Morgunblaðið - 25.06.1977, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 25. JUNÍ 1977
TðNUSTMIBJA
NORMNS JNSKUFÖLKS
UNG
NORDISK
MUSIK
REYKJAVlK
1977
20. 6.-26. 6.
Hljómsveit-
artónleikar
ÞAÐ ER ánægjulegt að fylgjast
meS þvt hvaS er aS gerast t tón-
sköpun ungs fólks á NorSurlönd-
um. Greinilegt er aS tónsköpun
þeirra hefur tilhneygingu til aS
vera hefSbundnari. á sinn fiatt, en
margt þaS sem boriS hefur veriS á
borS sem tónlist af sumum eldri
tónhöfundum. Þar var áberandi I
verkum unga fólksins á tónleikun-
um t Háskólabtói á fimmtudags-
kvöldiS aS reynt var I þessum
tónsmtSum aS höfSa til mannlegra
tilfinninga. Innihaldslaus nýjunga-
girni og uppátæki virSist á undan-
haldi. ÞaS fór IttiS fyrir aSsókn
vanalegra tónleikagesta á þessum
tónleikum. Fyrsta verkiSá þessum
tónleikum var Ketjak eftir dansk-
an höfund, Svend Aaquist Johans-
en. þokkalegt t sniSum en áhrifa-
IttiS. Flutningur verksins virtist
leslegur. Two songs eftir finnann
Eero Hámeenniemi er áheyrilegt
viSfyrstu kynni og söngkonan Eija
Orpana-Martin stóS sig meS prýSi.
Elegisk Melody eftir Alf Lundqvist
var þrungin þunglyndislegri
rómanttk sem komst til skila.
Tuans Sange eftir Svend Erik Aar-
gaard, er verk sem samiS er af
Svend A. Johansen og Erik Höjs-
gaard. VerkiS fór vel af staS en
botninn virtist detta úr þvt. Nafn
söngkonunnar var ekki t tónleika-
skránni. Fyrsta verk eftir hlé var
Flower shower eftir Atla Heimi
Sveinsson. Tónleikagestir áttuSu
sig ekki á þvl aS verkiS var byrjaS
þegar gengiS var til sæta. VerkiS
hófst meS þvt aS tónband er sett
af staS án þess aS hljóSfæra-
leikararnir væru komnir á senu.
ViS fyrstu kynni virSist meginhluti
verksins vera haugur hugmynda
sem rennur saman t kliS sem getur
stundum og stundum ekki haft
sannfærandi áhrif. NiSurlag verks-
ins virkar sem framlenging á
heildarsvip þess, en klappleikur
hljómsveitarinnar t lokin kynnti
Tónllsl
eftir SIGURÐ EGIL
GARÐARSSON
niðurlag verksins. Kristjáni
Stephensen óbóleikara var þökk-
uð meðferð á erfiðum tónhending-
um. Fiðluleikarar hljómsveitarinn-
ar lögðu sig greinilega fram I Sjö-
strengjaljóði Jóns Ásgeirssonar.
Enda er tónskáldið ekki að dulbúa
tónmál sitt með neinum tfzku-
slaufum eða skreytingum, heldur
talar beint til hjartans. Tónleikun-
um lauk með verkinu Hugleiðing
um L eftir Pál P. Pálsson, sem
einnig stjórnaði þessum tónleik-
um, af sinni alkunnu alúð og
áhuga. Það þarf kfmnigáfu og
hugrekki til að semja slfkt verk
svo vel fari, og koma þeir eigin-
leikar ágætlega fram f verkinu,
sem hefur marga áheyrilega kafla.
Svo virðist sem Sinfónfuhljóm-
sveitin hafi gaman að fást við svo
ólfk verkefni sem voru á þessum
tónleikum.
