Morgunblaðið - 06.04.1977, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 6. APRÍL 1977
13
Þorgeir Bjarnason:
Jón Jónatansson
og Landskiptalögin
Þegar svo bar við, að ég þurfti
að vinna að landskiptamálum í
sveit minni, minnist ég þess hve
Landskiptalögin frá 1913 voru
mér mikið haldreipi og aðstoð.
Landskiptamál hafa jafnan verið
mikið viðkvæmnis- og hagsmuna-
mál í sveitum og það var því ekki
litið þarfaverk þegar Jón
Jónatansson, búfræðingur og
þingmaður Árnesinga bar fram
frumvarp um landskiptalög á
Alþingi árið 1913. Ég er ekki i
neinum vafa um það, að þessi lög
urðu til þess að auka og tryggja
réttlæti i samskipthm manna og
firra margan bóndann misklíð og
málavafstri, sem annars hefði
orðið, ef ekki hefði notið þessara
þörfu laga. Mér finnst nútiminn
stundum gleyminn á það í hve
mikilli þakkarskuld við erum við
marga þá menn, sem horfnir eru
okkur að baki, en lögðu endur-
gjaldslitið fram krafta sína til að
byggja betri framtið. Einn þeirra
manna var Jón Jónatansson.
Hann var einn af nemendum
Torfa í Ólafsdal, þess landskunna
manns. Að loknu námi i Ólafsdal
hélt Jón til framhaldsnáms í
Noregi um tveggja ára skeið, en
þaðan til Danmerkur til frekara
náms í landmælingum og land-
skiptareglum. Hafði Jón áður
lært undirstöðuatriði þess hjá
Torfa og unnið nokkuð við land-
mælingar og kortagerð fyrir
Reykjavikurbæ áður en hann fór
til Noregs. Hann var þvi manna
best til þess fallinn að fella þessi
mál i lagalegar skorður og láta
ekki á þvi standa jafnskjótt og
hann komst á þing.
Eftir að Jón kom heim frá
Noregi gerðist hann fyrst bústjóri
i Brautarholti á Kjalarnesi, en sú
jörð var þá í eigu þeirra bræðra
Sturlu og Friðriks Jónssonar,
háyfirdómara Péturssonar, og
ráku þeir þar búskap. Jafnframt
kenndi Jón Jónatansson þar
Ragnar Björns-
son í tónleikaför
til Svíþjóðar
AÐ KVÖLDI föstudagsins ianga
heldur Ragnar Björnsson orgel-
tónleika í Dómkirkjunni og hefj-
ast þeir kl. 21. Verkin, sem Ragn-
ar leikur, eru „Toccata og fuga“ í
d-moll eftir Bach, „Mein junges
Leben hat ein End“ eftir J.P.
Sweelinck, „Introduction og
Passacaglia“ eftir Pál tsólfsson,
„Fantasi Funebre" eftir Ragnar
Björnsson og „Preludiu og fúgu“
eftir Bach. Aðgangur að tónleik-
um þessum er ókeypis, en tekið
verður við framlögum til kirkj-
unnar við útgöngudyr og því sem
safnast vérður ráðstafað síðar.
Ragnar Björnsson er nú á för-
um til Svíþjóðar, þar sem hann
mun halda fimni tónleika. Siðustu
tónleikarnir verða í Malmö 26.
april þar sem „Norrænir orgel-
dagar“ munu þá standa yfir og
kemur þar fram einn orgelleikari
frá hverju Nörðurlandanna. Leik-
ur Ragnar þar verk eftir Pál ís-
ólfsson, Jón Þórarinsson, Þorkel
Sigurbjönsson, Atla Heimi
Sveinsson og sjáifan sig.
ungum mönnum plægingar á veg-
um Búnaðarfélags íslands, en
plægingar höfðu átt hér erfitt
uppdráttar til þess tíma og mönn-
um ótamt að æfa hesta til sám-
hæfra átaka.
Jón Jónatansson átti mestan
þátt i þvi að gera sláttuvélar not-
hæfar við íslenska staðhætti og
dráttarhæfar fyrir islenska hesta.
Hann fór þá til Svíþjóðar og fékk
þrjá sláttuvélaframleiðendur til
að breyta vélunum eftir tillögum
sínum, og hlutaðist síðan til um að
þær væru keyptar og reyndar hér
heima.
