Morgunblaðið - 28.07.1973, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ — LAUGARDAGUR 28. JÚLÍ 1973
JHtfiQQmirfiiMfe
Útgefandi hf. Arvakur, Reykjavik.
Framkvæmdastjóri Haraidur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrói Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjóri og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10-100.
Augtýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Askriftargjald 300,00 kr. á mánuði innanlands,
I lausasðlu 18,00 kr. alnfakið.
RÍKISSTJÓRNIN HEFUR
ÞRENGT TEKJUÖFLUNAR-
MÖGULEIKA SVEITARFÉLAGA
egar löggjöf vinstri stjórn-
arinnar um tekjustofna
sveitarfélaga var sett á fyrri
hluta árs 1972, var fullljóst,
að hún myndi takmarka mjög
tekjumöguleika sveitarfélag-
anna. Talsmenn Reykjavíkur-
borgar gerðu þá ítarlega
grein fyrir því, hvernig þessi
nýja löggjöf myndi þrengja
hag borgarinnar og svigrúm
til tekjuöflunar. Áður full-
nýtti Reykjavíkurborg ekki
tékjustofna sína; veittur var
6% afsláttur af útsvarsstiga
og tekjuöflunarmöguleikar
aðstöðugjalds voru nýttir um
65%. Þessar ónotuðu heimild-
ir voru því eins konar vara-
sjóður, er grípa mátti til, ef
á þyrfti að halda.
Nýju tekjustofnalögin höfðu
það á hinn þóginn í för með
sér, að Reykjavíkurborg
ásamt öllum staerri sveitar-
félögum landsins komst ekki
hjá því að nýta alla tekju-
stofna að fullu. Þannig
reyndist óhjákvæmilegt að
nýta þá heimild laganna að
hækka álag á íbúðarhúsnæði
og jarðir úr 0,50% í 0,75% og
á aðrar fasteignir úr 1% í
1,5%. Útsvarsálagið var
hækkað úr 10% í 11%. Hvort
tveggja var gert með leyfi
ráðherra. Samtals höfðu þessi
aukaálög í för með sér tekju-
auka á árinu 1972, sem nam
288,9 millj. kr. En á sama
tíma fóru 282,5 millj. kr. til
byggingaframkvæmda á veg-
um borgarinnar. Af þessu
sést, að allar byggingafram-
kvæmdir Reykjavíkurborgar
hefðu fallið niður árið 1972
eða samsvarandi framkvæmd
ir í gatnagerð, ef þessar sér-
stöku tekjur hefðu ekki ver-
ið heimilaðar.
Rétt er einnig í þessu sam-
bandi að minna á, að útsvars-
álagningin fór ekki fram úr
fjárhagsáætlun á árinu 1972.
Sést bezt á því, hversu brýnt
það var að nýta álagningar-
heimildina að fullu. Til sam-
anburðar má benda á, að
tekju- og eignarskattar rík-
issjóðs fóru 932 millj. kr.
fram úr áætlun fjárlaga árið
1972 eða um rúm 26%. Heild-
artekjur Reykjavíkurborgar
fóru hins vegar aðeins 4,2%
fram úr áætlun eða um 93,2
millj. kr.
Þessar litlu umframtekjur,
sem aðeins námu 4,2% sam-
anborið við 26% hjá ríkis-
sjóði, gefa engan veginn til
kynna, að ónauðsynlegt hafi
verið að nýta álagningar-
heimildirnar að fullu. Fast-
eignagjöldin fóru 30 milljón-
ir króna fram úr áætlun sam-
kvæmt reikningnum, en hér
er aðeins um bókfærða tölu
að ræða. Enn eru óinnheimt-
ar 65 milljónir króna og
vegna ágreiningsefna um
gjaldskyldu og gjaldstofna er
alls óvíst, hversu mikið af
þeim gjöldum innheimtist.
Óvissar tekjur fóru 24 millj-
ónir króna fram úr áætlun.
Þar er aðallega um að ræða
dráttarvexti af opinberum
gjöldum, sem óvarlegt er að
reikna með til frambúðar.
