Morgunblaðið - 29.07.1978, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 29. JULÍ 1978
15
Baldur Guðlaugsson:
Kjarasáttmáli — fyr-
ir og eftir kosningar
Ósköp er þreytandi til lengdar
að horfa upp á tilburði Alþýðu-
flokks til að eigna sér höfundar-
rétt að hugmyndum um svokall-
aðan kjarasáttmála, þ.e. um
samkomulag milli aðila vinnu-
markaðarins og ríkisvaldsins
um markmið og leiðir í efna-
hagsmálum. Ymsir alþýðu-
flokksmenn láta eins og þeir
hafi fyrstir hérlendra manna
uppgötvað einhver ný sannindi,
einhver töfraráð til lausnar
efnahags- og kaupgjaldsmálum.
En því fer víðs fjarri. Kratar
mega að vísu eiga það, að
nafngiftin „kjarasáttmáli" er
þeirra smíð, en hugsunin sem
liggur til grundvallar er ekki ný
af nálinni. Bæði síðasta ríkis-
stjórn og ríkisstjórnir á undan
þeim hafa reynt að ná sam-
komulagi við verkalýðshreyfing-
una um meginumgjörð efna-
hags- og kaupgjaldsákvarðana.
Og meira að segja hin örmu
vinnuveitendasamtök hafa á
undanförnum árum hvað eftir
annað lagt til áður en til
kjarasamninga hefur verið
gengið, að aðilar vinnumarkað-
arins og ríkisvaidið tækju upp
þríhliða viðræður um sam-
ræmda efnahagsstefnu, þar sem
reynt væri að ná samkomulagi
um samræmdar aðgerðir í ríkis-
fjármálum, fjárfestingarmálum,
peninga-, gengis og lánamálum
og launa- og verðlagsmálum.
Stundum hefur tekizt að
koma á raunverulegu samráði
aðila vinnumarkaðarins og
ríkisvaldsins og stundum ekki.
Því miður virðist svo sem þar
hafi oft mestu um ráðið flokks-
pólitísk afstaða verkalýðsfor-
kólfa til ríkisstjórnar á hverjum
tíma.
í áliti svokallaðrar Verð-
bólgunefndar, sem síðasta ríkis-
stjórn skipaði haustið 1976 og
lauk störfum í febrúarmánuði
síðastliðnum, getur að líta kafla
um nauðsyn samræmdrar efna-
hagsstefnu. Þar eru settar fram
ítarlegar tillögur um skipulagt
samráð og samvinnu þeirra sem
taka mikilvægustu ákvarðanir í
efnahagsmálum þjóðarinnar af
hálfu stjórnvalda annars vegar
og aðila vinnumarkaðarins hins
vegar. Lagt var til að sett yrði
á laggirnar samvinnunefnd að-
ila vinnumarkaðarins og stjórn-
valda.
í nefndarálitinu segir:
„Nefnd þessi verði fastur
vettvangur samstarfs og sam-
ráðs í almennum efnahags- og
kjaramálum og freisti þess að
skilgreina meginlínur efnahags-
stefnunnar og benda á leiðir til
þess að tryggja samræmi í þeim
aðgerðum, sem hver um sig
ræður yfir. Niðurstöður nefnd-
arstarfsins skulu síðan reglu-
lega kynntar bæði almenningi
og sérstaklega á Alþingi og á
vettvangi hagsmunasamtak-
anna.
Verkefni nefndarinnar væri
því að skilgreina meginþætti í
efnahagsmálum og benda á, að
hvaða marki fjármunum skuli
varið til einkaneyzlu, samneyzlu
og fjármunamyndunar hverju
sinni. Jafnframt yrðu sett
ákveðin markmið um stöðu
landsins í viðskiptum við aðrar
þjóðir, um atvinnustig og síðast
en ekki sizt við ríkjandi aðstæð-
ur um verðlagsþróun."
Hér var m.ö.o. gerð tillaga um
það, hvernig standa mætti að
nokkurs konar kjarasáttmála.
Ég sat nokkra fundi í Verð-
bólgunefnd á sínum tíma og tel
mig ekki vera að brjóta neinn
trúnað, þótt ég skýri frá því að
fulltrúar launþegasamtakanna
og sumra stjórnarandstöðu-
flokkanna virtust ekki ýkja
spenntir fyrir samráði og sam-
ræmdum ákvörðunum af þessu
tagi og töldu útilokáð að miða
launakröfur og launahækkanir
við einhvern fyrirfram umsam-
inn ramma.
