Morgunblaðið - 05.06.1977, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. JÚNt 1977
Reynum að
hafa dvalar-
heimilin eins
manneskjuleg og hœgt er
segir Pétur Sigurðsson alþingismaður og formaður Sjómannadagsráðs
Pétur Sigurðsson alþingismaður, formaður Sjómannadagsráðs.
„MARGIR hafa spurt okkur af hverju við legðum svo
mikla áherzlu á að hafa hjúkrunardeildir á dvalar-
heimilum okkar. Þetta er til komið vegna erlendrar
kynningar okkar á því sem við köllum ómanneskjulegt
fyrirkomulag en við viljum hafa dvalarheimili eins
manneskjuleg og hægt er. Mörg heimili aldraðara á
Norðurlöndum eru lítil, eða af óskastærð sérfræðinga
sem að þeim vinna og sem ekki þurfa að hafa áhyggjur
af hagkvæmum rekstri né tilkostnaði í byggingu. Ef
annað hjóna t.d. sem vistast höfðu á slíkt heimili varð
rúmliggjandi, var viðkomandi fluttur á annað heimili
sérstakt hjúkrunarheimili. Sama gildir auðvitað ef
vinir eiga í hlut. í flestum tilfellum þýðir þetta að um
nær fullkominn aðskilnað er að ræða, t.d. vegna fjar-
lægða. Nú hefur víða verið horfið frá þessu fyrirkomu-
lagi, t.d. í Danmörku, heimilin stækkuð og þar boðið
uppá bæði dagheimili, verndaðar íbúðir og hjúkrunar-
heimili eins og við stefnum að í Hafnarfirði," sagði
Pétur Sigurðsson alþingismaður, formaður Sjómanna-
dagsráðs, þegar Morgunblaðið ræddi við hann.
í upphafi samtalsins var
Pétur spurður að því hvort Sjó-
mannadagsráð fengist ekki við
önnur verkefni jafnhliða en að
byggja dvalarheimili fyrir
aldrað fólk.
„Meginverkefni allra tíma er
að sjálfsögðu að afla fjár til
þeirra framkvæmda, sem að er
staðið hverju sinni. Stjórn
Sjómannadagsráðs fer auk
stjórnar Hrafnistuheimilanna
jafnframt með stjórn Happ-
drættis DAS, Laugarásbíós og
Bæjarbíós i Hafnarfirði. Við
tókum við rekstri þess síðar-
nefnda fyrir nokkrum árum en
það hafði þá verið lokað um
skeið. Auk þess má nefna
barnaheimilissjóð dagsins, sem
er eigandi jarðarinnar Hraun-
kot í Grímsnesi. Þar er rekið
sumardvalarheimili fyrir börn,
22 orlofshús einstakra sjó-
mannafélaga og samtakanna
sjálfra hafa risið þar á síðustu
árum og lóðir hafa verið skipu-
lagðar og leigðar einstaklingum
til langs tíma. Fara Ieigu-
tekjurnar að mestu til styrktar
barnaheimilinu.
Það var Henry Hálfdánarson,
okkar helzti forystumaður á
þriðja áratug, sem. sagði á 24
ára afmælinu, að byggingar-
málin hefðu verið svo stórfelld
og viðamikil að sjömannadags-
samtökin hefðu í raun liðið fyr-
ir það. Ýmis hugðarefni ungra
og starfandi sjómanna hefðu
setið á hakanum vegna þessa.
Ég er þessu alveg sammála, og
þess vegna hófum við rekstur
barnaheimilisins og síðar þá
starfsemi og aðra sem rekin er í
Grimsnesinu og höfum fleiri í
huga.“
— Nú eru liðin 40 ár síðan
sjómannadagurinn var fyrst
haldinn hátíðlegur, eru þetta
ekki merkis tímamót?
„Jú, vissulega, enda hefur
þannig verið til stillt, að við
höfum alltaf reynt að miða
áætlanir okkar og markmið við
sjómannadaginn. 23 ár eru liðin
síðan honsteinn Hrafnistu í
Reykjavik var lagður og happ-
drættið tók til starfa og í dag
eru 20 ár liðin síðan Hrafnista
hóf rekstur.
Allir byggingaráfangar og
einnig sjávarútvegssýn-
ingarnar hafa síóan miðast við
þennan dag.
Þegar haft er í huga að nær
30 ár eru liðin síðan ákveðið
var að efna til hugmyndasam-
keppni um teikningar að
dvalarheimili aldraðra sjó-
manna þegar stórir hlutar
heims voru enn í sárum eftir
heimsstyrjöldina, verður að
dást að þeirri framsýni og stór-
hug sem kom fram hjá forvígis-
mönnum þessara framkvæmda.