Tónlistarháskóli
æskufólks
Á ÖÐRUM rabbfundi ungra
tónhöfunda í tengslum við tón-
listarmótið og undirritaður
vildi mega kalla sumartón-
listarháskólanna, voru tekin til
umræðu kammer- og rafverk,
sem flutt voru í Þjóðleikhúsinu
s.I. þriðjudag. Fyrst var fjallað
um rafverk eftir Jukka Ruoho-
maki, sem hann kallar Síðdegi
og í framhaldi af útskýringum
tónskáldsins, sem voru aðallega
um tæknilega erfiðleika við
gerð raftónlistar í Finnlandi,
vegna lélegs tækjakosts, var
rætt um möguleika á að gera
nákvæmt vinnuplan, eða eins
konar hljóðskrá, til að vinna
eftir og kosti og galla á slíkum
vinnuaðferðum. Þá kom fram,
að þrátt fyrir vítt hljóðsvið, sem
afmarkast samt af gæðum af-
spilunartækja og rúmtaki í
hljóðstyrk, eru rafhljóð án
dýptar, einskonar hljóðræn
flatmynd. Allmiklar og lang-
dregnar umræður urðu um
næsta verk. Ekki vegna þess að
það væri svo nýstárlegt, heldur
miklu fremur hve hefðbundið
það er. Höfundurinn Magnar
Ám var spurður hvers vegna
hann hefði valið sónötuformið
og endurtekið heilu kaflana.
Eftir mjög langdregnar og hægt
framsettar skýringar um löng-
un hans til aó kanna stórt form,
voru menn jafn nær, en hverri
athugasemd svaraði hann með
óbifanlegri hægð. Það sér-
kennilega við röksemdir hans
var það, að þær áttu og eiga
ekki síður við nútímavinnu-
brögð, sem óneitanlega stakk í
stúf við hans verk, en það var
bæði hefðbundið að stíl og
formi. Crumb, sem stýrði um-
ræðunum mjög lipurlega,
ræddi form og stíl, sem nú til
dags virðist skipta orðið litlu
máli. Þó verið sé að fitja upp á
nýjungum, má furðu oft finna
sambærileg og alveg eins fyrir-
bæri í eldri og jafnvel mjög
gamalli tónlist. I því sambandi
nefndi hann Machaut, sem var
uppi á 14. öld og gerði tilraunir
með sams konar hryn- og lag-
ferli og finna má hjá Webern, á
fyrri hluta 20. aldar. Nokkrar
umræður urðu um rafverk
Þorsteins Haukssonar og var
nafn þess, 17. júní 1944, nr. 3,
slík ráðgáta og gaf þeim ekki
minnstu hugmynd um verkið.
Eftir að höfundur upplýsti, að
verkið í heild væri þrískipt, þar
sem fyrsti kaflinn væri
„konkret“ hljóðgerð af hátíða-
haldi á stofnun lýðveldisins,
annar samruni hátíðarhljóða og
rafhljóða en kaflinn, sem var
leikinn væri eins konar eftir-
máli, nóttin eftir.
Um síðasta verkið, Rörelsen
eftir Olli Kortekangas, spunust
ekki neinar umræður, enda er
verkið og tilgangurinn með þvf
augljós og ekki frekar ætlað til
hlustunar, miklu fremur til að
stofna til þátttöku og samvirkni
Tónllsl
eftir JÓN
ÁSGEIRSSON
i leik. Eftir að verkunum hafði
verið gerð skil, ræddi Crumb
um nauðsyn þess að tónskáld
gæti leikið á pfanó og benti á,
að meiri hluti tónlistar hefði
orðið til i lifandi samstarfi
hljóðfæraleikara og tónskálda,
en síður sem tónfræðilega upp-
byggð fyrirbæri. Nú væri sam-
starf tónskálda og hlóðfæra-
leikara að komast á svipað stig
og fyrr á tímum. Þó nú sé hægt
að kynnast margvíslegri tónlist
af hljómplötum, verður sú at-
hugun margfalt grynnri og
jafnvel gagnslaus ef athugand-
inn ræður ekki yfir hljóðfæra-
tækni og getur tekið á sjálfu
viðfangsefninu, endurskapað
það sjálfur á hljóðfæri.
