Morgunblaðið - 07.04.1973, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. APRÍL 1973
17
Ashkenazy
Sinfóníu-
tónleikar
Vladimir Ashkenazy lætur
ekki sitja við orðin tóm, þegar
hann snýr sér að hljómsveitar-
stjóm. Nú hefur áheyrendum
Sinfóníuhljómsveitar Islands
gefizt tækifæri til að fylgjast
með því, hvernig hann tekur
fyrstu sporin á þeirri braut með
sífellt vaxandi vissu, og eftir
tónleikana á fimmtudagskvöld
er Ijóst, að hrífandi hljómsveit-
arstjóri er kominn fram á sjón-
arsviðið. Enga spádómsgáfu
þarf til að fullyrða, að hann
mun skipa flokk afburða stjórn
enda, þegar snilligáfan og
reynslan hefur öðlazt sambæri-
lega tækni.
Á efnisskránni voru tvö verk
2. píanókonsert Brahms og 5.
sinfónía Tsjækovskýs. Einleik-
ari í konsertinum var banda-
ríski píanóleikarinn Misha
Dichter. Leikur hans einkennd-
ist af mikilli ljóðrænni breidd,
óvenju hægum þunga i upphafi,
líkt og yfirvegað tilhlaup upp
í þann hraða, sem höfundur-
inn gefur sem yfirskrift þáttar-
ins. Sams konar yfirvegun ríkti
og í hæga þættinum, Andante,
sem nálgaðist Adagio. í hröðu
þáttunum gaf hann sér lausan
tauminn með óskeikulli fimi, lét
engin smáatriði framhjá sér
fara, mótaði þau i voldugri
heildarmynd. Samleikur hljóm-
sveitarinnar var og af fyllstu
nærfærni, m.a. mátti þar heyra
fágaðasta pianissimo, sem hér
hefur lengi heyrzt.
Tsjækovský sinfóníuna tók
stjórnandinn sömu tökun-
um, setti persónuleg fingraför
sín á hverja hendingu. I hröð-
ustu upphlaupunum fékk eng-
inn að dragast aftur úr — eins
og svo oft vill verða hér — á
köflum hefði hann mátt minnast
orða Richards Strauss „að æsa
ekki upp blikkið". Svo mikla
hrifningu vakti flutningurinn, að
menn vildu fara að klappa í
„generalpásunni" á eftir for-
hljömnum í lokakaflanum!
Lilla Teatern:
Kyss sjalv
Kabarettsýning:
eftir ýmsa höfunda.
Heimsókn þessa sama fyrir-
tækis hér í sumar hlaut að hafa
i för með sér mikla forvitni á
að kynnast starfi þess á ný. í
þetta sinn kom aðeins lítill hóp-
ur, fjórar manneskjur og fluttu
kabarett um samskipti kynj-
anna.
Hvað er hér átt við með orð-
inu kabarett? Það merkir um
það bil það sama og revía, nema
hvað kabarettinn á sér þegar
laniga hefð í ýmsum löndum,
hefð, sem ekki hefur slitnað, en
hérlendis hefur kabarettinn
meira eða minna dagað uppi og
er nú varla til. Höfuðhlutverk
hans hefur ætíð verið pólitísk
og almenn gagrirýni.
1 þetta sinn voru sem sé sam
skipti milli kynjanna tekin fyr-
ir og þar að lútandi hugsunar-
háttur og viðhorf dregið sund-
ur og saman í bitru háði,
og einnig voru afhjúpaðar
tragískar skuggahliðar, en það
er ekki sízt hlutverk kabaretts
ins.
Hina málefnalegu hlið þessa
máls ætla ég að láta liggja á
milli hluta hér, um það mál er
skrifað nóg á öðrum vettvangi
og flest það, sem brotið var upp
á í atriðum kabarettsins þegar
kunnugt úr hinni nýju kven-
frelsisbaráttu.