Þriðji tekjustofninn, sem
fór fram út áætlun, var
gatnagerðargjöld og bensín-
fé, en það eru tekjur, sem
einvörðungu koma gatnagerð
inni til góða. Þá samþykkti
borgarstjórn að leggja til
hliðar hluta af gatnagerðar-
fé, sem lánað skyldi malbik-
unarstöð til eins árs, en mal-
bikunarstöðin er rekin sem
sjálfstætt fyrirtæki á eigin
reikningi. Þessar staðreyndir
sýna, svo að ekki verður um
villzt, að bókfærðar umfram-
tekjur borgarsjóðs hefðu alls
ekki komið framkvæmdum
ársins 1972 til góða, ef aðrar
tekjur hefðu lækkað sam-
svarandi.
Talsmenn minnihlutans í
borgarstjórn hafa í áróðri sín-
um gegn stjórn borgarinnar
haldið því fram, að framlag
til svonefndra eignabreytinga
hafi hækkað óeðlilega mikið.
Þeir hafa haldið því fram, að
eignabreytingaféð sé ein-
göngu framkvæmdafé. Hér
er eins og endranær farið
með vísvitandi blekkingar.
Stór hluti eignabreytingafjár
fer til starfsemi, sem í eðli
sínu er rekstur. Má þar t.d.
nefna tap á strætisvögnum
og Bæjaorútgerðinni. Á það
má minna í þessu sambandi,
að stjórnarflokkarnir hafa
þverskallazt við að heimila
hækkanir á fargjöldum stræt-
isvagna í samræmi við auk-
inn reksturskostnað, sem
hlotizt hefur af verðþenslu-
stefnu ríkisstjórnarinnar
sjálfrar.
Dagblaðið Tíminn hefur í
samræmi við rangfærslur
borgarfulltrúa Framsóknar-
flokksins haldið því fram, að
tekjur borgarsjóðs hafi verið
svo miklar, að lagðar hafi
verið til hliðar á árinu fjár-
veitingar að upphæð 73,4
milljónir króna. Sannleikur-
inn í málinu er sá, að
geymslufé á ýmsum liðum
jókst um 40 milljónir króna.
Hér er m.a. um að ræða fjár-
veitingar til leikhúsbygging-
ar, sem safnað er saman frá
ári til árs til þess að hafa
tiltækt, þegar bygging leik-
hússins hefst. Að öðru leyti
er aukning geymslufjár aðal-
lega fólgin í láni til malbik-
unarstöðvar.
Af þessu má glöggt sjá, að
framkvæmdir borgarsjóðs
hefðu að verulegu leyti fallið
niður árið 1972, ef ekki hefði
verið lagt aukaálag á útsvör
og fasteignagjöld. Tekju-
stofnalögin skertu mjög
tekjuöflunarsvigrúm Reykja-
víkurborgar. Niðurstöður árs-
reikningsins fyrir 1972 sýna
glöggt, að fyrri staðhæfingar
borgaryfirvalda þar um voru
á fullum rökum reistar.
Hinar gífurlegu og auknu
álögur á almenning hafa að
mestu runnið í hít ríkissjóðS
og raunar hvergi hrokkið til
í fjárfestingar- og verð-
þensluöidu ríkisstjórnarinn-
ar. Á sama tíma hefur kost-
ur sveitarfélaganna verið
þrengdur.
Útvarpsskákin
ísland — Noregur
SNEMMA á þessu ári fór
norska rí'kisútvarpið þess á
leit við hið íslenzka, að komið
yrði á fót útvarpssikák á milli
landanna og skyldi lesa leik-
ina i útvarpi beggja land-
anna. Buðu Norðmenn is-
ienzka keppandanum til Nor-
egs, til þess að heilsa upp á
andstæðing sinn og aðra hlut-
aðeigandi, útvarps- og blaða-
menn. Islenzka rí'kisútvarpið
tók boðin.u og fól Skáksam-
bandi íslands að veij a ís-
lenzka keppandann. Fyrir val-
ijiu varð Gunnar Gunnarsson,
skákmeistari, en af hálfu
Norðmanna keppti skáikmeist-
arinn Terje Wibe.