Skynjun forms
og tóna
Á FJÖRÐA degi Tónlistarhá-
skóla æskunnar var fjallað um
þriðju tónleika hátíðarinnar,
sem haldnir voru á Kjarvals-
stöðum. Þeir hófust á verki eft-
ir Jukka Tiensuu, sem hann
nefnir Rubato. Verkið var til
sýnis, þ.e. nóturnar, og er það
einraddað og eiga allir hljóð-
færaleikararnir að leika eftir
sömu nótum en ekki á sama
tima. Fjöldi hljóðfæraleikara
er ekki bindandi og eins og
höfundur gerði grein fyrir, er
það „stúdía" fyrir hljóðfæra-
leikarana en ekki hlustendur.
Annað verkið, Decending
music, eftir Thomas Jennefelt,
var næst til umræðu og gerði
tónskáldið grein fyrir raðform-
um, sem hann notar sem grund-
völl. Það ér eins með þetta verk
og Rubato, að grunnhugmynd-
irnar eiga sér leið til hlustand-
ans bæði í formi og tóntaki,
þannig að upplifun tónverksins
tengist formi og tóngerð þess. í
nútíma tónlist eru oft lítil
tengsl á milli fræðilegra þátta
og þess sem eyrað skynjar,
Þáttur fyrir strengjakvartett,
eftir Hjálmar Ragnarsson, var
næst til umræðu, en þar sem
höfundurinn var ekki viðstadd-
ur, varð minna um þær en ella
hefði orðið, því nokkrir höfðu
tekið til spurningar um verkið.
Fannst fyrsta, að það væri of-
hlaðið, öðrum að það hefði
truflað sig, að svo virtist sem
tónskáldið væri að sýna mis-
munandi tónmyndunaraðferðir
og þriðja spurningin, sem því
miður er ósvarað, hver hefði
verið meiningin með að nota
svona margbreytilegan, ósam-
tengdan og óskipulegan hryn.
Ut frá verki Nordensten, se ber
nafnið Quite Recently og var
byggt á tilvitnunum í verk ann-
arra og auk þess í jazzstil,
spunnust umræður um gildi til-
vitnana og voru þarna nokkrir,
sem höfðu samið slík verk.
Vitnað var til Stravinskys að
hann hafi einu sinni sagt, að
tónskáld ættu aldrei að taka að
láni frá öðrum tónskáldum,
heldur stela og fela þjófnaðinn.
Sónata eftir Jónas Tómasson
var lítið til umræðu og voru
menn sammála um að verkið
væri ákaflega lítilfjörlegt. Eitt
af þeim verkum, sem hljóm-
leikagestir geta verið sammála
um að sé gott, er Kammer-
lúdlum eftir Asheim, en hann
er aðeins 17 ára. Verkið og
flutningur þess, sem var frekar
„nervös", var til umræóu og
fengu menn að skoða raddskrá
verksins. Crumb benti á að
hlutfallslega lítið hefði verið
skrifað fyrir hljóðfærahópa frá
6 til 20, manns, en þess má geta,
að Kammerlúdíum er ritað fyr-
ir 9 flytjendur. Allir voru sam-
mála um að verk Asheim væri
gott. Vegna fjarveru þriggja
höfunda urðu umræðurnar í
styttra lagi, en Crumb tók til
meðferðar vandamál við tón-
táknun og var nokkuð rætt um
gagnsemi skýringa, sem ritaðar
væru í formála eða inn á milli
nótnanna. Þá fjallaði hann um
ritun „glissando" og ýmsar að-
ferðir við ritun hryns. Taldi
hann að nauðsynlegt væri að
ritun tónlistar væri eins ná-
kvæm og kostur væri og benti
á, að ef kvarttónar yrðu al-
mennt teknir I notkun, yrði að
gera miklar breytingar á nú-
gildandi ritkerfi, sem gæti þýtt,
að tónlistarmenn yrðu bókstaf-
lega að læra nótnalestur upp á
nýtt.