í því sambandi er að sjálfsögðu
rétt og skylt að geta nafns
Ágústs Steingrimssonar bygg-
ingarfræðings, en hann gerði
heildaruppdrætti að fyrstu
byggingunum, eftir að hug-
myndasamkeppni hafði farið
fram.
Að sjálfsögðu hefur verið
fylgst með kröfum tímans í
sambandi við margháttaða
þjónustu sem ekki þekktist fyr-
ir 10—20 árum, að ekki sé talað
um öll finu starfsheitin. Gott
dæmi þar um er að fyrir 2—3
árum voru vistmannarými um
450 á Hrafnistu þau eru nú 427
og er stefnt að frekari fækkun
þegar eitthvað léttir á um inn-
tökubeiðnir. Allt þetta rými
sem losnað hefur vegna þessa
hefur verið varið til aukinnar
og bættrar þjónustu við vist-
menn, sérstaklega á sviði heil-
brigðisgæzlu. Nú er verið að
taka í notkun litinn æfingasal
en þar verður aðstaða til heilsu-
ræktar og fyrirbyggjandi að-
gerða gegn elli- og hrörnunar-
sjúkdómum. Við á Hrafnistu
höfum um langt árabil verið
hvatamenn að frekari
aðgerðum á þessu sviði hér inn-
an borgarmarkanna.
Fyrirmyndina þarf ekki að
sækja langt, hún er til staðar
hjá Gísla á Grund.
Hvernig var byggingarfram-
kvæmdunum háttað við
Hrafnistu í Laugarási?
„Húsið var opnað til afnota
fyrir vistmenn á 20. sjómanna-
daginn 1957. Síðan var byggt
vandað samkomuhús undir
rekstur Laugarásbíós. Á 25.
sjómannadaginn var tekin í
notkun ný íbúðaálma ásamt
tengiálmu og síðan þrjár íbúða-
álmur ein af annarri, en siðasta
stórframkvæmdin i Reykjavík
var bygging hjónagarðanna á
lóð Hrafnistu vió Jökulgrunn,
en þar búa 36 konur og karlar i
18 ibúðum.
Á vistheimilin voru um síð-
ustu áramót 129 karlar og 124
konur, og meðalaidur 80 ár, á
sjúkradeildum 63 karlar og 111
konur, meðalaldur 81 ár. Þá
voru vistmenn með lögheimili í
Reykjavik alls 284, en utan
Reykjavíkur 143.
Á heimilinu voru um ára-
mótin 149 sjómenn og 121
sjómannskona eða samtals 270,
en skráðir í öðrum stéttum 43
karlar og 114 konur eða samtals
157 og er meiri hluti þessa fólks
á hjúkrunardeildum. 42 dóu á
árinu og 3 fluttust burt.
Á Hrafnistu eru nú 188 eins
manns herbergi og 35 tveggja
manna herbergi og íbúðir. Á
hjúkrunardeildum eru 74 her-
bergi með 176 rúmum.
Og eins og ég sagði áðan, hef-
ur orðið fækkun um alls 22
vistrúm á síðustu tveimur árum
til að auka og bæta margs konar
þjónustu við vistfólk, aðallega á
sviði heilsugæzlu."
Þá var talinu vikið að Happ-
drætti DAS, en það tók til
starfa árið 1954 samkvæmt lög-
um Alþingis. Sagði Pétur að
það hefði strax náð öruggri
fótfestu, þótt mikil samkeppni
hefði verið við tvö rótgróin
happdrætti. í upphafi var happ-
drættisleyfið veitt til að bæta
sjómannadagssamtökunum
fjárhagsleg skakkaföll, sem þau
urðu fyrir er þau lánuðu söfn-
unarfé sitt til uppbyggingar
fiskiskipastólsins.
Fyrir 14 árum eða eftir 9 ára
starf voru þær breytingar
gerðar á happdrættinu, að 40%
af tekjum þess var ráðstafað í
byggingarsjóð aldraðra. Af
þeim peningum hafa
Sjómannadagssamtökin aldrei
fengið krónu að láni, né styrk
til sinna byggingarfram-
kvæmda fyrir aldrað fólk.
Þá sagði Pétur að tekjur
happdrættisins hefðu minnkað
hlutfallslega í ráðstöfunarfé
hin síðari ár. Kæmi þar þrennt
til: stór hluti vinninga væri
bundinn f vinningaskrá, verð-
bólgan og stóraukinn launa- og
auglýsingakostnaður, auk
gífurlegrar samkeppnisaukn-
ingar annarra happdrætta.
