir
til að undirrita samninga um
smíði skuttogara, fyrstu
stóru togaranna, sem samið
hafði verið um smíði á í
meira en áratug.
Kaupin á Ögurvíkurtog-
urunum eru þeim mun á-
nægjulegri vegna þess, að
þau sýndu þá og nú, að
einkaframtakið í togaraút-
gerð líður ekki undir lok með
þeim traustu og þrautreyndu
togaraútgerðarmönnum eldri
kynslóðarinnar, sem hafa við
mikla erfiðleika haldið tog-
araútgerð gangandi á íslandi
á undanförnum áratugum
við takmarkaðan skilning
yfirvalda. ögurvíkurmenn
sýndu, að í hópi yngri út-
gerðarmanna eru til menn,
sem þora að leggja aleigu
sína í svo áhættusamt fyrir-
tæki, sem togaraútgerð hefur
jafnan verið á íslandi. Þeir
urðu einnig fyrri til en op-
inberir aðilar og bæjarút-
gerðir, sem síðan hafa fylgt
í kjölfar þeirra og fest kaup
á stórum skuttogurum. En
þótt koma Vigra sé ánægju-
efni vegna þess, að hún boð-
ar nýja öld í sjávarútvegi
okkar og vegna þess, að hún
er til marks um þrótt og
kraft einkaframtaksins, er
því ekki að leyna, að nú ríkir
ekki lengur sú bjartsýni um
afkomu þessara skipa, sem
var að verulegu leyti for-
senda fyrir hinum miklu
skuttogarakaupum.
Við komu Vigra sagði einn
af eigendum hans, Gísli Her-
mannson m. a.: „Til þess að
þetta skip beri sig verða
sjálfsagt að veiðast árlega um
8000 tonn af ufsa og karfa.
Þegar við undirrituðum
samninga um smíði togarans
fyrir hálfu þriðja ári, var
reiknað með að við slyppum
með 55—60 milljón króna
aflaverðmæti, en síðan hefur
ástandið hríðversnað, út-
gerðarkostnaður hefur auk-
izt um 45% og afli minnkað.
Afkomumöguleikar fyrir skip
sem þetta,, eru nú sáralitlir
sem engir.“
Aflamagn íslenzku togar-
anna hefur stórminnkað á
undanfömum misserum. Þar
við bætist, að allur tilkostn-
aður hefur margfaldazt
vegna launahækkana og vax
andi verðbólgu innanlands
og utan. Af þessum sökum
hefur afkoma togaranna ver-
ið mjög slæm að undanförnu
og ríkissjóður nýverið hlaup-
ið undir bagga til þess að
koma í veg fyrir stöðvun
togaraflotans.
En hér kemur einnig fleira
til. Lúðvík Jósepsson, sjávar-
útvegsráðherra, hefur í blaða
grein fyrir skömmu bent á
það, að ein meginforsendan
fyrir hinum miklu skuttogara
kaupum íslendinga væri sú,
að það tækist að takmarka
mjög aflamagn erlendra tog-
ara á íslandsmiðum, svo að
fslenzkir togarar hefðu þar
meira olnbogarými. En nú
bendir enn ekkert til þess, að
okkur muni takast að tak-
marka veiðar brezkra og v-
þýzkra togara hér við land.
A.m.k. virðist sýnt, að það
muni ekki gerast að óbreytt-
um aðstæðum. Togarar þess-
ara tveggja þjóða hafa virt
50 mílna fiskveiðimörkin að
vettugi, haldið áfram að
veiða eins og ekkert hafi í
skorizt og ekki annað að sjá
en þær veiðár hafi gengið
nokkuð vel. Ríkisstjórninni
hefur ekki tekizt að tryggja
yfirráð okkar yfir 50 mílna
lögsögunni í raun. Yerði eng-
in breyting á þessu á sama
tíma og hinn nýi skuttogara-
floti siglir til landsins og
byrjar veiðar er ljóst, að
sóknin í þorskstofnana mun
ekki minnka heldur aukast
þá er voðinn vís.