Það gladdi mig að sjá skemmti-
lega frásögn um þetta i afmælis-
grein um Ingvar Vilhjálmsson út-
gerðarmann sem Sveinn Bene-
diktsson forstjóri ritaði I Vísi
fyrir um það bil 8 árum. Leyfi ég
mér að lokum að taka kafla úr
þessari grein Sveins, sem bregður
svo björtu ljósi á þessi atvik:
„Sumarið 1909 hélt nýi tíminn
innreið sina í átthaga Ingvars
Vilhjálmssonar austur í Votleifs-
holtshverfi í Holtum. Veturinn
áður hafði Jón Jónatansson
búfræðingur siglt til þess að
kynna sér landbúnaðarverkfræði
erlendis og notið til þess nokkurs
styrks frá Búnaðarfélagi íslands.
Hann fékk að minnsta kosti þrjá
framleiðendur á sláttuvélum til
þess að gera á þeim breytingar,
svo að vélarnar hentuðu íslensk-
um staðháttum. Komu þrjár þess-
ara endurbættu sláttuvéla, ein af
hverri gerð, til landsins sumarið
1909 og starfaði Jón á vegum Bún-
aðarfélags Suðurlands við að
kenna notkun og meðferð þeirra.
Þrír bændur i Votleifsholts-
hverfi, þeir Ólafur Ólafsson í
Lindarbæ, Ólafur Erlendsson í
Parti og Vilhjálmur Hildibrands-
son i Votleifsholti keyptu eina
þessara sláttuvéla í sameiningu.
Allir voru þeir myndarbændur,
kvæntir gæðakonum, Hinn síðast-
nefndi, Vilhjálmur i Votleifsholti
var járnsmiður ágætur. Svo sem
veriö hafði faðir hans Hildi-
brandur bóndi í Votleifsholti.
Þegar sláttuvélin var sett saman á
hlaðinu i Lindarbæ var uppi fótur
og fit í hverfinu. Hópuðust ungir
og ggmlir að til að sjá þetta furðu-
verk.
Þarna urðum við strákarnir
vitni að merkisatburði i sögu
íslensks landbúnaðar, þegar
mættust nýi og gamli tíminn.
Fannst okkur mikið til þess koma,
þótt við gætum ekki verið með i
leiknum fyrir bernsku sakir."
Þannig farast Sveini Benedikts-
syni orð.
Jón Jónatansson lést langt um
aldur fram árið 1925. Á skammri
starfsæfi hafði hann komið viða
við og látið eftir sig mörg spor.
Hann var náttúruunnandi og
náttúruverndarmaður, þótt það
orð væri óþekkt á þeirri tið og
hann átti mikinn þátt í fugla-
friðunarlögum og fylgdi innan
þings og utan hverju því máli sem
var þjóðinni til hagsældar og
menningarauka. Þegar amma
mín. Sólveig Bjarnadóttir, fluttist
til foreldra minna að Eyri í Mjóa-
firði i Reykjafjarðarhreppi, var
hún með Jón Jónatanson dóttur-
son sinn með sér, þá tíu ára gaml-
an. Við Jón vorum þvi systkina-
synir, hann fimmtán árum eldri
en ég, og ólst hann siðan upp á
Eyri. Þegar Jón hafði lokið námi
hjá Torfa í Ólafsdal, var hann
heimiliskennari I tvo vetur hjá
Kristjáni i Múla til að afla pen-
inga til Noregsfarar. Aðra pen-
inga hafði hann ekki, því foreldr-
ar mínir voru fátæk eins og flestir
voru þá, enda byrjuðu þau
búskap með tvær hendur tómar.
Vorið 1915 ákvað stjórn
Búnaðarsambands Suðurlands að
stofna til námskeiða fyrir pilta,
þar sem kennd væri meðferð véla
og hesta eins og þá gerðist. Jón
Jónatansson, sem starfaði þá öðru
sinni hjá Búnaðarsambandinu,
hafði samband við Halldór
Vilhjálmsson skólastjóra á
Hvanneyri, að hann léti þá hafa
mann sem gæti tekið þetta að sér
og stakk upp á þeim sem þetta
ritar, en ég hafði bæri verið í
skólanum og unnið hjá Halldóri
með góðum árangri. Samþykkti
hann þetta hiklaust.
Það fyrsta sem ég gerði, var að
panta plóga frá Noregi stærri en
gerðust hér, með það fyrir augum
að hafa fjóra hesta fyrir. Það var
ekki hægt að taka nema fjóra
pilta, en námskeiðin stóðu i sex
vikur hvert vor.
Við þetta starfaði ég i f jögur ár,
tvö vor hjá Guðmundi Þor-
bjarnarsyni á Stóra-Hofi og
Björgvin sýslumanni á Efra-
Hvoli, sem hafði mikinn áhuga á
ræktun ög búskap, og önnur tvö
vor I Árnessýslu, annað í Gaul-
verjabæjarhreppi og hitt í
Biskupstungum. Skýrslu yfir
vinnu þessa afhenti ég svo Bún-
aðarfélagi íslands eins og lög
stóðu til. Get ég þess hér, þar sem
við Jón Jónatansson komum
þarna báðir nokkuð við sögu.