Það hefur eitBhvað borið fyrir
að einhverjum fyndist íslenzikt
leikhús rnætti eit/thvað læra
af vinnubrögðum og árangri
Lilla Teatern. Þe.ssar hugmynd-
ir eða óskir hafa verið teknar
óstinnt upp af sumum aðstand-
endum þessa sama leikhúss, sam
anber ágæta grein eftir Þjóð-
leikhússtjóra í leikskrá fyrir
Sjö stelpur. Ég ætla ekki að
fara að svara henni hér, en í
sambandi við ofangreindan
gestaleik langar mig til að minn
ast á nokkur árangursatriði:
leikarar Lilla teatem hreyfðu
sig nú sem fyrr fullkomlega
frjálslega og eðlilega á sviðinu,
þeim leið þar öllum vel og and
leg og líkamleg slökun þeirra
var svo miki að tal þeirra var
allt eðlilegt og þeir gátu meira
að segja leyft sér að þegja og
hugsa án þess að það yrði vand
ræðalegt.
Það vita ailir, sem eitthvað
hafa komið nálægt leikhúsi að
slikur árangur næst ekki nema
með mikilli vinnu og markvissu
átaki. Jafnvel það eitt að hafa
gert sér grein fyrir nauðsyn
þessa hlýtur að teljast spor í
rétta átt. Vöntunih ber fyrir
augu manns meira og minna
í hverri leiksýningu. Það lýsir
lítilli ást á leikhúsinu að þegja
um það sem aflaga fer, þvi segi
ég þetta hér.
Þorvarður Helgason.
Benedikt Gimnarsson
í Norræna húsinu
ÞAÐ ER nú orðinn nokkur tími
síðan Benedikt Gunnarsson
efndi síðast til sýningar á verk-
um sínum, en það mun hafa
verið 1968, ef undirritaður man
rétt. Það hefur ætíð þótt sæta
tiðindum, þegar Benedi’kt hefur
komið fram með list sina. Þeir
vinirnir, Eiríkur Smith og Bene-
dikt Gunnarsson, komu fyrst
fyrir almenningssjónir um líkt
leyti og vöktu þegar verðskuld-
aða eftirtekt. Nú hafa árin lið-
ið og ýmislegt gerzt í heimi
myndlistar á þessum tíma, sem
glöggt má merkja á verkum
þessara listamanna, eins og þau
koma fyrir sjónir okkar i dag.
Það er fróðlegt að athuga feril
þessara listamanna síðustu tutt-
ugu ár eða þar um bil og sjá,
hvernig list þeirra beggja hefur
þróazt nokkuð eftir sama far-
vegi. Báðir voru þeir non-fígúra
tífir málarar um árabil og mjög
svo ólíkir í myndgerð sinni. Nú
er eins og þeir séu báðir að að-
hyllast meir og meir mynd
mannsins í verkum sínum og
gera það á jafn ólíkan hátt og
þeir máluðu í óhlutkenndari stíl.
Ég minnist á þetta atriði hér,
végna þess hve dæmigert mér
finnst þetta vera fyrir þann
tíma, sem nú stendur yfir í mynd
list hér á landi. Ekki skal ég
leggja nokkurn dóm á, að þetta
eða hitt í þessu tilfelli sé það
eina rétta, það verður framtið-
in að dæma um. En svona er
listin, það eru tekin stökk í all-
ar áttir og með því skapast líf-
legar sveiflur, sem geta orsakað
ýmislegt til góðs eða hins verra.
En að baki þessum sveiflum má
i allri góðri list finna undirtón,
sem er eilífur í listum, en orð
fá ekki tjáð. Ef til vill kemst
maður næst þvi með að segja
það tjáningu tilfinhinga hvers
og eins. En ég efast um, að
þessi útskýring nægi til að út-
lista fyrirbærið.
Það er skemmtilegt að koma
í Norræna húsið og sjá þessa
sýningu Benedikts Gunnarsson-
ar. Þessi sýning er mikil að
vöxtum, um það bil níutíu mynd
ir, og þar kennir margra grasa.