Koma Vigra, fyrsta skut-
togarans, til landsins, veldur
því, að málefni togaraútgerð-
arinnar komast nú í sviðs-
ljósið. Það er eitt megin-
verkefni ríkisstjórnarinnar
að tryggja, að erlendir tog-
arar taki minni afla af ís-
landsmiðum héðan í frá en
hingað til. Nú bendir fátt til
þess, að því marki verði náð
með athöfnum varðskipanna
og þá er að reyna samninga-
leiðina til þrautar. En 'jafn-
framt verður að krefjast
þess, að ríkisstjórnin geri að
öðru leyti ráðstafanir til
þess að tryggja rekstrar-
grundvöll þeirra nær 40
nýju skuttogara, sem koma
til landsins á næstu mánuð-
um og misserum. Ella stönd-
um við íslendingar frammi
fyrir stórfelldari vanda í sjáv
arútvegi okkar en nokkru
sinni fyrr, ef svo fer sem
horfir, að hver einasti nýi
skuttogari, sem til landsins
kemur, verði rekinn með
miklu tapi.
SKUTTOGARAOLD
GENGIN í GARÐ
Eftir
James Reston
Washing’ton. — Viðræðumar um
frið í Vietnaim eru að komast á alvar
legt stig, og vera má að „bráðabirgða
samkomulag" um frið hafi veríð tek-
ið til athugunar, en ekki endanleg
lausn.
Ýmsir ráðamenn í Washington hafa
vonað — og aðrir verið sannfærðir
um — að stjórnin í Hanoi féllist á
bráðabirgðasamkomulag fyrir kosn-
ingarnar 7. nóvember í stað þess að
eiga á hættu að Nixon forseti teldi
sig hafa frjálsar hendur til þess að
halda áfram loftárásum á Norður-
Víetnam eða gera Suður-Víetnömum
kleift að halda uppi loftárásum.
1 Washington hefur alltaf verið
álitið, að til þess að ná „bráðabirgða
samkomulagi", sem mundi takmarka
svigrúm forsetans í lofthernaðinum,
væri nauðsynlegt að semja alllöngu
fyrir kosningarnar, en ekki á síð-
ustu stundu; svo að forsetinn sæi sér
einhvern pólitískan ávinning í því að
semja um málamiðlun.
Nú hefur ýmislegt rennt stoðum
undir þessa hugmynd. í fyrstu leyni
viðræðunum við Le Duc Tho í París
fór mestailur tími Henry Kissingers
í það að hlusta, en ekki á raunhæfar
samningakröfur heldur á það sem
bandarískir samningamenn kalla
„þrefaldan hetjuóð" Hanoistjóm-
arinnar — áróðursstef á sígiidu máli
og oftast með nákvæmlega sama orða
lagi. Reynslan var önnur á þeim fjór
um fundum, sem Kissinger átti í Par-
ís áður en hann fór til Saigon.
Kommúnistar ræddu í staðinn um
nokkur framkvæmdaatriði hugsan-
Iegs bráðabirgðasamkomulags — þær
tryggingar, sem stjórnin í Hanoi
mundi veita fyrir þvi að engin fjölda
morð yrðu framan í hefndarskyni á
Suður-Víetnömum, að svokölluð þjóð
areiningarstjórn yrði við völd i
nokkur ár og kommúnistar hefðu þar
ekki tögl og hagldir. Á hinn bóginn
var rætt um það, hvaða tryggingar
Hanoistjómin hefði fyrir þvi að
komjmúnistum tækist að halda þvi
landsvæði, sem er nú á þeirra valdi,
að stjórnin í Washington mundi ekki
kollvarpa stjórn kommúnista og
leggja atvinnulíf í Norður-Víetnam í
rúst og að stjórninni í Saigon yrðu
ekki látnar í té sprengjuflugvélar til
þess að framfylgja slíkri stefnu af
eigin rammleik.