Hæringsstöðum í apríl 1977
Valdimar Kristinsson:
Hafnarfj ar ðarvegur
— Málamiðlun —
Deilur hafa risið um fram-
tíðarlegu Hafnarfjarðarvegar
frá Arnarnesi að Engidal.
Garðbæingar segjast enga
..hraðbraut" vilja með slauf-
um og hraðakstri, en bjóða
vegarstæði niður undir sjó.
Hafnfirðingar halda sig
hins vegar við upphaflegar
hugmyndir og vilja sem
greiðfærastan veg til Reykja-
víkur.
Utanaðkomandi leikmanni
sýnist málamiðlun hugsanleg
í þessu sambandi. Ný ak-
braut verði lögð nokkurn
veginn samhliða núverandi
vegi, en eyja höfð á milli
Væru þá komnar fjórar ak-
reinar, þ.e tvær í hvora átt.
Ekki þarf það að vera nein
hraðbraut frekar en Hring-
brautin í Reykjavik. En
auðveldara og mun örugg-
ara, er fyrir gangandi fólk að
fara yfir tvær og tvær
aðskildar akreinar heldur en
yfir Hafnarfjarðarveginn eins
og hann er í dag, þar sem þá
þarf ekki aðgæta sín i um-
ferðinni nema til annarrar átt-
arinnar í senn Byggðin
verður með öðrum orðum
minna aðskilin helduren hún
er i dag ef hámarkshraði er
hóflegur.
Til að undirstrika enn frek-
ar að ekki væri um hraðbraut
að ræða ætti síðan að hætta
Fundur Torfu-
samtakanna
síðastliðinn
laugardag
Á FUND Torfusamtakanna fyrir
friðun og endurreisn Bernöfts-
torfunnar, sem haldinn var síðast-
liðinn laugardag, komu um fimm
hudnruð manns, að þvi er lögregl-
an álítur. Á fundinum töluðu EU-
endanlega við meinhattar
umferðarmannvirki við
Vifilstaðaveg, en hafa þarað-
eins umferðarljós. Væri þá
rétt að hafa aukagötur
beggja vegna meðfram aðal-
veginum til að safna um-
ferðinm að gatnamótunum,
þar sem umferðarljósin yrðu.
Til að minnka umferðina
þarna væri einnig rétt að at-
huga um tengingu frá
brúnum á Kópavogslæk eða
Arnarnesi að væntanlegri
Reykjanesbraut sunnan Fifu-
hvamms.
Með þessu móti ætti um-
ferð að geta orðið allgreið
eftir Hafnarfjarðrveginum og
reyndar er versti kaflinn sem
eftir var nýlega orðmn góður,
þar sem lögð hefur verið ný
akbraut niður Arnarnesið að
norðanverðu og ný brú
byggðá Kópavogslæk.
Varðandi vegarstæðið með
sjónum út á Álftanes, þá
getur verið gott að eiga það
til góða. Og Reykjanesbraut-
in, milli Hafnarfjarðar og
Breiðholts, þarf að koma sem
fyrst, en áðurnefnd breikkun
Hafnarfjararvegar (á aðeins
tveggja km kafla sem eftir er
) ætti ekki að þurfa að draga
mikið fé frá þeirri fram-
kvæmd, ef staðið verður að
málum á einfaldan hátt.
ert Schram alþingismaður,
Laufey Jakobsdóttir húsmóðir,
Þorbjörn Broddason borgarfull-
trúi og Jön Norland menntaksóla-
nemi. í lok fundarins var lesin
upp ályktun, sem hlaut einróma
samþykki viðstaddra, en hún
hjóðar þannig: Fundur Reykvík-
inga, haldinn á Bernhöftstorfu 2.
april 1977 á vegurp Torfusamtak-
anna, skorar á ríkisstjórnina að
láta nú þegar hefjast handa um
endurreisn húsanna á Bernhöfts-
torfu og fá þeim hlutverk við
hæfi.
L\

6^
^HON^
AUÐVELDASTA
LINGUAPHONE er hentug fermingargjöf.
LINGUAPHONE fæst bæói á hljómplötum
og kassettum. Vió veitum allar upplysingar,
og l^póstsendum hvert á land sem er.
{jódíœrahús Reyhjauíhur
Lougauegi 96 simi: I 36 36
UMBODSMENN LINGUAPHONE
Bókabúóir: Keflavikur-Andrésar Nielssonar Akranesi,-JónasarTómassonar ísafiröi-
Þórarins Stefánssonar Húsavík- Tónabúóin Akureyri