Gunnar Gunnarsson hélt til
Noregs og hóf keppnina þar
þann 11. maí. Voru þá leiknir
sjö leikir, þar af fimm í út-
varpssal og voru þeir út-
sikýrðir jafnharðan á frjáis-
legan hátt. Þann 19. mai
hófst svo skákin í útvarpi
beggja landanna og var leik-
inn einn leikur á dag unz
skiáikinni lauk þann 22. júní.
Skákin varð aðeins 23 leiikir,
en hún var lengst af mjög
spenmandi og ólíkt skernmti -
legri en fyrri útvarpsskák ís-
lendinga og Norðmanna, sem
tefld var árið 1962. Þá tefldu
þeir Ingi R. Jóhannsson og
Svein Johannessen og fylgdu
stoák, sem Fischer og Kortsnoj
höfðu nýlega teflt fram í 35.
leife. Lauk viðureigninni með
sigri Inga.
Stoák þeirra Wibe og Gunn-
ars vakti mikla athygli í Nor-
egi og birtust jafnharðan ítar-
legar skýringar við hana í
þarlend’Um blöðum. Hið sama
verður því miður etoki sagt
urn áhuga ís enzkra fjölmiðla.
Rétt einstaka sinnum birtust
stöðumyndir en annars var
eins og blaðamenn hefðu ekki
hugmynd um að keppnin átti
sér stað. Hér á eftir birtist
skákin með athugasemdum
beggja keppenda og verða
þeir aðgreindir með þvf að
sétja upphafsstafi í sviga aft-
an við hverja athugasemd.
Rúmisins vegna verður þó að
stytta athugaisemdirnar notok-
uð. Athugasemdir Wibe eru
fengnar úr nors’ku biaði.
Hvítt: Terje Wibe.
Svart: Gunnar Gunnarsson.
Sikileyjarvörn.
1. e4 — c5, 2. Rf3 — d6, 3. dt
— cxd4, 4. Rxd4 — Rf6, 5.
Rc3 — a6!
(Vogun vinmur, vogun tap-
ar. Najdorf-afbrigðið ieiðir
tii hvassrar baráttu, og þvi
ekki að sipreyta sig, þegar
maður hefur 24 tima til að
hugsa hvem leiik (G.)).
6. Bg5 — e6, 7. f4 — Be7,
(Svartur leikur öruggasta
leitenum og útilokar e4-e5.
Sovézki stórmeistarinn Pol-
ugajevsky leikur gjarnan í
þessari stöðu 7. — b5 og
með 'góðum árangri, Eftir
8. e5 — dxe5, 9. fxe5 —
Dc7, 10. exf6 — De5f, vinn-
ur svartur manninn aftur.
Afbrigði þetta er mjög tví-
eggjað og er í dag talið
fremur hagstætt hvítum.
Þriðji möguleikinn er svo
7. — Db6, sem Fischer og
ýmsir fleiri baráttuskák-
menn beita -gjaman. Eins
og flestuim mun hins vegar
f fersfcu minni, fór Fischer
þvíMkar hrakfarir i 11. ein-
vígisskákinni gegn Spassky,
að leikurinn hefur harla
lítið aðdráttarafl um þess-
ar mundir (G)).
8. Df3 — Dc7, 9. 0-0-0 — Rbd7,
10. Bd3 — b6!?,
(Nýjung, sem fyrst og
fremst miðar að því að
útiloka áframhaldið sem
Spassiky beitti í 15. einvígis-
skákinni gegn Fischer.
Fischer lék 10. — b5 og
eftir 11. Hhel — Bb7, 12.
Dg3! — 0-0-0, 13. Bxf6 —
Rxf6, 14. Dxg7 haifði hvítur
sæiu peði meira. Hugmynd
Gunnars er sú, að þegar
peðið stendur á b6 í stað b5
getur hann leikið 13. —
Bxf6, en það gat Fischer
ekki vegna 14. Bxb5! (W)).