Ekki væri frómt frá sagt, ef
öllu væri hælt á þessari sýningu
Benedikts. Sannleikurinn er sá,
að hér eru misjöfn verk á ferð,
enda virðist eins og listamaður-
inn standi í miklum átökum,
sem ef til vill ekki er endanlega
lokið á þessu stigi málsins. Það
eru þarna listaverk, sem mér
finnst einhver þau beztu, er ég
hef séð eftir Benedikt, og á ég
þar fyrst og fremst við þau verk,
sem gerð eru í gráum mjúkum
litatónum og minna stundum á
suðræna mystík. Það er dálítið
einkennilegt hvað Benedikt tekst
langbezt upp, þegar hann eins
og rennir sér yfir a-llt léreftið
á léttan og áferðarfallegan hátt.
Þá leiðir hann mann inn í hug-
arheim, sem ef til vill er af allt
öðrum tíma en þeim, er við nú
lifum. Það verður yfir þeim
verkum eitthvað dulrænt og
seiðandi, sem nær tökum á
manni og verkar eins og freyð-
andi kampavín.
Að undanförnu hefur Bene-
dikt lagt stund á portrett mynd
ir eða réttara sagt andlitsmynd-
ir eins og þessi myndgerð er
nefnd á Islandi. Þar finnst mér
vanta mikið hjá Benedikt til að
hægt sé að tala um þau verk í
sömu andrá og það, er ég var
að minnast á hér að ofan. Að
vísu nær Benedikt góðum svip
af fyrirmyndum sínum, en það
nægir hvergi til að komast klakk
laust frá þessari myndgerð.
Portrett hefur frá fyrstu tið
verið viðfangsefni málara, og
það eru til þúsundir listaverka
af því tagi frá öllum tímum í
furðulegustu stílum. Andlits-
myndir er flókið viðfangsefni,
sem Benedikt Gunnarsson hefur
ekki enn sem komið er náð sömu
tökum á og sumri annarri mynd
gerð, er hann hefur fengizt við.
Benedikt Gunnarsson er einn
af þeim eljumönnum, sem lagt
hafa fyrir sig myndlist. Hann
er alltaf að þreifa fyrir sér á
nýjum brautum, og eins og all-
ir sem þora að gera tilrauniren
ekki hjakka í sama fari, verður
hann að taka afleiðingunum, og
hann er fylliiega maður til þess.
Þessi sýning Benedikts er
skemmtilegri, þegar hún er bet-
ur skoðuð. Satt að segja var ég
ekki vel ánægður, er ég sá sýn-
inguna i fyrsta skipti, en við
nánari athugun fannst mér
koma ýmsir kostir í ljós, sem
höfðu farið fyrir ofan garð og
neðan við fyrstu sýn.
Lkki skal ég þreyta lesendur
með að telja upp, hvaða verk
hafi fallið mér sérlega í geð og
hver ekki. En það má til gamans
tilfæra nokkur nöfn úr sýning-
arskrá Benedikts, og það gefur
sjálfsagt betri upplýsingar en
margt annað. Myndir sinar
nefnir Benedikt t.d. Eldsumbrot,
Hraunglóð, Morgun í Mexikó,
Nótt á fjöllum og Stríðslok.
Svona mætti lengi telja, en ég
læt þessi örfáu nöfn nægja.
Ég er viss um, að margur
hefur ánægju af að sjá þessi
nýju verk Benedikts Gunnars-
sonar. Það er hressilegur og
skemmtilegur blær yfir sölunum
í Norræna húsinu, en eins og
margir aðrir, sem sýnt hafá
þarna á undan honu-m fellur
Benedikt fyrir því að hengja
myndi-r í ganginn fyrir framan
sýningarsalina. Þetta atriði, sem
ég minnist alltaf á, vegna þess
að mér finnst það algerlega út
í bláinn að notfæra sér þetta
pláss, þar sem það er gersam-
lega ónothæft fyrir myndir.
Húsið ætti jafnvel að banma
þetta, ef sýnendur sjá ekki hve
fáránlégt það er.
Valtýr Pétursson,
Mynd nr. 1: Eldsumbrot.