Að sjálfsögðu hlýtur viður-
eignin við verðbólguna og við-
leitni til að koma á jafnvægi í
efnahagsmálum að vera undir
því komin að samvinna takist
milli helztu ákvörðunaraðila
hagkerfisins. Þess vegna fylgja
boðberum „kjarasáttmála" góð-
ar óskir. En hitt verða menn að
gera sér ljóst að kjarasáttmáli
felur það í sér að þjóðarheildin
og einstakir hagsmunahópar
lagi kröfugerð sína og lífsstíl að
framleiðslugetu, auðlindaundir-
stöðu og ytra umhverfi þjóðar-
búsins hverju sinni.
Og eftir því verður tekið,
hvort þeir sem nú eru ákafastir
talsmenn eða fylgismenn kjara-
sáttmála muni verða sjálfum
sér samkvæmir í framtíðinni, án
tillits til þess hvaða stjórnmála-
flokkar standa að ríkisstjórn.
28.7.1978.
Vilmundur Gylfason:
SÍS er miðstýrð-
ur — ólýðræðis-
legur auðhringur
Vilmundur Gylfason
ólýðræðislegur auðhringur,
sem lýtur fámennisstjórn og
drottnar yfir lífi fóiks í smáu
og stóru, er lýsing Vilmundar
Gylfasonar alþingismanns á
Sambandi íslenzkra samvinnu-
félaga í grein sem hann skrifar
í dagblaðið Tímann sl. miðviku-
dag.
Orðrétt segir Vilmundur um
þetta efnit „Kerfi, sem svona er
orðið til, er dæmt til þess að
hafa ýmsa ónáttúru aðra. Það
hefur byggt upp auðhring,
kaupfélagavaldið, sem í hverju
sveitarfélaginu um annað þvert
hefur drottnað yfir lífi fólksins
í smáu og stóru. Það hefur
byggt upp miðstýrðan og ólýð-
ræðislegan auðhring, SIS, þar
sem forustumenn eru kosnir
eftir þröngu þrepalýðræði, svo
raunverulega má segja, að á
toppnum sitji fámennisstjórn.
Þessi auðhringur rekur hluta-
félög. Hann tekur þátt í olíu-
verzlun og hann er á bólakafi
í hermangi...“
Vilmundur spyr síðan ýmissa
spurninga. Hvers vegna er
Reginn hf. hlutafélag? Af
hverju „er Samvinnubankinn nú
augljóslega flæktur inn í óþrifa-
legt vandræðamál"? Er þetta
samvinnuhugsjónin, sem fædd-
ist í Þingeyjarsýslu í lok síðustu
aldar, spyr hann að lokum, og
svarar sjálfur: „Það held ég
varla.“ (leturbr. hér.)
Eftir þessa lýsingu Vilmund-
ar Gylfasonar, alþingismanns,
sneri Tíminn sér til ýmissa
manna, m.a. Benedikts Gröndal,
formanns Alþýðuflokksins og
spurði: „Er SIS auðhringur?“
Benedikt sagði m.a.: „Ég tel að
Benedikt Gröndal
Árni Gunnarsson
Þetta er ekki nógu gott, finnst
mér.
Benedikt Gröndal:
Sambandið er ekki komið á villigötur
fyrirtæki, sem er rekið eftir
sönnum samvinnuanda, geti
ekki flokkazt sem auðhringur —
þótt það sé stórt. í grundvallar-
atriðum tel ég að Sambandið sé
ekki komið út á villigötur í
því ekki, að það er stórt á okkar
mælikvarða, en ég vil ekki nota
þann mælikvarða, heldur upp-
byggingu, tilgang, og að þeim
mælikvarða flokka ég samband-
ið ekki undir „auðhring“.“
fyrir sitt svið. Eg vil í því
sambandi nefna ferðaskrifstofu-
rekstur, flugfélagsrekstur og
þátttöku í ýmsum fyrirtækjum,
sem ekki eru tengd samvinnu-
rekstrinum. Ég vil minna á
smíði kexverksmiðju, sem mér
virðist vera svo fullkomlega
óþörf, að engu tali tekur. Ég hefi
þá skoðun, að það þurfi að
endurskoða frá grunni uppbygg-
ingu samvinnuhreyfingarinnar,
m.a. með það fyrir augum að
breyta fyrirkomulagi á kjöri
ráðamanna. Ég vil að það gerist
með beinum kosningum, að
ráðamenn Sambandsins verði
kosnir beinni kosningu af félög-
unum. Þetta svokallaða þrepa-
lýðræði hjá Sambandinu veldur
því, að mínu mati, með fullri
virðingu fyrir þessari hreyfingu,
að það safnast alveg ótrúleg
völd í fárra manna hendur. Og
það eru örfáir menn sem stjórna
því hverjir fara með þessi völd.
starfsemi sinni. íslendingar
hafa með samvinnustarfinu lyft
„grettistökum" í sinni efnahags-
legu sjálfstæðisbaráttu, og sam-
vinnuhreyfingin hefur gífurlega
miklu hlutverki að gegna í dag.