11. Hhel — Bb7,
(Svartur er nú albúinn að
hrókfæra drottningarmegin
og hefur engar áhyggjur af
leiknum 12. Dg3, sem kom
Fischer i opna skjöldu, þar
sem peðið var á b5 í fyrr-
nefndri steák. Hví'tur vendir
hins vegar kvæði sinu í
kross og fer „hina leið-
ina“. (G)).
12. Rd5!?
(Upphafsmaður þessarar
skemmtilegu riddarafórnar
er Júgóslavinn Velimirovic,
sem hefur bryddað á ýms-
um skemmtilegum nýjung-
um í skáikbyrjunum að und-
anförnu. Yfirleitt stendur
svarta peðið á b5 í stað b6,
en ég held að fómin bjóði
siður en svo upp á minni
möguleika í þessari stöðu.
(W)).
12. — exdö,
(Eini leikurinn. Eftir 12.
— Rxd5, 13. exd5 — Bxg5,
14. Hxe6ý! — fxe6, 15. Rxe6
nær hvitur afgerandi yfir-
burðum. Eftir 12. — Bxd5,
13. exd5 — Rxd5, 14. Dxd5!
— exd5, 15. Hxe7ý — Kf8,
16. Bf5 — Hd8, 17. Be6
vinnur hvítur einnig. (W)).
13. Rf5
(Kemur í veg fyrir að
svartur hrókfæri og hótar
14. exd5. 13. exd5 er ekki
gott vegna 13. Kd8 (W).
Kúbanski skátomeistarinn
Jimenez beitti þessari fórn
á móti Mecking á millli-
svæðamótinu í Palrna 1970
og missti af vinningsleið
eftir 13. — Bf8, 14. e5 —-
dxe5, 15. fx<-5 — Rxe5, 16.
Rxg7 —- Bxg7, 17. Bxf6! og
hvítur hefur vinningsstöðu.
(Þessi staða er að sjálf-
sögðu með peðið á b5).
(G)).
13. — Kf8,
(Þessi leikur dugir vegna
16. leiks svarts. Annar
möguleiki var 13. — h6,
14. Bh4 —Kf8. Þá er senni-
lega bezt fyrir hvítan að
leika 15. e5 — dxe5, 16.
fxe5 — Rxe5, 17. Hxe5 —
Dxeð, 18. Hel — Re4, 19.
Rxe7 og hvítur hefur nægi-
legt spil fyrir skiptamun-
inn. (W)).
14. Dg3
(Rólegur en sterkur leikur,
sem felur i sér ýmsar hót-
anir, en þó fyrst og fremst
e4-e5, Hvítur hefur fengið
góða sóknarstöðu fyrir
manninn og svartur verður
að gæta sín mjög vel. (G)).
14. — óxe4,
(Fyrst þegar ég fékk þenn-
an leik sá ég hinn sterka
16. leite svarts. Ég rannsak-
aði stöðuna nákvæmJega í
marga daga og komst að
þeirri niðurstöðu, að hvítur
héldi áfram sterku frum-
kvæði. (W)).
15. Bxe4
(Bezta úrræðið. Ef 15.
Bh6 — Hg8!, 16. Bxg7 —
Ke8!, og svartur sleppur.
Ef 16. Rxg7 — Hxg7, 17.
Dxg7 — Ke8, 18. Dh8 —
Rf8, 19. Bxf8 — Kd7!, og
svartur stendur betur. (G)).
15. —Bxe4, 16. Hxe4 — Dc5!,
(Eftir því sem ég bezt fæ
séð er þetta eini leitourinn,
sem veitir svörtum nægi-
lega vamarmöguleika. Eft-
ir næsta leiik heldur þó
hvítur góðum sóknarmögu-
leikum. (W)).
17. Bxf6
(17. Blh6 strandar á 17. —
Rxe4, 18. Dxg7ý — Ke8, 19.
Dxh8ý — Bf8. 17. Dh3 —
— Rxe4, 18. Bxe7ý — Ke@
gefur hv'ítum ekkert. (W).
Framh. á bls. 25