— Hvað getur þú sagt um það
dvalarheimili, sem nú er að rísa
í Hafnarfirði á ykkar vegum?
„í þeim hluta byggingarinnar
er fyrst verður lokið við, verða
eins og tveggja manna íbúðir,
fyrir samtals 87 manns.
í eins manns íbúðunum er
hluti ívéruherbergis eldhús
með eldavél, vask og kæliskáp,
sér salerni með sturtu, gangur
og innibyggðir skápar.
í stærri íbúðunum eru íveru-
herbergin tvö, en sameiginlegt
eldhús og salerni með sturtu.
Þessar íbúðir eru gerðar fyrir
hjón eða tvo einstaklinga.
Öllum íbúðarherbergjum
fylgja svalir, útvarps-, síma- og
sjónvarpslagnir, ljós í baði,
gangi, eldhúsi og svölum. Teppi
verða á öllum gólfum.
Þrjár setustofur sem eru á
hverri íbúðarhæð verða sameig-
inlegar og sjónvarp í einni
þeirra. Gert er ráð fyrir að 29
íbúar verði á hverri hæð.
Á jarðhæð verður öll aðstaða
til heilsugæzlu, skrifstofur
læknis og hjúkrunarkonu,
æfingasalur, nudd, ljós o.fl. Þá
verður þar ennfremur hár-
snyrting, fótsnyrting og vinnu-
salir fyrir íbúa. Þar verður að-
staða til veiðarfæravinnu og
smáiðnaðar."
Þá sagði Pétur að á sínum
tíma hefði bæjarstjórn Hafnar-
fjarðar heitið 8—10 hektara lóð
undir þessa starfsemi. Þegar
ekki hefði verið hægt að standa
við það fyrirheit hefði bæjar-
stjórn Garðabæjar hlaupið
undir bagga á höfðinglegan
hátt og afhent til Hafnar-
fjarðarkaupstaðar lóð undir
þennan áfanga Hrafnistu.
Bæjarstjórnir Garðabæjar og
Hafnarfjarðar hefðu heitið
frekari fyrirgreiðlsu á þessu
sviði, þá hefði Grindavíkurbær
lagt fram verulega fjárhæð til
byggingarinnar, auk þess sem
önnur sveitarfélög, lions-
klúbbar og einstaklingar hefðu
gefið verulegar fjárhæðir."
— Hvað vilt þú segja um
kjaramál sjómanna og land-
helgina Pétur?
„Ég gæti átt mörg viðtöl um
hvort þessara mála. Ég hefi átt
sæti í sjávarútvegsnefnd al-
þingis i 18 ár og er formaður
þar nú, og hef þar og á þingum
erlendis fylgst náið með þeim
öru breytingum sem orðið hafa
í hafréttarmálum. En líklega er
erfiðasta baráttan framundan í
þessum málum, baráttan við
okkur sjálfa.
Um þessi tvö mál tel ég ekki
rétt að ræða að sinni, ég mun
drepa á þau á sjómannadaginn,
en forráðamenn sjómannadags-
ins hafa óskað að ég talaði fyrir
hönd sjómannasamtakanna."
— Þú starfar enn í stjórn
stærsta sjómannafélags lands-
ins, hefur þú hug á að halda því
áfram?
„Já, ég er ennþá ritari
stærsta sjómannafélags lands-
ins, var beðinn um að taka sæti
á Iista við stjórnarkjör nokkru
eftir að ég var kjörinn á þing.
Nú tel ég tímabært að draga
mig þar i hlé, enda ærið nóg að
starfa í öðru. Við höfum líka
fylgt þeirri stefnu i stjórn
Sjómannafélags Reykjavikur
að í þvi félagi sem öðrum slík-
um væri nauðsynlegt að endur-
nýja starfskrafta sína á hæfi-
legu árabili. Stjórnarbyltingar
skaða félagsstarfið. Með hlið-
sjón af þessu er bezt að ljúka
þessu spjalli með því að undir-
strika þá staðföstu skoðun
mina, að ráðum öfgaafla frá
Dumbshafi, Neskaupstað og
Stokkseyri, aö ekki sé minnst á
Skagann, beri að halda frá
Sjómannafélagi Reykjavíkur
sem allra lengst."
Þ.Ó.

Nýja Hrafnista í Hafnarfirði eíns og húsið mun líta út fullbúið.