Enda þótt einstakir þættir
ístarfi hennar kunni að vera
umdeilanlegir.
Ég vil þess vegna ekki flokka
Sambandið undir það, sem er
algengasti skilningurinn á orð-
inu „auðhringur". Ég mótmæli
Árni Gunnarsson, alþingis-.
maður og ritstjóri Alþýðublaðs-
ins, svarar Tímanum m.a. á þesa
leið: „Ég er þeirrar skoðunar að
samvinnuhugsjónin sé allra
góðra gjalda verð og hún byggir
á hugsjón sem er mjög í anda
jafnaðarmanna ... Hins vegar
get ég ekki leynt því, að ég hef
haft talsverðar og mjög veruleg-
ar áhyggjur af þeirri þróun, sem
orðið hefur hjá SÍS, og tel að
þeir hafi að mörgu leyti farið út
Ég vil bæta því við, að t.d.
hringamyndunarlögin banda-
rísku — þau myndu alveg
tvímælalaust hafa stöðvað Sam-
bandið í ýmsum þeim fram-
kvæmdum, og þátttöku í ýmsum
fyrirtækjum, sem það á nú aðild
að.
Ég er ekki frá því að við
þyrftum að kanna það, hvort
ekki sé þörf á þvi að koma upp
ákveðinni löggjöf um
hringamyndanir...“
Utisamkom-
ur í Aratungu
og Húnaveri
Um verzlunarmannahelgina verða
haldnar útisamkomur í Aratungu og
í Húnaveri, og skemmta Þar fjöl-
margar hljómsveitir, bseöi innlendar
og erlendar.
Hátíöin í Húnaveri ber yfirskriftina
„Velkominn í gleöskapinn" eftir nýrri
plötu hljómsveitarinnar Alfa Beta,
sem út kemur á nsestunni. Kynnir
hljómsveitin plötuna á hátíðinni.
Hátíðin þar hefst á föstudagskvöld-
iö meö dansleik, þar em Alfa Beta og
Big Balls & the Great White Idiot leika
tyrir dansi, en síöarnefnda hljómsveit-
in er íslenzk-þýzk.
Á laugardagskvöld verður dans-
leikur og leika sömu hljómsveitir þá
fyrir dansi og kvöldiö áöur. Sunnu-
dagskvöldiö skemmtir sænsk-íslenzka
hljómsveitin Lava og Janis Carol
ásamt Alfa Beta. Aö deginum veröur
einnig sitthvaö um aö vera. Á
laugardaginn klukkan 17 veröa úti-
hljómleikar og síödegis veröur knatt-
spyrnukeppni milli mótsgesta og
skemmtikrafta.
Hljómsveitirnar Tívólí, Geimsteinn,
Fjörefni, Big Balls og Gylfi Ægisson
koma fram á útihátíöinni í Aratungu.
Fyrsttöldu hljómsveitirnar þrjár leika
allar fyrir dansi á föstudagskvöldiö en
á laugardagskvöldiö veröur dansleik-
ur meö Geimsteini og verður Gylfi
Ægisson sérstakur gestur kvöldsins.
Gylfi mun kynna lög af nýrri plötu
sinni, sem væntanleg er á markaöinn
innan skamms.
Ræflarokkararnir Big Balls
skemmta á sunnudagskvöldiö og þá
leikur einnig fyrir dansi hljómsveitin
Geimsteinn.
Gjöf til stofn-
sjóðslýðhá-
skóla á Hólum
ENN HEFUR Jón H. Þorbergsson.
bændahöföingi á Laxamýri, sýnt
hug sinn til lýöháskólastofnunar á
Hólum i Hjaltadal. Um síðustu helgi
færöi hann stofnsjóöi skólans kr.
100 púsund aó gjöf og hefur hann
áöur fært sjóónum aörar gjafir.
Sjóöur þessi sem var stofnaöur
áriö 1969 af Guörúnu Þ. Björnsdótt-
ur er nú kominn á aöra milljón króna,
og er hann í vörzlu stjórnar Prestafé-
lags Hólastiftis. Segja má aö þegar
sé kominn vísir að skólastofnun
þessari þar sem haldin hafa verið
námskeiö á vegum Prestafélags
Hólastiftis fyrir leikmenn kirkjunnar á
sl. sumri og presta og organista í
byrjun þessa mánaöar.
- AA—'ítÍlXifi nltftftitzfiVttrJf rúrytftAill

l V' é ti i