Vafalaust þarf að ræða mörg önn-
ur raunhæf mál — of mörg til þess
að réttlæta vonir um endanlegan
frið fyrir 7. nóvember — en aðalat-
riðið er að tónninn í stefnu komm-
únista hefur breytzt nógu mikið til
þess að ástæða hefur þótt til þess að
Kissinger og Abrams hershöfðingi
færu aftur til Saigon.
Samningaviðræðurnar þar hafa
liklega verið einstakiega erfiðar, þvi
að Saigonstjórnin hefur alltaf óttazt
að að því kæmi að hagsmunir Nix-
ons forseta og Thieus hershöfðingia
rækjust á og að Nixon yrði reiðubú
inn til þess að sætta sig við minna
en Thieu heimtaði.
Kissinger.
Til dæmis þjónar það ekki hags-
munum Thieus að losna við banda-
riska flugherinn og gildir þá næst-
um þvi einu hvernig aðstæður verða,
en Nixon er ekki reiðubúinn til þess
að láta hann halda kyrru fyrir um
ófyrirsjáanlega framtíð.
Thieu vill llka i það minnsta full
yfirráð yfir hverri hæð og dal í Suð-
ur-Víetnam, en Nixon mundi reyn-
ast erfitt að fá stuðning til þess að
hafna iausn, sem tryggði Saigon
stjórninni yfirráð yfir öllum byggð-
um svæðum. Hvernig yrði hon-
um stætt á því að láta bandaríska
flugherinn flæma skæruliða kommún
ista frá öllum ökrum og þorpum.
Þess vegna hafa Kissinger og Abr-
ams greinilega haft margt að tala um
við Thieu. Sérstaklega vegna þess,
að þess sjást æ betur merki í Hanoi
blöðunum að völd Vo Nguyen Giaps
hershöfðingja og annarra for-
mælenda „algers sigurs" hafa veikzt
verulega vegna þess að páskasókn
þeirra fór út um þúfur.
Völd Giaps hafa meðal annars
veikzt vegna þess, að tveir menn,
íem sagt er að beiti sér fyrir þvi að
viðreisnarstarf í norðri verði látið
sitja í fyrirrúmi, hafa fengið sæti í
stjórnmálaráðinu, sem er skipað 11
mönnuim — þeir Vam Tien Dun hers-
höfðingi, forseti herráðsins, og Tran
Quoc Hoan, öryggismálaráðherra
stjórnarinnar — en þar að auki bend
ir ýmislegt til þess, að úrvalshersveit
um hafi verið skipað að koma sér
fyrir í stöðvum, sem kommúnistar
mundu reyna að halda af eðlilegum
ástæðum eftir að vopnahlé kæmist á.
Allt hlýtur þetta að valda Thieu
meiri áhyggjum en Nixon eða Kiss-
inger, því að < þótt eðlilegt sé að
Thieu vilji alger yfirráð yfir öllu
landsvæði sínu er það opinber skoð
un í Washington að Thieu ætti að
geta ráðið við hvers konar vopna-
hlésbrot dreifðra skæruliða með
rúmlega milljón manna her sínum
jafnskjótt og hættunni á alvarlegri
árás kommúnista á helztu borgir hef
ur verið eytt með samningum.
Þetta lýsir ef til vill of mikillí
bjartsýni, og auðvitað verður að
leysa mörg önnur og jafnvel erfiðari
vandamál, svo sem framtíð Thieus,
sem er meginvandinn, en nú er að
minnsta kosti hreyfing í átt til raun-
hæfra viðræðna um „bráðabirgða
lausn“, og ýmislegt bendir tfl þess að
hófsamari menn hafi meiri áhrtf en
áður í Hanoi.
1 Washington vill enginn segja
hvort jafnvel „bráðabirgðasamkomu-
lag“ sé líklegt fyrir kosningarnar, en
Kissinger útilokar það ekki. Eitt-
hvað er að gerast samt sem áður, og
það er greinilega meirá en kosninga
áróður.