Tónlistar-
iðja norræns
æskufólks
í dag:
Heiniö Ivar Frounberg
Gunnar Germelen j0Unl Kaipalnen
yngri
Terje TjervAg Arl Lyytikainen
Rolf Enslröm Sven Ahlin
Kirkju- og kammertónleikar í Háteigskirkju og Norræna húsinu
TVENNIR tónleikar eru I Ung nordisk
musik I dag, kammertónleikar í
Norræna húsinu kl. 1 7 og kirkjutón-
leikar I Háteigskirkju kl. 20.30. Þá
eru einnig fyrirlestrar í Norræna hús-
inu fyrir allt áhugafólk og mun
George Crumb ræSa um verk ungu
tónskáldanna milli kl. 14 og 16.
Á tónleikunum í Norræna húsinu
verður leikið verkið Halllieder op. 25
eftir Mikko Heiniö frá Finnlandi
(fæddur 1948). Fantasia „De-Kadenze"
fyrir gítar eftir Ivar Frounberg frá Dan-
mörku (fæddur 1 950). Veins fyrir fjór-
ar fiðlur eftir Gunnar Germeten frá
Ósló. (fæddur 1947), Sonatina eftir
Jouni Kaipainen frá Finnlandi (fæddur
1956). og Four Nocturnes fyrir fiðlu
og planó eftir George Crumb
Mikko nam tónlistarvlsindi við
Helsingfors-Háskóla og Síbellusar-
Akademluna þar sem hann tók loka-
próf 1975 Hann hefur samið fjölda
tónverka fyrir píanó, blásturshljóðfæri
og ásláttarhljóðfæri auk fjölda
kammerverka
Ivar nam orgelleik I Konunglega
danska tónlistarskólanum, en hann er
orgelleikari við kirkjuna I Vestre fang-
elsi.
Gunnar tók kennarapróf I gftarleik
frá Tónlistarháskólanum I Ósló Hann
hefut einnig numið tónsmlðar og raf-
tónlist, en um þessar mundir vinnur
hann að tónsmíðum
Jouni nam við Slbellusar-
Akademíuna til 1973, en slðar hefur
hann samið mestmegnis kammer- og
kammerhljómsveitarverk Einnig hefur
hann samið dúett fyrir bariton og
planó
Á kirkjutónleikunum I Háteigskirkju
mun Hamrahlíðarkórinn flytja söng-
verkið A Prayer úr verkum Hallgrlms
Péturssonar og tónverkið Frið fyrir
blandaðan kór og sopran eftir Terje
Tjervág (fæddúr 1950) Þá verur flutt
af segulbandi Arabasis eftir Ari
Lyytikainen og Cendrée eftir Erik
Höjsgaard. Poco a Poco eftir Tommy
Zwedberg, Faser-skeenden eftir Rolf
Enström og Hvor elskelige er dine
boliger eftir Björn Hjelmborg, svo og
Agnus Dei eftir Sven Ahlin. Terje frá
Noregi er fæddur 1950. Hann hefur
numið tónsmlðar og orgelleik og tekið
æðra próf I kirkjutónlist frá Tónlistar-
skólanum I Agder.
Ari frá Finnlandi er fæddur 1955.
Hann hefur numið sérstaklega I raf- og
tölvutónlist við Slbellusar-Akademiuna
og hann hefur samið flest sln verk I
tónvísindadeildinni I Helsingfors-
Háskóla
Tommy Zwedberg frá Svlþjóð lagði
stund á trompettleik I Stokkhólmi þar
sem hann lauk kennaraprófi á hljóð-
færi sitt, en auk kennslu hefur hann
spilað á dansleikjum.
Rolf frá Svlþjóð er fæddur 1951
Hann hóf vinnu við raftónlist fyrir 6
árum og hefur gert mikið af því að
ferðast með raftónlist milli skóla fyrír
sænsku rlkiskonsertana.
Björn Hjelmborg frá Danmörku er
fæddur 1911 Hann nam tónsmiðar
við konunglega danska tónlistar-
skólann og vann síðan lengi sem
kirkjuorgelleikari Hann hefur samið
hljómsveitar- og kammerverk, kórverk
og trúarlega tónlist
Sven Ahlin frá Sviþjóð er fæddur
1951. Hann nemur við Tónlistarhá-
skólann I Stokkhólmi